بیماری آب مروارید در اثر ایجاد نوعی هاله ابری بر عدسی چشم ایجاد میشود و بینایی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این مقاله از بلاگ پزشکی اسنپ‌دکتر با بیماری آب مروارید چشم، روش‌های تشخیص و درمان و روش‌های جلوگیری از ابتلا به آن آشنا میشویم.
سطح بینایی با آب مروارید چشم
در بیماری آب مروارید، یک لنز ابری شکل روشن و شفاف چشم در مقابل چشم قرار میگیرد و انگار همه چیز را از پشت یک پنجره یخ‌زده یا مه‌آلود میبینیم. دید ابری‌مانند‌ِ ناشی از آب مروارید می‌تواند در انجام فعالیت‌هایی مانند خواندن، رانندگی با ماشین به خصوص در شب یا دیدن حالت چهره اطرافیان بسیار تأثیرگذار باشد و انجام آنها را برای شما سخت کند.
آب مروارید چرا ایجاد میشود؟
آب مروارید در اثر انبوده شدن و تجمع پروتئین‌های موجود در چشم ایجاد میشود و مانع ارسال تصاویر واضح به لنز توسط شبکیه میشود. شبکیه با تبدیل نوری که از طریق لنز به سیگنال می‌آید، شروع به فعالیت می‌کند. این سیگنالها را به عصب بینایی می‌فرستد. سپس سیگنالها به مغز می‌رسد و دیدن برای ما ممکن میشود. اما آب مروارید باعث تغییر بافت چشم میشود و با ایجاد لنز ابری در چشم عملکرد بینایی را مختل می‌کند.
ایجاد آب مروارید چشم
در بیشتر موارد آب مروارید به آرامی در چشم شخص ایجاد میشود و از همان ابتدا بینایی فرد را مختل نمی‌کند. اما با گذشت زمان، آب مروارید در نهایت منجر به اختلال در بینایی فرد میشود. در ابتدا، استفاده از عینک‌های قوی و مناسب در برابر اشعه نور خورشید و محیط اطراف می‌توانند به شما در مقابله با آب مروارید کمک کنند. اما اگر اختلال بینایی در فعالیت‌های معمول تداخل ایجاد کند، ممکن است نیاز به جراحی آب مروارید چشم داشته باشید.
درمان آب مروارید چشم
خوشبختانه، جراحی آب مروارید چشم به طور کلی به عنوان یک روش ایمن و مؤثر به حساب می‌آید. اگر علائم آب مروارید شما را چندان آزار نمی‌دهد، لازم نیست آب مروارید را با عمل جراحی بردارید. اما وقتی آب مروارید شما را از انجام کارهایی معمول باز می‌دارد، باید انجام عمل جراحی را در نظر بگیرید.
جراحی آب مروارید چگونه انجام میشود؟
در جراحی آب مروارید چشم، جراح لنزهای ابری شکل داخل چشم را از بین می‌برد. سپس آن را با یک عدسی مصنوعی جایگزین می‌کند. این لنز جدید، لنز داخل چشم (lOL) نامیده میشود. هنگامی که تصمیم به جراحی آب مروارید می‌گیرید، پزشک با شما در مورد لنزهای (IOL) و نحوه عملکرد آنها صحبت خواهد شد.
افرادی که تحت عمل جراحی آب مروارید قرار گرفته‌اند، ممکن است سال‌ها بعد بینایی آنها دوباره تار و غیرشفاف شود. این مسئله معمولاً به این دلیل است که کپسول چشم کدر شده است. کپسول بخشی از چشم انسان است که لنز (IOL) را در جای خود نگه می‌دارد. چشم پزشک شما می‌تواند با استفاده از لیزر کپسول ابری را باز کند و دید واضح را بازگرداند. به این عمل کپسولوتومی گفته میشود.
