درماتیت (Dermatitis) التهاب پوست – اگزما چیست؟

درماتیت پوست یا اگزما (Dermatitis Eczema)، جوش‌های قرمز و خارش داری است که در اثر تماس مستقیم با ماده یا واکنش آلرژیک به آن ایجاد می‌شود. این بثورات، مسری یا تهدید کننده زندگی نیستند. اما ممکن است بسیار ناخوشایند و ناراحت کننده باشند. بسیاری از مواد مانند صابون‌ها، مواد آرایشی، عطرها، جواهرات و گیاهان. می‌توانند باعث بروز چنین واکنش‌هایی شوند.

برای درمان درماتیت التهاب پوست باید علت واکنش خود را شناسایی کرده و از آن اجتناب کنید. اگر بتوانید از ماده‌های آزار دهنده خودداری کنید، بثورات معمولاً طی دو تا چهار هفته برطرف می‌شوند. می‌توانید با کمپرس خنک، مرطوب، کرم‌های ضد خارش و سایر مراحل مراقبت از خود، پوست خود را آرام کنید. به هر روی، برای شناخت بیشتر این عارضه با مجله اسنپ دکتر همراه باشید.

درماتیت یا اگزما چیست؟

درماتیت یا اگزما یک اصطلاح عمومی برای التهاب پوست است. با درماتیت، پوست به طور معمول خشک، متورم و قرمز به نظر می‌رسد. بسته به نوع درماتیت، علل متفاوتی باعث ایجاد آن می‌شود. درماتیت می‌تواند برای برخی ناخوشایند باشد. احساس خارش پوست می‌تواند از خفیف تا شدید  متفاوت باشد. انواع خاصی از این بیماری می‌توانند مدت زمان طولانی باقی بمانند. در حالی که برخی دیگر ممکن است در زمان‌های خاصی شعله ور .شوند

برخی از انواع درماتیت هم در کودکان و هم در بزرگسالان مشاهده می شود. ممکن است با داروها و کرم های موضعی از درماتیت رهایی یابید. اگر پوست آلوده، دردناک یا ناراحت کننده است یا درماتیت همه جای بدن گسترش پیدا کرده است و بهتر نمی شود، به پزشک مراجعه کنید.

انواع درماتیت

انواع اگزما به شرح زیر هستند:

درماتیت تماسی

درماتیت تماسی واکنش پوستی را توصیف می کند که در صورت تماس پوست با ماده حساسیت زا یا تحریک کننده ایجاد می شود. یک ماده تحریک کننده از نظر جسمی به پوست آسیب می‌رساند، در حالی که ماده دیگر حساسیت زا ممکن است باعث ایجاد پاسخ ایمنی شده و منجر به واکنش پوستی شود. علل متداول شناخته شده درماتیت تماسی تحریک کننده، شامل شوینده‌ها، صابون‌ها، مواد ضدعفونی کننده، فلزاتی مانند نیکل، سیمان، رایحه‌ها یا عطرها، مواد آرایشی و برخی گیاهانی مانند خردل، کلماتیس هستند.

نمونه‌هایی از موادی که ممکن است باعث درماتیت تماسی آلرژیک شوند عبارتند از فلزاتی مانند نیکل یا کبالت، لاستیک، چسب های قوی، برخی از رنگ‌ها و رزین‌های موجود در لباس و برخی از داروهای موضعی مانند، کرم های کورتیکواستروئید!

درماتیت آتوپیک

این فرم اگزما هنگامی ایجاد می‌شود که بدن نسبت به برخی غذاها، مواد حساسیت زا یا عوامل محیطی حساسیت بیش از حد داشته باشد. این بیماری اغلب در خانواده ها وجود دارد و ممکن است در کنار سایر بیماری‌های آتوپیک مانند تب یونجه و آسم رخ دهد. آلرژی غذایی می‌تواند اگزما را بدتر کند؛ نمونه‌هایی از مواد غذایی که علائم اگزمای شدیدتری را در کودکان ایجاد می‌کنند شامل شیر گاو، گندم، سویا، آجیل، ماهی و تخم مرغ هستند.

درماتیت سبورئیک

این وضعیت مناطق پوستی با غدد چربی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به طور معمول در سراسر صورت، بینی و داخل گوش ایجاد می شود. سایر قسمت‌های پوستی آسیب دیده شامل کمر، گردن و قفسه سینه هستند. وقتی این بیماری کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اغلب «کلاه گهواره» نامیده می شود. علت درماتیت سبورئیک ناشناخته است. اما عواملی که در آن دخیل هستند شامل مخمری به نام مالاسزیا است که در ترشحات چربی پوست وجود دارد.

