تنبلی تخمدان چیست؟سریعترین درمان تنبلی تخمدان چیست؟
تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک اختلال هورمونی است که در میان زنان در سن باروری شایع است. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است دوره قاعدگی به ندرت یا طولانی مدت یا بیش از حد هورمون مردانه (آندروژن) داشته باشند.
تخمدان‌ها ممکن است مجموعه‌های کوچک زیادی از مایعات (فولیکول ها) ایجاد کنند و در ترشح تخمک‌ها به طور منظم موفق نشوند. علت دقیق تنبلی تخمدان مشخص نیست. تشخیص و درمان به موقع همراه با کاهش وزن ممکن است خطر عوارض طولانی مدتی مانند دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی را کاهش دهد؛ با دکتر اسنپ همراه باشید.
تنبلی تخمدان چیست؟
تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک بیماری هورمونی پیچیده است. پلی کیستیک به معنای واقعی کلمه کیست‌های فراوان ترجمه می‌شود. این به بسیاری از فولیکول‌های تشکیل شده در تخمدان که هر کدام حاوی تخمک هستند، اشاره دارد. این‌ها به ندرت تا بلوغ رشد می‌کنند یا تخم‌هایی تولید می‌کنند که می‌توانند بارور شوند.
بدن زنان مبتلا به این عارضه، معمولاً دارای مقادیر زیادی انسولین است که به طور موثر کار نمی کنند یا هورمون‌های مردانه معروف به آندروژن یا هر دو علت آن کاملاً مشخص نشده است، با این حال سابقه خانوادگی و ژنتیک، هورمون‌ها و سبک زندگی در این امر نقش دارند. مقاومت به انسولین در چهار زن از هر پنج زن مبتلا به تنبلی تخمدان وجود دارد.
زنانی که مادر یا خواهر مبتلا به این عارضه را دارند، 50 درصد بیشتر در معرض خطر ابتلا به تنبلی تخمدان هستند. این بیماری در زنان آسیایی، بومی و جزیره تنگه تورس و آفریقایی نیز شایع تر است.
این بیماری به خصوص در زنان نابارور نیز نسبتاً شایع می‌باشد. این 8 تا 13 درصد از زنان در سن باروری (بین اواخر بلوغ و یائسگی) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تقریباً 70 درصد این موارد تشخیص داده نشده باقی می‌مانند.
ممکن است تا یک سوم زنان دارای تخمدان پلی کیستیک باشند که در سونوگرافی دیده می‌شود، اما همه آنها تنبلی تخمدان ندارند. برای تشخیص این بیماری، زنان باید از هر سه مورد زیر دو مورد را داشته باشند:
- دوره‌های نامنظم یا غایب
- آکنه، رشد بیش از حد مو در صورت، بدن، ریزش موی سر یا مقادیر زیادی آندروژن (تستوسترون و هورمون‌های مشابه) در خون.
- تخمدان‌های پلی کیستیک (بسیاری از کیست‌های کوچک روی تخمدان) که در سونوگرافی قابل مشاهده است.
در صورت داشتن مورد 1 و 2 نیازی به سونوگرافی ندارید. برای خانم‌های زیر 20 سال، سونوگرافی توصیه نمی شود، به این معنی که مورد 1 و 2 برای تشخیص تنبلی تخمدان باید وجود داشته باشد.
علائم و نشانه‌های تنبلی تخمدان
علائم تنبلی تخمدان در دختران اغلب در زمان اولین قاعدگی در دوران بلوغ ایجاد می‌شود. توصیه می‌شود از همان ابتدای تشخیص، به دکتر زنان مراجعه کنید یا مشاوره آنلاین متخصص زنان از اسنپ‌دکتر بگیرید.
گاهی اوقات این عارضه بعد از بلوغ ایجاد می‌شود، به عنوان مثال، در پاسخ به افزایش وزن قابل توجه. علائم و نشانه‌های تنبلی تخمدان متفاوت است. تشخیص آن زمانی انجام می‌شود که حداقل دو مورد از این علائم را داشته باشید:
- پریودهای نامنظم: چرخه قاعدگی نادر، نامنظم یا طولانی مدت شایع ترین علامت تنبلی تخمدان است. به عنوان مثال، ممکن است کمتر از 9 دوره قاعدگی در سال، بیش از 35 روز بین دوره‌های قاعدگی و دوره‌های غیر طبیعی سنگی داشته باشید.
