ورزش‌ها و رژیم‌های غذایی برای کنترل و بهبود بیماری ام اس
ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس، نوعی بیماری است که سیستم عصبی مرکزی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. علت دقیق این بیماری هنوز شناخته نشده است، اما ژنتیک، محیط‌زیست و اختلال در سیستم ایمنی از عوامل خطرساز بروز این بیماری هستند. سبک زندگی سالم نقش مهمی در مدیریت ام اس دارد. مطالعات نشان داده‌اند تغییرات سبک زندگی به بهبود طیف وسیعی از علائم این بیماری کمک می‌کند. در ادامه این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر همراه ما باشید تا بیشتر با ارتباط میان ام اس و سبک زندگی آشنا شوید.
رابطه ام اس و اصلاح سبک زندگی
برای درمان و بهبود هر بیماری فقط یک عامل موثر نیست. در بهبود و کنترل ام اس نیز، تغییر در سبک زندگی به‌تنهایی نمی‌تواند چاره‌ساز باشد. بسیاری از آزمایش‌های بالینی بزرگ نشان داده‌اند که DMTها یا همان داروهای تغییر دهنده سیر بیماری، سبب کاهش عود و پیشرفت بیماری می‌شوند. پروفسور جورج جلینک دراین‌رابطه می‌گوید: «شروع دارو درمانی به این معنا نیست که سبک زندگی سالم هیچ دردی را دوا نمی‌کند. به عبارت دیگر، داشتن سبک زندگی مناسب برای بیماران مبتلا به ام اس به‌تنهایی کافی نیست و باید درمان دارویی را مکمل آن دانست.»
درمان زود هنگام با DMTها
دکتر سوزان کوههاس می‌گوید: «درمان زودهنگام با DMT می‌تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد. همچنین شواهد نشان می‌دهند که با سبک زندگی سالم، از جمله فعالیت بدنی و ترک سیگار می‌توان از پیشرفت بیماری کاست.» اما برای ارزیابی دقیق‌تر اثربخشی رژیم غذایی و سایر تغییرات سبک زندگی در ام اس به تحقیقات بیشتری نیازمندیم.
رابطه ام اس و رژیم غذایی والز
رژیم غذایی والز (Swank Diet) نوعی رژیم غذایی کم‌چرب است که در گذشته برای مدیریت بیماری ام اس توصیه می‌شد. این رژیم بر اساس این فرضیه عمل می‌کرد که کاهش مصرف چربی‌های اشباع‌شده و غیراشباع‌شده به بهبود علائم ام اس کمک می‌کنند. این رژیم بر اصول زیر بنا شده است:
- کاهش شدید چربی‌های موجود در گوشت قرمز، محصولات لبنی پرچرب و روغن‌های گیاهی
- مصرف پروتئین‌ها در حد متوسط
- افزایش مصرف کربوهیدرات‌ها
با وجود اینکه رژیم والز در گذشته محبوبیت زیادی داشت، اما مطالعات اخیر نشان داده‌اند که این رژیم به‌طور قطعی و برای همه بیماران مبتلا به ام اس موثر نیست. همچنین، پیروی طولانی‌مدت از این رژیم بسیار سخت و محدود کننده است.
رابطه ام اس و رژیم غذایی کتوژنیک
رژیم کتوژنیک، به‌عنوان نوعی رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات، پرچرب و با پروتئین متوسط شناخته می‌شود. این رژیم، موجب کاهش التهاب در بدن خواهد شد. همچنین محافظت از سلول‌های عصبی، بهبود عملکرد میتوکندریایی و کاهش استرس اکسیداتیو از سایر فواید رژیم کتوژنیک هستند.
درست است که تاثیر رژیم کتوژنیک بر ام اس هنوز در مراحل اولیه بررسی قرار دارد، اما نتایج برخی مطالعات نشان می‌دهند که این رژیم با کاهش نشانگرهای التهابی، به بهبود برخی از علائم ام اس، مانند خستگی، افسردگی و ناتوانی کمک می‌کند.