درماتیت پریورال

این وضعیتی است که عمدتاً زنان را درگیر می کند و منجر به ایجاد بثورات در اطراف دهان می شود که برجستگی‌های ریز و قرمزی را ایجاد می‌کند. این بیماری با استفاده از استروئیدهای موضعی، مرطوب کننده‌ها، مواد آرایشی و ضد آفتاب به وجود می‌آید.

درماتیت هرپتیفورمیس

این فرم اگزما علامت بیماری روده سلیاک است که در اثر آلرژی به ماده ای به نام گلوتن که در گندم و سایر غلات وجود دارند، ایجاد می‌شود.

نورودرماتیت

زیر پوست تحریک می شود و باعث خارش شدید و مکرر می شود. خراش مداوم در نهایت می تواند منجر به ضخیم شدن و قرمزی پوست شود.

اگزما ناشی از استاز

اگزما استازی هنگامی اتفاق می‌افتد که واریس جریان وریدی را از پاها به قلب قطع کرده و باعث جمع شدن خون در اندام تحتانی شود. سپس خون و مایعات از وریدها به داخل بافت پوست نشت می کنند.

علائم و نشانه های اگزما

درماتیت معمولاً در مناطقی از بدن اتفاق می افتد که مستقیماً در معرض ماده واکنش دهنده قرار گرفته اند، به عنوان مثال، در امتداد یک ماهیچه ساق پا که با پیچک سمی خراش داده شده است. بثورات معمولاً طی چند دقیقه تا چند ساعت پس از مواجهه ایجاد می‍‌‌‌‌‌ ‌‌‌‌‌شوند و می‌توانند دو تا چهار هفته طول بکشند.

علائم و نشانه‌های درماتیت یا اگزما شامل موارد زیر هستند:

• بثورات قرمز
• خارش، که ممکن است شدید باشد
• پوست خشک، ترک خورده و پوسته پوسته شده
• برجستگی و تاول، که گاهی اوقات با پوست ریزی همراه است
• تورم، سوزش یا حساسیت به لمس

علل درماتیت و التهاب پوست

اگزما یا التهاب پوست ناشی از ماده‌ای است که فرد در معرض آن قرار می‌گیرد و باعث تحریک پوست و یا واکنش آلرژیک می‌شود. این ماده می‌تواند یکی از هزاران ماده حساسیت زا و تحریک کننده شناخته شده باشد. برخی از این مواد ممکن است باعث درماتیت تماسی تحریک کننده و درماتیت تماسی آلرژیک شوند.

درماتیت تماسی تحریک کننده رایج ترین نوع آن است. واکنش پوستی غیر آلرژیک زمانی اتفاق می‌افتد که ماده‌ای به لایه محافظ خارجی پوست آسیب برساند. برخی از افراد پس از یک بار تماس در برابر تحریک کننده‌های شدید واکنش نشان می‌دهند. دیگران ممکن است پس از مواجهه مکرر با حتی تحریک کننده‌های خفیف، علائم و نشانه‌هایی داشته باشند و بعضی از افراد به مرور زمان تحمل این ماده را دیگر نخواهند داشت!

تحریک کننده‌های رایج عبارتند از:

• الکل
• سفید کننده و مواد شوینده
• شامپوها، محلول‌های شیمیایی
• مواد موجود در هوا، مانند خاک اره یا گرد و غبار
• گیاهان
• کودها و سموم دفع آفات

درماتیت تماسی آلرژیک زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به ماده‌ای حساس باشد و آن ماده واکنش ایمنی بدن را تحریک کند. معمولاً فقط در ناحیه ای که با ماده حساسیت زا تماس پیدا کرده اید، تأثیر می‌گذارد. اما ممکن است توسط چیز دیگری نیز وارد بدن شود، مانند غذاها، طعم دهنده‌ها، داروها یا اقدامات پزشکی یا دندانپزشکی (درماتیت تماسی سیستمیک).

