کدام بهداشتی‌تر است؛ صابون یا مایع دستشویی؟

بحث انتخاب بین صابون و مایع دستشویی، یک بحث قدیمی است که هنوز هم جواب درستی به آن داده نشده است. مخصوصا بعد از همه‌گیری جهانی COVID-19 اهمیت انتخاب بهترین محصول بهداشتی برای از بین بردن میکروب‌ها بیشتر هم شده است. هم صابون و هم مایع دستشویی مزایای منحصر به فرد خودشان را دارند؛ بسته به نیازهای فرد در زمینه بهداشت یا مراقبت از پوست، انتخاب هریک از این مواد شوینده اولویت بیشتری پیدا می‌کند. اگر می‌خواهید ببینید واقعا کدام محصول بهداشتی برای کاربرد مورد نظر شما مناسب‌تر است حتما این مقاله از اسنپ‌دکتر را درباره مقایسه مزایا و معایب صابون و مایع دستشویی تا انتها بخوانید.

مزایا و معایب صابون چیست؟

صابون‌ جامد از ترکیب چربی‌ها، روغن‌ها و یک ماده قلیایی ساخته می‌شود. این نوع صابون یک گزینه پاک‌کننده ساده و کاملا طبیعی برای کسانی‌ است که نمی‌خواهند در معرض مواد شیمیایی و صنعتی قرار بگیرند. به‌طور کلی مزایای صابون عبارتند از:

• یک گزینه مقرون به صرفه‌تر از مایع دستشویی است
• معمولا مواد شیمیایی و صنعتی کمتری نسبت به مایع دستشویی دارد
• از نظر سازگاری با محیط زیست هم پایدارتر است و ردپای کربن کمتری نسبت به مایع دستشویی دارد. زیرا صابون با انرژی و آب کمتر تولید می‌شود و به راحتی هم قابل بازیافت و تجزیه زیستی است. 

البته در کنار این مزایا، صابون معایب خودش را هم دارد. از جمله:

• صابون می‌تواند پوست را خشک کند، زیرا نسبت به مایع دستشویی سطح pH بالاتری دارد.
• صابون استفاده شده ممکن است به بافتی نرم و نامطلوب تبدیل شود، به خصوص در حمام عمومی یا سرویس‌های بهداشتی اشتراکی.
• می‌تواند باعث انتقال باکتری بین افراد در سرویس‌های بهداشتی عمومی شده و سطح مرطوب آن ممکن است محلی برای تجمع باکتری باشد.

مایع دستشویی چه مزایا و معایبی دارد؟

مایع دستشویی یک شوینده‌ مصنوعی است که از ترکیب آب و افزودنی‌های مختلف برای ایجاد رایحه و ضد باکتری بودن ساخته می‌شود. این نوع صابون‌ها معمولا حاوی مرطوب‌کننده، لایه‌بردار، و پاک‌کننده ملایم هم هستند. سایر مزایای صابون مایع شامل موارد زیر می‌شود:

• ظرف مایع دستشویی را می‌توان بر روی دیوار نصب کرد یا بدون خیس شدن و… در کنار سینک روشویی قرار داد 
• بسته‌بندی مایع دستشویی برای استفاده راحت و بهداشتی طراحی شده است
• مایع دستشویی معمولا دارای مرطوب‌کننده‌هایی است که به جلوگیری از خشک شدن دست‌ها کمک می‌کند
• صابون مایع در رایحه‌های مختلفی ساخته می‌شود 
• به‌دلیل نوع بسته‌بندی، امکان انتقال باکتری بین استفاده‌کنندگان را کاهش می‌دهد

علاوه بر همه این ویژگی‌های مثبت، صابون مایع هم معایبی دارد. مثلا:

• معمولا نسبت به صابون گران‌تر است.
• از نظر محیط‌زیستی اصلا بهینه نیست. زیرا برای تولید و بسته‌بندی به آب و انرژی زیادی نیاز دارد. همچنین مایع دستشویی اغلب در ظروف پلاستیکی‌ای بسته‌بندی می‌شود که قابل بازیافت نیستند.

آیا مایع دستشویی بهتر از صابون است؟

واقعیت این است که هر دو محصول بهداشتی، چه صابون یا مایع دستشویی، عوامل بیماری‌زا و باکتری‌های روی دست‌ را از بین می‌برد. وقتی دست‌هایتان را صابونی می‌کنید و به هم می‌مالید، اصطکاکی ایجاد می‌شود که میکروارگانیسم‌ها و آلودگی‌ها را وارد کف می‌کند. در نهایت با آب‌کشی و شستن کف، دست‌های شما تمیز می‌شود. 

از نظر بهداشتی، صابون‌ها تا زمانی که حاوی مواد پاک‌کننده باشند، مهم نیست که در چه شکلی باشند. یعنی چه صابون جامد و قالبی باشد چه به شکل مایع، هر دو به یک اندازه در کاهش عوامل بیماری‌زا و از بین بردن آلودگی موثر هستند. اما با توجه به مزایا و معایبی که از صابون مایع و صابون نواری گفتیم، می‌توان گفت که صابون مایع از نظر کاربرد، عملکرد و مراقبت از پوست، مزایای بیشتری نسبت به صابون سنتی دارد و مشتری‌پسندتر است. اما برای استفاده، ترجیحات شخصی و همچنین نوع و مکان استفاده هم مهم است.

در ادامه با هم بررسی می‌کنیم که هر نوع از صابون برای استفاده در چه شرایطی مناسبت‌تر است؟

چه زمانی بهتر است از صابون استفاده کنیم؟

صابون  و مایع دستشویی از نظر مواد تشکیل‌دهنده، قدرت پاک‌کنندگی و بهداشتی تقریبا مثل هم هستند و تفاوت جدی و مهمی ندارند. با این حال نوع بسته‌بندی و طرز استفاده این صابون‌ها ممکن است روی میزان بهداشتی بودن و میکروب‌زدایی آن‌ها اثر بگذارد.