آمادگی برای جراحی آب مروارید چشم
آب مروارید یک بیماری چشمی بسیار شایع برای افراد است که قابل درمان می‌باشد. فرد بیمار و چشم پزشک باید درباره علائم آب مروارید خود حتماً صحبت کنند و معاینه‌های لازم را انجام دهند. سپس بیمار با کمک چشم پزشک خود می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا آماده جراحی آب مروارید چشم هست یا خیر. آب مروارید در افراد مسن بسیار شایع است. بر اساس آمار دانشگاه علوم پزشکی تهران، سالانه نزدیک به 500 هزار عمل جراحی آب مروارید در ایران انجام میشود که بیشتر به دلیل مصرف بیش از حد کورتن، آفتاب‌سوزی و افزایش سن است.
آب مروارید چطور ایجاد میشود؟
لنز چشم، جایی که آب مروارید چشم تشکیل میشود، در پشت قسمت رنگی چشم (عنبیه) قرار دارد. لنز با تمرکز بر نوری که به داخل چشم عبور می‌کند، تصاویر واضح و شفافی را بر روی شبکیه ایجاد می‌کند. شبکیه یک غشای حساس به نور در چشم است که مانند فیلم در دوربین کار می‌کند. با افزایش سن، لنزهای چشمی انعطاف‌پذیری و شفافیت کمتری نسبت به قبل پیدا می‌کنند و ضخیم‌تر می‌شوند. با تجزیه و تجمع بافت‌های درون لنز، مناطق کوچک درون لنز کدر می‌شوند. با ادامه پیشرفت آب مروارید، قسمت ابری شکل متراکم شده بخش بزرگتری از لنز چشم را درگیر می‌کند. آب مروارید هنگام عبور از لنز، نور را پراکنده و مسدود می‌کند و از رسیدن یک تصویر کاملاً مشخص به شبکیه چشم جلوگیری می‌کند. در نتیجه بینایی فرد تار میشود.
علائم آب مروارید چشم
از علائم و نشانه‌های آب مروارید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دید ابری
- تاری یا تاریک در فرد
- افزایش سختی بینایی در شب
- حساسیت به نور و خیرگی برای مطالعه و نیاز به نور و روشنایی بیشتر جهت انجام فعالیت‌های دیگر
- دیدن هاله‌ای تار در اطراف نور چراغ‌ها
- تغییرات مکرر در عینک یا نسخۀ لنزهای طبی
- محو شدن یا زرد شدن رنگ‌ها
- دید دوتایی در یک چشم
علائم دیگر آب مروارید چشم
در ابتدا ممکن است داشتن دید ابری شکل در چشم ناشی از وجود آب مروارید تنها در قسمت کوچکی از لنز چشم باشد و تنها همان ناحیه را تحت تأثیر قرار دهد و فرد از هرگونه کاهش بینایی و علائمی که ذکر شد، بی‌اطلاع باشد. با بزرگتر شدن آب مروارید، لنز طبیعی و شفاف چشم بیشتر کدر میشود و نور عبوری از لنز را تحریف می‌کند. این موضوع ممکن است به علائم قابل توجه‌تری در آینده منجر شود. در صورت مشاهده تغییر در بینایی، برای معاینه چشم، حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید. اگر دچار تغییرات ناگهانی بینایی مانند دوتایی شدن دید یا چشمک زدن نور محیط اطراف، درد ناگهانی چشم یا سردرد ناگهانی شدید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
عوامل بروز آب مروارید چشم
برخی از اختلالات ژنتیکی ارثی که باعث مشکلات سلامتی دیگری می‌شوند، می‌توانند خطر آب مروارید را افزایش دهند. آب مروارید همچنین می‌تواند به دلیل وجود سایر بیماری‌های چشم یا داشتن جراحی چشم در زمان گذشته یا بیماری‌های پزشکی مانند دیابت ایجاد شود. استفادۀ طولانی مدت از داروهای استروئیدی نیز می‌تواند باعث ایجاد آب مروارید شود. دلایل مختلفی برای بروز آب مروارید وجود دارد. مانند:
- تولید بیش از حد اکسیدان‌ها که مولکول‌های اکسیژن هستند
- سیگار کشیدن
- اشعه ماوراء بنفش
- استفاده طولانی مدت از استروئیدها و سایر داروها
- برخی بیماری‌ها مانند دیابت،
- ضربه به چشم
- پرتو درمانی
انواع آب مروارید چشم
آب مروارید به طور کلی در هر دو چشم ایجاد میشود، اما به طور مساوی و یکسان نیست. آب مروارید در یک چشم ممکن است از چشم دیگر پیشرفته‌تر باشد و باعث ایجاد دید تار و ابری شکل در چشم شود. آب مروارید انواع مختلفی دارد. این نوع بیماری را بر اساس مکان و چگونگی رشد در چشم فرد طبقه بندی می‌کنند.