هنگامی که به ماده ای حساسیت پیدا کردید، حتی مقدار کمی از آن می تواند واکنش ایجاد کند. آلرژن‌های رایج عبارتند از:

• نیکل که در جواهرات، سگک ها و بسیاری از موارد دیگر استفاده می‌شود.
• داروهایی مانند کرم های آنتی بیوتیک و آنتی هیستامین های خوراکی
• بالزام پرو که در بسیاری از محصولاتی مانند عطر، مواد آرایشی، دهان شویه و طعم دهنده‌ها استفاده می‌شوند
• فرمالدهید که در مواد نگهدارنده، ضد عفونی کننده‌ها و لباس‌ها وجود دارد.
• محصولات مراقبت شخصی مانند دئودورانت، شستشوی بدن، رنگ مو، مواد آرایشی و لاک ناخن
• گیاهانی مانند پیچک سمی و انبه که حاوی ماده ای بسیار حساسیت زایی به نام اوروشیول هستند.
• مواد منتقل شده در هوا، مانند گرده گیاهان گل محمدی و حشره کش‌های اسپری
• محصولاتی که هنگام آفتاب خوردن واکنش نشان می‌دهند (درماتیت تماسی فوتوالرژیک) مانند، برخی ضد آفتاب‌ها و داروهای خوراکی
• کودکان نیز همچنین با قرار گرفتن در معرض پوشک، دستمال مرطوب کودک، ضد آفتاب، لباس با مواد ناخوشآیند یا رنگ و سایر به این بیماری مبتلا می‌شوند.

عوامل خطر درماتیت

برخی از مشاغل و سرگرمی‌ها فرد را در معرض خطر بیشتری از اگزما قرار می‌دهند. این عوامل خطر به شرح زیر هستند:

• کارکنان بهداشت و درمان و دندانپزشکی
• فلزکاران
• کارگران ساختمانی
• آرایشگران و متخصصان زیبایی
• تعمیرکاران خودرو
• غواصان یا شناگران (به دلیل لاستیک موجود در ماسک‌های صورت یا عینک)
• افراد در ارتباط با تمیز کننده‌ها
• باغداران و کارگران کشاورزی
• آشپزها و دیگران که با غذا سر و کار دارند.

عوارض اگزما و التهاب پوست

اگر مرتباً ناحیه آسیب دیده را خراش دهید، درماتیت تماسی می‌تواند منجر به عفونت شود. این مکان خوبی برای رشد باکتری ها یا قارچ ها ایجاد می‌کند و ممکن است باعث ایجاد عفونت ثانویه شود.

پیشگیری درماتیت

مراحل پیشگیری عمومی شامل موارد زیر هستند:

• از تحریک کننده‌ها و مواد حساسیت زا خودداری کنید: سعی کنید موادی را که باعث تحریک پوست شده یا باعث واکنش آلرژیک می‌شوند را شناسایی و از آن‌ها اجتناب کنید.
• پوست خود را بشویید: اگر پوست خود را بلافاصله پس از تماس با ماده حساسیت بشویید، ممکن است بتوانید بیشتر مواد ایجاد کننده بثورات را از بین ببرید. از یک صابون ملایم و بدون عطر استفاده کنید. کاملاً محل مورد نظر را بشویید. همچنین هرگونه لباس یا سایر وسایلی که ممکن است با ماده حساسیت زای گیاهی تماس داشته باشند را مانند پیچک سَمی بشویید.
• از لباس یا دستکش محافظ استفاده کنید: ماسک صورت، عینک، دستکش و سایر وسایل محافظتی می‌توانند فرد را در برابر مواد تحریک کننده از جمله پاک کننده‌های خانگی محافظت کند.
• از کرم یا ژل منع کننده استفاده کنید: این محصولات می توانند یک لایه محافظ برای پوست ایجاد کنند. به عنوان مثال، یک کرم بدون نسخه پزشک حاوی بنتوکواتام (IvyBlock) ممکن است از واکنش پوست در برابر اگزما جلوگیری کند یا آن را کاهش دهد.
• از مرطوب کننده استفاده کنید: استفاده منظم از لوسیون‌های مرطوب کننده می تواند به بازسازی لایه بیرونی پوست کمک کرده و پوست را لطیف نگه دارد.
• مراقب حیوانات خانگی باشید: آلرژن های موجود در گیاهانی مانند پیچک سمی، می توانند به حیوانات خانگی بچسبند و سپس به افراد سرایت کنند.

تشخیص درماتیت

پزشک ممکن است با گفتگو در مورد علائم و سؤالاتی از فرد برای کشف سرنخ در مورد ماده آلرژی زا و معاینه پوست برای تشخیص الگوی و شدت بثورات، درماتیت را تشخیص داده و علت آن را مشخص کند.

پزشک ممکن است پچ تست (Patch Test) را برای دیدن حساسیت به چیزی توصیه کند. اگر علت بثورات مشخص نباشد یا بثورات پوستی اغلب عود کنند، این آزمایش می‌تواند مفید باشد.