- آندروژن اضافی: افزایش سطح هورمون‌های مردانه ممکن است منجر به علائم بدنی مانند موهای زائد صورت و بدن (مردمویی یا هیرسوتیسم) و گاهی اوقات آکنه شدید و طاسی به شکل مردانه شود.
- تخمدان پلی کیستیک: تخمدان‌ها ممکن است بزرگ شده و حاوی فولیکول‌هایی باشند که تخم‌ها را احاطه کرده اند. در نتیجه، تخمدان‌ها ممکن است به طور منظم عمل نکنند.
علت تنبلی تخمدان
علت دقیق تنبلی تخمدان مشخص نیست! اما عواملی که ممکن است نقش داشته باشند عبارتند از:
- انسولین اضافی: انسولین هورمونی است که در پانکراس تولید می‌شود و به سلول‌ها اجازه می‌دهد تا از قند، منبع اصلی انرژی بدن استفاده کنند. اگر سلول‌ها در برابر عملکرد انسولین مقاوم شوند، سطح قند خون نیز افزایش می‌یابد و ممکن است انسولین بیشتری تولید کند. انسولین اضافی ممکن است تولید آندروژن را افزایش دهد و باعث مشکل در تخمک گذاری شود.
- التهاب درجه پایین: این اصطلاح برای توصیف تولید گلبول‌های سفید خون برای مبارزه با عفونت استفاده می‌شود. تحقیقات نشان داده است که زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، نوعی التهاب درجه پایین دارند که تخمدان‌های پلی کیستیک را برای تولید آندروژن تحریک می‌کند که می‌تواند منجر به مشکلات قلبی و عروقی شود.
- وراثت: تحقیقات نشان می‌دهند که برخی از ژن‌ها ممکن است با تنبلی تخمدان مرتبط باشند.
- آندروژن اضافی: تخمدان‌ها سطح غیر طبیعی زیادی از آندروژن تولید می‌کنند که منجر به پُرمویی و آکنه می‌شود.
عوامل خطر تنبلی تخمدان
تنبلی تخمدان با خطرات طولانی مدت سلامتی در ارتباط است که عباتنداز:
- مقاومت به انسولین
- افزایش خطر ابتلا به دیابت، به خصوص اگر زنان دارای اضافه وزن هستند.
- کلسترول و ناهنجاری‌های چربی خون
- بیماری قلبی عروقی (بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته)
- سرطان آندومتر (اگر ضخیم شدن طولانی مدت مخاط رحم وجود داشته باشد)
عوارض تنبلی تخمدان
عوارض تنبلی تخمدان می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- ناباروری
- دیابت بارداری یا فشار خون بالا ناشی از بارداری
- سقط جنین یا زایمان زودرس
- استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)، التهاب شدید کبدی ناشی از تجمع چربی در کبد
- سندرم متابولیک، مجموعه ای از بیماری‌ها شامل، فشار خون بالا، قند خون بالا و سطح غیر طبیعی کلسترول یا تری گلیسیرید که به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد.
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
- آپنه خواب
- افسردگی، اضطراب و اختلالات در خوردن
- خونریزی غیرطبیعی رحم
- سرطان پوشش رحم (سرطان آندومتر)
تشخیص تنبلی تخمدان
هیچ آزمایشی برای تشخیص قطعی تنبلی تخمدان وجود ندارد. پزشک احتمالاً با بحث در مورد سابقه پزشکی بیمار، از جمله دوره‌های قاعدگی و تغییرات وزن، شروع می‌کند. معاینه فیزیکی شامل بررسی علائم رشد موهای زائد، مقاومت به انسولین و آکنه است.
پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- معاینه لگن: پزشک از نظر بصری و دستی اندام‌های تولید مثل را از نظر وجود توده ها، رشد و یا سایر ناهنجاری‌ها بررسی می‌کند.