آب مروارید هسته‌ای
آب مروارید هسته‌ای در وسط عدسی تشکیل شده و باعث زرد یا قهوه‌ای شدن هسته یا مرکز آن میشود. آب مروارید وابسته به قشر مخ که دارای لبه‌هایی شبیه به تبر است و در اطراف لبه‌های هسته یا مرکز چشم تشکیل میشود.
آب مروارید کپسولی
آب مروارید کپسولی پشت چشم از دو نوع دیگر تشکیل شده و پشت لنز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همانطور که بتدریج پیشرفت می‌کند، رگه‌ها تا مرکز چشم گسترش می‌یابند و با عبور نور از مرکز لنز تداخل ایجاد می‌کنند. در نور شدید بینایی شما را کاهش می‌دهد و باعث ایجاد خیرگی یا دیدن هاله در اطراف چراغ‌ها در شب میشود. این نوع آب مروارید سریع‌تر از انواع دیگر پیشرفت می‌کند.
آب مروارید مادرزادی
برخی از افراد با آب مروارید متولد می‌شوند یا در دوران کودکی به آن مبتلا می‌شوند. این نوع آب مروارید ممکن است ژنتیکی باشد یا با عفونت داخل رحمی یا ضربه به وجود آمده باشد. همچنین این نوع آب مروارید ممکن است به دلیل شرایط خاصی مانند دیستروفی میوتونیک (myotonic dystrophy)، گالاکتوزمی (galactosemia)، نوروفیبروماتوز (neurofibromatosis) نوع دو یا سرخجه باشد. آب مروارید مادرزادی همواره بر بینایی تأثیر نمی‌گذارد. اما اگر چنین شود معمولاً بلافاصله پس از تشخیص برطرف میشود.
عوامل مرتبط با به وجود آمدن آب مروارید
- افزایش سن
- استفاده زیاد از الکل
- سیگار کشیدن
- چاقی
- فشار خون بالا
- جراحات قبلی چشم
- سابقه خانوادگی آب مروارید
- قرار گرفتن در معرض آفتاب بیش از حد
- دیابت
- قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ایکس و درمان‌های سرطان
آزمایش پزشک برای تشخیص آب مروارید
برای درمان و تشخیص درست آب مروارید چشم لازم است به پزشک و متخصص مراجعه کنید. در ابتدا، پزشک یک معاینه کلی از چشم برای بررسی آب مروارید و ارزیابی بینایی شما انجام می‌دهد. این معاینه شامل یک تست نمودار چشمی برای بررسی بینایی در فواصل مختلف و آزمایش دانگ سنج (tonometry) برای اندازه‌گیری فشار چشم است.
در رایج‌ترین شکل آزمایش دانگ‌سنج از یک سرم هوا بدون هیچگونه دردی برای صاف شدن قرنیه و آزمایش فشار چشم استفاده میشود. همچنین پزشک برای بزرگتر شدن مردمک چشم قطره‌هایی در چشم قرار می‌دهد. با این کار بررسی عصب بینایی و شبکیه در پشت چشم برای بررسی آسیب‌های احتمالی وارد شده به این قسمت‌ها آسان‌تر میشود. آزمایشات دیگری که پزشک ممکن است انجام دهد شامل بررسی حساسیت چشم به تابش خیره‌کننده و تشخیص فرد از نوع رنگ‌هاست.