صابون‌های جامد معمولا در ظرف صابون قرار می‌گیرند و همین عامل احتمال رشد میکروب‌ها را افزایش می‌دهد. به گفته متخصصان بهداشت، تکه‌های صابون در مقایسه با مایع دستشویی، احتمال تجمع باکتری‌ها و آلودگی بیشتری دارند، به خصوص اگر به‌طور مشترک با افراد دیگر استفاده می‌شوند.

البته هنوز صددرصد مشخص نیست که آیا این میکروب‌ها هنگام شستشو به پوست منتقل می‌شوند یا خیر. اما بسیاری از کارشناسان حوزه سلامت و بهداشت می‌گویند وقتی از صابون استفاده می‌کنید، میکروب‌های روی آن می‌توانند به شما منتقل شوند.

بهتر است در مکان‌های اشتراکی از مایع دستشویی استفاده کنیم. مثلا در سرویس‌های بهداشتی عمومی یا زمانی که قرار است توالت خانه توسط چندین نفر استفاده شود بهتر است مایع دستشویی را انتخاب کنیم. البته هنگام استفاده از مایع دستشویی هم مهم است که قسمت بیرونی بطری را مرتب تمیز و استریل کنیم. 

نکته مهم بعدی اینکه صابون جامد نسبت به مایع دستشویی حاوی مواد صنعتی کمتری است. صابون‌ها معمولا به مواد نگهدارنده نیاز ندارند و در بیشتر موارد هم فاقد پارابن هستند. این یعنی احتمالا برای پوست‌های حساس بهتر است که از صابون استفاده کنند. مخصوصا که انواع صابون گیاهی و طبیعی زیادی وجود دارند که ضد حساسیت هستند.

کدام برای سلامت پوست بهتر است؛ صابون یا مایع دستشویی؟

پاسخ به این سوال که مایع دستشویی برای پوست بهتر است یا صابون، واقعا دشوار است. واقعیت این است که بسته به آنچه که شما نیاز دارید و می‌خواهید و همچنین ویژگی‌های پوست‌تان جواب این سوال می‌تواند متفاوت باشد. 

مثلا اگر می‌خواهید خشکی و ترک خوردن دستان خود را درمان کنید و به آبرسانی پوست نیاز دارید بهتر است از مایع دستشویی استفاده کنید. تکه‌های صابون جامد اغلب دارای pH بالایی هستند که می‌تواند باعث کم‌آبی و خشک شدن پوست شود. هرچند امروزه بسیاری از صابون‌ها هم حاوی روغن‌ها و موادی هستند که پوست را مرطوب می‌کنند.

افراد مبتلا به آلرژی یا پوست حساس هم باید از صابون‌هایی که حاوی مواد صنعتی و عطر و رنگ کمتری هستند استفاده کنند. معمولا فرمولاسیون صابون‌ها طبیعی‌تر و حاوی مواد شیمیایی کمتری است. به‌طور کلی به افرادی که پوست حساس یا بیماری‌های پوستی مانند اگزما دارند، صابون‌ها غنی از گلیسیرین توصیه می‌شود تا به حفظ رطوبت طبیعی پوست آن‌ها کمک شود.

صابون‌های طبیعی که توسط صابون‌سازان سنتی ساخته می‌شوند، برای پاکسازی صورت هم مفید هستند. این صابون‌ها بدون از بین بردن چربی‌های طبیعی پوست می‌توانند یک اثر لایه‌برداری ملایم هم داشته باشند. بافت صابون می‌تواند به‌طور طبیعی به از بین بردن سلول‌های مرده پوست کمک کند. علاوه‌براین‌، گردش خون را در پوست تحریک می‌کنند که برای سلامت کلی پوست مفید است. برعکس صابون‌ها، مایع دستشویی برای لایه‌برداری نیاز به استفاده از لوفا یا اسفنج دارند.

اگر به‌دنبال صابونی برای سلامت پوست خود هستید، باید مایع دستشویی یا صابونی انتخاب کنید که حاوی گلیسیرین و روغن‌های ضروری (لیمو، اسطوخودوس، گل رز و روغن چوب سدر) باشد. برخی از صابون‌ها همچنین روغن نارگیل، روغن بادام شیرین، شی‌باتر یا کره نارگیل هم برای نرم شدن بیشتر پوست دارند.

جمع‌بندی 

انتخاب بین صابون و مایع دستشویی بیشتر به ترجیحات شخصی مثل نیاز به مراقبت از پوست، نگرانی در مورد خشکی دست‌ها و حساسیت‌های فردی بستگی دارد. از نظر بهداشت و تمیزکنندگی هر دو محصول تقریبا امتیاز مشابهی می‌گیرند. هرچند به‌دلیل نوع بسته‌بندی و شکل استفاده، صابون جامد می‌تواند باعث تجمع میکروب‌ها شود و معمولا برای مکان‌های عمومی توصیه نمی‌شود. صابون‌ها به‌دلیل سازگاری بیشتر با محیط زیست، مقرون به صرفه بودن و داشتن درصد کمتری از مواد شیمیایی می‌تواند نسبت به مایع دستشویی امتیاز بیشتری بگیرد. در هر صورت مهم این است که حتما برای شستشوی دست‌ها از صابون و مواد تمیز کننده استفاده کنید و همیشه بعد از ورود به خانه و قبل از خوردن غذا دست‌های خود را بشویید.