- آزمایش خون: خون ممکن است برای اندازه گیری سطح هورمون تجزیه و تحلیل شود. این آزمایش می‌تواند دلایل احتمالی ناهنجاری‌های قاعدگی یا بیش از حد آندروژن که از تنبلی تخمدان تقلید می‌کند را کنار بگذارد. ممکن است آزمایش خون اضافی را برای اندازه گیری تحمل گلوکز و سطح کلسترول ناشتا و تری گلیسیرید انجام دهید.
- سونوگرافی: پزشک ظاهر تخمدان‌ها و ضخامت پوشش داخلی رحم را بررسی می‌کند. دستگاهی مانند مبدل در واژن قرار می‌گیرد (سونوگرافی از طریق واژن). مبدل امواج صوتی را منتشر می‌کند که در صفحه رایانه به شکل تصاویر ترجمه می‌شوند.
در صورت تشخیص بیماری تنبلی تخمدان، پزشک ممکن است آزمایشات اضافی را برای عوارض توصیه کند. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- بررسی‌های دوره ای فشار خون، تحمل گلوکز و سطح کلسترول و تری گلیسیرید
- غربالگری افسردگی و اضطراب
- غربالگری آپنه انسدادی خواب
درمان تنبلی تخمدان
درمان تنبلی تخمدان بر مدیریت نگرانی‌های فردی مانند ناباروری، پرمویی، آکنه یا چاقی متمرکز است. درمان‌های خاص ممکن است شامل تغییر سبک زندگی یا دارو باشد.
درمان تنبلی تخمدان با تغییر سبک زندگی
برای درمان تنبلی تخمدان در خانه پزشک ممکن است کاهش وزن را از طریق رژیم کم کالری همراه با فعالیت‌های ورزشی متوسط توصیه کند. حتی یک کاهش متوسط در وزن، به عنوان مثال، از دست دادن 5 درصد از وزن بدن، ممکن است وضعیت را بهبود ببخشد. کاهش وزن همچنین ممکن است اثربخشی داروهایی که پزشک برای تنبلی تخمدان توصیه می‌کند را افزایش دهد و می‌تواند به ناباروری کمک کند.
درمان تنبلی تخمدان با داروها
برای تنظیم چرخه قاعدگی، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- قرص‌های ترکیبی ضد بارداری: قرص‌هایی که حاوی استروژن و پروژستین هستند باعث کاهش تولید آندروژن و تنظیم استروژن می‌شوند. تنظیم هورمون‌ها می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش داده و خونریزی غیرطبیعی، رشد موهای زائد و آکنه را اصلاح کند. به جای قرص، ممکن است از پچ پوستی یا حلقه واژنی استفاده کنید که حاوی ترکیبی از استروژن و پروژسترون است.
- پروژسترون درمانی: مصرف پروژستین به مدت 10 تا 14 روز، یک تا دو ماه می‌تواند قاعدگی را تنظیم کرده و از سرطان آندومتر محافظت کند. پروژسترون درمانی سطح آندروژن را بهبود نمی بخشد و از بارداری جلوگیری نمی کند. اگر هم مایل به جلوگیری از بارداری هستید، قرص‌های مینی پیل یا دستگاه داخل رحمی حاوی پروژسترون گزینه بهتری است.
برای کمک به تخمک گذاری، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- کلومیفن: این داروی خوراکی ضد استروژن در اولین قسمت از چرخه قاعدگی مصرف می‌شود.
- فمارا (لتروزول): این روش درمانی سرطان پستان می‌تواند تخمدان‌ها را تحریک کند.
- متفورمین: این داروی خوراکی برای دیابت نوع 2 مقاومت به انسولین را بهبود می‌بخشد و سطح انسولین را کاهش می‌دهد. اگر با استفاده از کلومیفن باردار نمی شوید، ممکن است پزشک اضافه کردن متفورمین را توصیه کند. در صورت ابتلا به دیابت، متفورمین همچنین می‌تواند روند پیشرفت دیابت نوع 2 را کند کرده و به کاهش وزن کمک کند.
- گنادوتروپین ها: این داروهای هورمونی از طریق تزریق تجویز می‌شوند.
برای کاهش رشد بیش از حد مو، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- قرص‌های جلوگیری از بارداری: این قرص‌ها باعث کاهش تولید آندروژن می‌شوند که می‌توانند باعث رشد بیش از حد مو شوند.