رابطه ام اس و رژیم غذایی پالئو
رژیم پالئو یا غارنشینی، در گذشته به‌عنوان روشی بالقوه برای مدیریت بیماری ام اس مطرح می‌شد. این فرضیه بر این ایده استوار بود که رژیم غذایی اجداد ما در دوران پارینه‌سنگی، با کاهش التهاب، بهبود عملکرد روده‌ها و بهبود عملکرد سیستم ایمنی، به بهبود علائم ام اس کمک می‌کرد. این رژیم بر این اصول استوار بود:
- مصرف غذاهای فرآوری نشده
- کاهش مصرف کربوهیدرات‌هایی مانند نان، برنج و ماکارونی
- افزایش مصرف پروتئین
- مصرف چربی‌های سالم مانند آووکادو، زیتون و آجیل
هیچ پژوهش وجود ندارد که به طور قطع تاثیر رژیم غذایی پالئو بر درمان بیماری ام اس را اثبات کند، اما با این رژیم می‌توان به کاهش التهاب کمک کرد.
رابطه ام اس و رژیم غذایی مدیترانه‌ای
رژیم مدیترانه‌ای یکی از سالم‌ترین رژیم‌های غذایی جهان به شمار می‌رود. این رژیم براساس الگوهای غذایی کشورهای اطراف دریای مدیترانه، مانند ایتالیا، یونان و اسپانیا طراحی شده است. رژیم مدیترانه‌ای آنتی‌اکسیدان‌ها، چربی‌های سالم، فیبر بالا و پروتئین با کیفیت را در خود جای می‌دهد. از جمله اصول این رژیم عبارتند از:
- مصرف زیاد میوه‌ها و سبزیجات: حداقل ۵ وعده در روز
- غلات کامل: نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و جو
- حبوبات: لوبیا، نخود و عدس
- روغن زیتون: به عنوان منبع اصلی چربی
- ماهی: حداقل دو بار در هفته
- آجیل و دانه‌ها: بادام، گردو و دانه کتان
- لبنیات کم‌چرب: ماست یونانی و پنیر کم‌چرب
- گوشت قرمز و فرآورده‌های گوشتی: به مقدار کم
- شکر افزوده و غذاهای فرآوری شده: به مقدار بسیار کم
تحقیقات زیادی درباره ارتباط بین ام اس و رژیم غذایی مدیترانه‌ای انجام نشده است. اما همان شواهد اندک به ما نشان می‌دهند که این رژیم بیشتر از اینکه بر روند ام اس تاثیر بگذارد، به سلامت بدن کمک می‌کند.
رژیم غلبه بر ام اس
رژیم غذایی غلبه بر ام اس (OMS) توسط دکتر جورج جیلینک در سال ۱۹۹۹ با تشخیص وی پدید آمد. مطابق با این رژیم، مجموعه‌ای از فعالیت‌هایی مانند تغذیه سالم، دارو، ورزش و مدیتیشن در مدیریت ام اس تاثیر می‌گذارند.
توصیه‌های رژیم غذایی OMS مشابه رژیم سوانک است. دکتر جیلینک توصیه می‌کند لبنیات و گوشت را حذف کنید و چربی کمتری بخورید. همچنین درصورتی‌که زیاد در معرض نور آفتاب قرار نمی‌گیرید، روغن بذر کتان را به‌عنوان مکمل امگا ۳ و مکمل‌های ویتامین D مصرف کنید. مطالعات در سال ۲۰۲۱ نشان داد که این رژیم هم مانند سوانک فقط می‌تواند به رفع خستگی ناشی از ام اس کمک کند.
رابطه ام اس و ویتامین D
دانشمندان احتمال می‌دهند که افراد با سطوح پایین ویتامین D در بدو تولد و دوران کودکی در معرض خطر ابتلا به ام اس هستند. به عبارت دیگر، افرادی که به ام اس مبتلا می شوند، در دوران کودکی کمتر در معرض نور خورشید قرار گرفته‌اند. متأسفانه این یافته‌ها کاملا قطعی نیست و هیچ شواهد ۱۰۰ درصدی برای آن دیده نمی‌شود.