اقدامات پس از تشخیص آب مروارید چشم
هیچ مطالعه‌ای از چگونگی جلوگیری از آب مروارید یا کند کردن آن صحبت نکرده یا پیشرفت آن را ثابت نکرده است. اما پزشکان چندین استراتژی مفید برای جلوگیری از این عارضه پیشنهاد می‌کنند، از جمله:
معاینات منظم چشم
معاینات منظم چشم داشته باشید. معاینات چشمی می‌توانند به تشخیص آب مروارید و سایر مشکلات چشمی در مراحل اولیۀ آنها کمک کنند. از پزشک خود بپرسید که چند بار باید معاینۀ چشم انجام دهید. اگر شما بیش از 65 سال سن دارید، هر سال یا اگر جوان هستید هر دو سال یکبار یک معاینه چشم انجام دهید.
استفاده از عینک آفتابی
استفاده از عینک آفتابی استاندارد حداقل از ورود 99 درصد از اشعه ماوراء بنفش جلوگیری می‌کند. از طرفی دیگر نیز کلاه آفتابی از چشم در برابر اشعه ماوراء بنفش محافظت می‌کند.
عدم مصرف دخانیات
اگر اهل دخانیات هستید و سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید. سیگار کشیدن عامل اصلی خطر برای آب مروارید است. مصرف الکل را کاهش دهید. مصرف بیش از حد الکل می‌تواند خطر ابتلا آب مروارید را افزایش دهد.
استفاده از ذره‌بین برای مطالعه
برای مطالعه و سایر فعالیت‌ها از چراغ‌های روشن‌تری استفاده کنید. استفاده از ذره‌بین نیز ممکن است مفید باشد.
محدود کردن رانندگی در شب
محدود کردن رانندگی در شب هنگامی که دید در شب ندارید یا دیدن تابش‌های خیره‌کننده در جاده می‌تواند به مشکل تبدیل شود.
اطلاع از سلامت جسمانی
از سایر بیماری‌ها به ویژه دیابت و سلامتی خود مراقبت کنید. برای اصلاح بینایی خود از عینک‌های مناسب یا لنزهای تماسی استفاده کنید.
رژیم غذایی مناسب
یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید که شامل میوه و سبزیجات فراوان باشد. افزودن انواع میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ به رژیم غذایی تضمین می‌کند که ویتامین‌ها و مواد مغذی زیادی را دریافت می‌کنید. میوه‌ها و سبزیجات دارای آنتی اکسیدان‌های زیادی هستند که به حفظ سلامت چشم کمک می‌کنند. یک مطالعه گسترده در مورد جمعیت اخیراً نشان داده است که یک رژیم غذایی سالم و سرشار از ویتامین و مواد معدنی با کاهش خطر ابتلا به آب مروارید همراه است. میوه‌ها و سبزیجات فواید زیادی برای سلامتی دارند و راهی مطمئن برای افزایش میزان مواد معدنی و ویتامین در رژیم غذایی هستند.
در آخر زمانی که انجام فعالیت‌های روزمره مشکل و سخت شد، جراحی آب مروارید را در نظر بگیرید.
تصمیم گیری درباره جراحی آب مروارید چشم
درباره جراحی آب مروارید آگاهانه تصمیم بگیرید. با چشم پزشک خود در مورد نوع جراحی، آماده سازی و بهبودی پس از جراحی، مزایا و عوارض احتمالی جراحی آب مروارید، هزینه‌های جراحی آب مروارید حتماً مشورت کنید. چنانچه قادر به انجام عمل جراحی نیستید یا علاقه‌ای به انجام آن ندارید، پزشک مربوطه به شما کمک می‌کند علائم خود را کنترل کنید. ممکن است عینک‌های قوی‌تر، لنزهای ذره بین یا عینک آفتابی با پوشش ضد تابش را پیشنهاد دهند.
آب مروارید در صورت عدم درمان می‌تواند در فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد کرده و منجر به کوری شود. اگرچه برخی رشد آب مروارید را متوقف می‌کنند، اما به خودی خود این بیماری کم نشده و از بین نمی‌رود. برداشتن آب مروارید یک عمل جراحی بسیار رایج است. تقریباً در 90 درصد مواقع بسیار مؤثر واقع میشود.