- اسپیرونولاکتون (آلداکتون): این دارو جلوی آندروژن بر روی پوست را می‌گیرد. اسپیرونولاکتون می‌تواند نقایص مادرزادی ایجاد کند، بنابراین هنگام استفاده از این دارو پیشگیری از بارداری مؤثر لازم است. اگر باردار هستید و قصد باردار شدن ندارید، توصیه نمی شود.
- کرم وانیکا اِفلورنیتین: این کرم می‌تواند رشد موهای صورت را در خانم‌ها آهسته کند.
- الکترولیز: یک سوزن کوچک به هر فولیکول مو وارد می‌شود. سوزن، نبض جریان الکتریکی ساطع می‌کند تا فولیکول آسیب دیده و در نهایت از بین برود. ممکن است به چندین روش درمانی نیاز داشته باشید.
بیشتر بخوانید: سرطان تخمدان، علائم و راههای درمان
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی تنبلی تخمدان
برای کمک به کاهش اثرات تنبلی تخمدان، سعی کنید:
کاهش وزن داشته باشید
کاهش وزن می‌تواند سطح انسولین و آندروژن را کاهش دهد و ممکن است تخمک گذاری را بازگرداند. از پزشک خود در مورد یک برنامه کنترل وزن سؤال کنید و مرتباً با یک متخصص تغذیه ملاقات کرده است تا در رسیدن به اهداف کاهش وزن به شما کمک کند.
کربوهیدرات‌ها را محدود کنید
رژیم‌های غذایی کم چرب و پر کربوهیدرات ممکن است سطح انسولین را افزایش دهند. در صورت داشتن تنبلی تخمدان، از پزشک خود در مورد رژیم کم کربوهیدرات سوال کنید. کربوهیدرات‌های پیچیده ای را انتخاب کنید که سطح قند خون را با سرعت بیشتری افزایش می‌دهند.
فعال باشید
ورزش به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند. اگر به تنبلی تخمدان مبتلا هستید، افزایش فعالیت روزانه و شرکت در یک برنامه ورزشی منظم ممکن است مقاومت به انسولین را درمان یا حتی از آن جلوگیری کند و نیز کمک می‌کند تا وزن خود را تحت کنترل داشته باشید و از ابتلا به دیابت جلوگیری کنید.
چه هورمون‌هایی تحت تأثیر تنبلی تخمدان قرار می‌گیرند
زنان مبتلا به تنبلی تخمدان معمولاً دارای سطح بالاتری از هورمون‌های مردانه از جمله تستوسترون هستند. این عارضه همچنین باعث می‌شود بدن کمتر به انسولین پاسخ دهد که باعث بالا رفتن سطح قند خون می‌شود. سطح بالای قند خون می‌تواند باعث افزایش بیشتر هورمون‌های مردانه شود و علائم آن را بدتر کند.
زنان دارای تنبلی تخمدان همچنین ممکن است سطح کمی از هورمون زنانه پروژسترون داشته باشند. پروژسترون به تنظیم قاعدگی و حفظ بارداری کمک می‌کند.
سال‌ها قبل از شروع یائسگی، بدن به طور طبیعی شروع به تولید استروژن و پروژسترون کمتری می‌کند. کاهش هورمون‌های زنانه در نهایت باعث می‌شود تخمک گذاری متوقف گردد. هنگامی که طی یک سال قاعدگی نداشته باشید، به یائسگی رسیده اید.
تنبلی تخمدان و یائسگی هر دو سطح پروژسترون را در خون تحت تأثیر قرار می‌دهند، اما به روش‌های مختلف بر روی هورمون‌های بدن تأثیر می‌گذارند. به همین دلیل یائسگی تنبلی تخمدان را درمان کرده یا درمان نمی کند!
کلام آخر
هیچ درمانی برای تنبلی تخمدان وجود ندارد و بعد از یائسگی علائم ادامه پیدا خواهند کرد. زنان مبتلا به این عارضه ممکن است یائسگی دیرتری داشته باشند. توجه دقیق به فاکتورهای سبک زندگی مانند رژیم غذایی و ورزش می‌تواند به فرد در از بین بردن یا بهبود برخی از علائم تنبلی تخمدان و از بین رفتن یائسگی کمک کند.