تاثیر ویتامین D بر کند کردن روند ام اس
طبق مطالعاتی که روی موش‌های آزمایشگاهی انجام شده است، ویتامین D را با سیستم ایمنی بدن و ترمیم میلین مرتبط دانسته‌اند. اخیرا یکی از آزمایش‌های انسانی نشان داده است که دوزهای بالای ویتامین D می‌تواند تعداد برخی از سلول‌های ایمنی مرتبط با ام اس را کاهش دهد. بنابراین قطعا ویتامین D در روند پیشرفت ام اس نقش دارد، اما برای اثبات جزئیات آن هنوز پژوهشی در دست نیست.
آیا ورزش از بروز ام اس پیشگیری می‌کند؟
برخلاف تصور رایج، ورزش باعث می‌شود کمتر احساس خستگی کنید. تحقیقات نشان داده‌اند که انجام فعالیت‌های ورزشی به مبارزه با خستگی ناشی از ام اس کمک می‌کند. دانشمندان و محققان هنوز علت دقیق این موضوع را کشف نکرده‌اند، اما حدس می‌زنند که ارتباطات بین سلول‌های عصبی در بخشی از مغز در کاهش خستگی ام اس نقش دارند.
کدام ورزش برای ام اس بهتر است؟
تعداد محدودی از مطالعات نشان می‌دهند که ورزش‌های هوازی که ضربان قلب را بالا می‌برند، میزان خستگی ناشی از ام اس را تا حدود ۵۰ درصد کاهش می‌دهند. همچنین تمرینات وزنه‌برداری و فعالیت‌های تای چی می‌توانند به افراد مبتلا به ام اس که مشکلات تعادلی دارند، کمک کند.
درمان ام اس در طب سنتی
درحالی‌که طب مدرن، با اصلاح سبک زندگی به مدیریت ام اس کمک می‌کند، طب سنتی نوید پیشگیری و درمان قطعی بیماری را می‌دهد. ام اس نوعی بیماری سرد محسوب می‌شود که در مناطق سردسیر و مرطوب و در زنان بیشتر از مردان شایع است. همچنین خوردن غذاهای با طبع سرد نیز بر شیوع این بیماری می‌افزاید. استراتژی طب سنتی درمان غذایی است. در ادامه شما را با خوراکی‌هایی که هم در پیشگیری، هم درمان قطعی ام اس نقش دارند، آشنا می‌کنیم:
- مصرف شیره و ارده انگور
- خورش فسنجان
- قطع مصرف ماست، دوغ و پنیر سفید
- خوراک بادام، انجیر و زیتون روزی ۷ عدد، هر شب و صبح
- ماساژ زانوها با روغن سیاهدانه
- پرهیز از خوردن غذاهای یخ‌زده، به‌ویژه در شب
- مصرف گرمی‌ها مانند زنجبیل، دارچین، عسل، خرما، انجیر، بادام و گردو
- ترکیب یک واحد سیاه دانه و ۳ واحد عسل، هر ۸ ساعت
- پرهیز از خوردن ماهی در شب
- مصرف گوشت‌های گرم مانند گوشت شتر
- قطع مصرف میوه‌هایی مانند هندوانه، خیار و آلبالو
- پرهیز از مصرف کاهو، کدو، کرفس، اسفناج و قارچ
- عدم مصرف عدس، خیارشور، نوشابه‌ها و شربت‌های کارخانه‌ای و ترشی‌ها
- نخوردن آب یخ
- پرهیز از خوابیدن زیاد در طی روز
- پرهیز از نشستن در محیط‌های سرد و مرطوب
همچنین انجام فعالیت‌های ورزشی، پرهیز از کم‌تحرکی و استشمام عطرهای لطیف مانند گل محمدی یا یاس برای رفع استرس از سرد شدن طبع جلوگیری می‌کند.
کلام پایانی
درست است با تغییر سبک زندگی می‌توانیم ام اس را مدیریت کنیم، اما برای کنترل این بیماری تنها اصلاح سبک زندگی کافی نیست. درمان‌های دارویی، ورزش، مدیریت استرس، خواب کافی و ترک سیگار، دیگر عوامل موثر بر کنترل ام اس محسوب می‌شوند. پیشنهاد می‌کنیم به‌محض مشاهده اولین علائم در خود یا نزدیکانتان از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی اسنپ‌دکتر استفاده کنید.