در طی یک پچ تست، مقدار کمی از مواد حساسیت زای احتمالی به تکه های چسب زده می‌شوند، سپس بر روی پوست قرار می‌گیرند. تکه‌های چسب به مدت دو تا سه روز بر روی پوست باقی می‌مانند و در این مدت باید پوست خشک نگه داشته شود‌.

سپس پزشک واکنش‌های پوستی را در زیر تکه ها بررسی می‌کند و تشخیص می‌دهد که آیا آزمایش بیشتری لازم است یا خیر!

درمان درماتیت

اگر مراحل مراقبت در منزل، علائم و نشانه‌های فرد را کاهش ندهد، ممکن است پزشک داروهایی را برای او تجویز کند که به شرح زیر هستند:

• کرم‌ها یا پمادهای استروئیدی: این کرم‌ها یا پمادها که به صورت موضعی استفاده می‌شوند به تسکین بثورات پوستی تماسی کمک می‌کنند. یک استروئید موضعی ممکن است یک یا دو بار در روز به مدت دو تا چهار هفته استفاده شود.
• داروهای خوراکی در موارد شدید: پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدهای خوراکی برای کاهش التهاب، آنتی هیستامین‌ها برای تسکین خارش یا آنتی بیوتیک برای مبارزه با عفونت باکتریایی تجویز کند.

شیوه زندگی و درمان های خانگی درماتیت

برای کمک به کاهش خارش و تسکین التهاب پوست، روش‌های مراقبتی زیر را انجام دهید:

• از تماس با ماده تحریک کننده یا ماده حساسیت زا خودداری کنید (پزشک ممکن است لیستی از محصولاتی که به طور معمول حاوی ماده ای هستند که بر فرد تأثیر می‌گذارند را به او ارائه می‌دهد).
• اگر به یک نوع فلز در جواهرات حساسیت دارید، ممکن است با قرار دادن سَدی بین خود و فلز آن را بپوشانید. به عنوان مثال، داخل یک دستبند را با یک تکه نوار شفاف بپوشانید یا آن را با لاک ناخن شفاف رنگ کنید.
• کرم یا لوسیون ضد خارش را روی ناحیه آسیب دیده قرار دهید.
• یک کرم بدون نسخه حاوی حداقل یک درصد هیدروکورتیزون می تواند به طور موقت خارش را تسکین دهد. یک پماد استروئیدی ممکن است یک یا دو بار در روز به مدت دو تا چهار هفته استفاده شود.
• داروی خوراکی ضد خارش مصرف کنید.
• در صورت خارش شدید، کورتیکواستروئید خوراکی یا آنتی هیستامین بدون نسخه مانند دیفن هیدرامین (بنادریل) ممکن است مفید واقع شود.
• از کمپرس های خنک استفاده کنید.
• پارچه‌های نرم را مرطوب کرده و آن‌ها را در برابر بثورات خود نگه دارید تا به مدت 15 تا 30 دقیقه اگزما و التهاب پوست کاهش یابد. این کار را چند بار در روز تکرار کنید.
• از خارش بثورات خودداری کنید.
• اگر نمی‌توانید از خارش ناحیه مورد نظر جلوگیری کنید، آن را با پانسمان بپوشانید.
• در حمام با آب ولرم و خنک دوش بگیرید.
• آب را با جوش شیرین یا یک محصول حمام مبتنی بر بلغور جو دوسر ترکیب کنید. از دستان خود محافظت کنید، دست ها را به خوبی و آرام بشویید و خشک کنید. از مرطوب کننده‌ها در طول روز استفاده کنید. در زمان شتسشوی ظروف از دستکش غیر حساسیت زا استفاده کنید.

کلام آخر

در حالی که درماتیت اغلب جدی نیست، اما تحریک محل اگزما یا می‌تواند منجر به زخم باز و عفونت شود. این عفونت‌ها می‌توانند گسترش پیدا کنند، اما به ندرت عامل تهدید کننده ای برای زندگی هستند. با درمان می‌توانید از بروز احتمالی آن پیشگیری یا آن را مدیریت کنید، اما  ممکن است مدتی طول بکشد تا بتوان درمان صحیح یا ترکیبی از روش‌های درمانی را تشخیص داد. به هر روی، مهم است که در همۀ مراحل درمان به تلاش خود ادامه دهید.

منابع:

mayoclinic,webmd, dermnetnz, worldallergy