حمله پانیک در خواب و هر آنچه باید در مورد آن بدانید
ناگهان با ترس و وحشت شدید از خواب می‌پرید، در حالی که تپش قلب، تنگی نفس، تعریق شدید و درد قفسه سینه آزارتان می‌دهد. هر حمله معمولا چند دقیقه طول می‌کشد اما تا چند روز بر کیفیت خواب شما تاثیر می‌گذارد. به نظر می‌رسد دچار حمله پانیک شبانه شده‌اید که با کابوس‌های شبانه تفاوت‌هایی دارد.
علت دقیق حمله پانیک در خواب ناشناخته است، اما استرس، اضطراب، افسردگی و سابقه خانوادگی اختلالات خلقی می‌توانند از عوامل زمینه‌ساز حمله عصبی در خواب باشند. خبر خوب این است که با درمان مناسب، می‌توان از شر این حملات خلاص شد.
در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر به علائم، علل و درمان‌های حمله پانیک در خواب می‌پردازیم. همچنین برخی از اقداماتی را که می‌توانید برای جلوگیری از وقوع آن انجام دهید، بررسی می‌کنیم.
حمله پانیک در خواب چیست؟
حمله پانیک در خواب یا حمله پانیک شبانه (Nocturnal Panic Attack) اپیزودی ناگهانی از ترس و وحشت شدید است که در خلال خواب رخ می‌دهد. در این حملات، فرد با حالتی سراسیمه از خواب می‌پرد و علائم آزاردهنده‌ای مانند تپش قلب شدید، تعریق و تنگی نفس را تجربه می‌کند.
در طول این حمله، فرد ممکن است احساس کند که اتفاق هولناکی در حال رخ دادن است، یا اینکه در حال مرگ یا دچار حمله قلبی است. این حملات معمولا طی چند دقیقه به اوج خود می‌رسند، اما گاه تا یک ساعت نیز به طول می‌انجامند.
حمله پانیک در خواب اغلب در مرحله گذار فرد از خواب سبک به خواب عمیق، رخ می‌دهند. این حملات در نیمه اول شب شایع‌ترند، اما می‌توانند در هر ساعتی از شبانه‌روز و بدون دلیل مشخص یا با یک محرک خاص اتفاق بیفتند. گاه این حملات درست بعد از یک کابوس رخ می‌دهند، اما اغلب دلیل مشخصی برای آنها پیدا نمی‌شود.
احتمال تجربه این حملات در افرادی که به اختلال پانیک (بیماری روانی با حملات پانیک مکرر و احساس دائمی ترس) مبتلا هستند، بیشتر است.
تفاوت حملات پانیک شبانه و کابوس شبانه
حمله پانیک شبانه و کابوس شبانه، هر دو باعث بر هم خوردن خواب و ایجاد ترس در فرد می‌شوند، اما تفاوت‌های کلیدی‌ای با هم دارند:
آگاهی: در حمله پانیک شبانه فرد به طور کامل از خواب بیدار می‌شود و از ترس و علائم دیگر حمله کاملا آگاه است. در مقابل، فرد درگیر کابوس شبانه اغلب از وضعیتی که در آن قرار دارد بی‌خبر است.
رفتار: در کابوس شبانه، فرد ممکن است جیغ بزند، از خواب بپرد و در اتاق بچرخد، در حالی که در واقع خواب است. بیدار کردن فرد در این حالت توصیه نمی‌شود. پس از پایان کابوس، فرد آرام می‌شود و ممکن است صبح آن را به یاد نیاورد. در حمله پانیک، فرد به طور کامل بیدار است و از تمام رفتارهای خود آگاهی دارد.
سن: حملات پانیک شبانه بیشتر در نوجوانان و بزرگسالان رخ می‌دهد، در حالی که کابوس‌های شبانه در کودکان شایع‌تر است.
علت حمله پانیک در خواب
علل دقیق حملات پانیک شبانه هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما احتمال تجربه آن در افرادی که در طول روز نیز دچار این حملات می‌شوند، بیشتر است. برخی دیگر از عوامل خطر عبارتند از:
- ژنتیک: اگر در خانواده شما سابقه اضطراب و حملات پانیک وجود داشته باشد، احتمال ابتلای شما نیز افزایش می‌یابد.
- تجربیات تلخ دوران کودکی: کودکان آزاردیده یا کسانی که در محیطی پراسترس بزرگ شده‌اند، بیشتر در معرض این حملات قرار دارند.
- ویژگی‌های شخصیتی: افرادی که به طور ذاتی سطح اضطراب بالایی دارند یا مستعد وسواس فکری هستند، در زمره افراد در معرض خطر محسوب می‌شوند.
- استرس شدید: استرسهای سنگین و طاقت‌فرسا می‌توانند محرک حمله پانیک در خواب باشند.
- اختلالات خواب: اختلالاتی مانند بی‌خوابی یا آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) می‌توانند به ناپایداری سیستم خواب شما منجر شده و احتمال حملات را افزایش دهند.
- مشکلات پزشکی: برخی بیماری‌ها مانند مشکلات تیروئید، آسم، درد مزمن و بیماری‌های قلبی عروقی نیز گاهی اوقات در بروز حملات نقش دارند. علائم این بیماری‌ها مانند تنگی نفس یا ضربان نامنظم قلب، می‌توانند محرک حمله پانیک باشند.
- اختلالات روانی: اختلالات اضطرابی مانند اضطراب فراگیر یا اضطراب اجتماعی، آگورافوبیا، افسردگی و اختلال دوقطبی همگی می‌توانند خطر ابتلا به حمله پانیک در خواب را افزایش دهند.
- اختلالات فیزیولوژیکی در مغز: اختلالات فیزیولوژیکی در مغز که به اشتباه سیگنال‌های بیداری را در حین خواب ارسال می‌کنند، می‌توانند عامل این حملات باشند.
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌تواند خاطرات و احساسات آسیب‌زا را در فرد زنده نگه دارد و به حملات پانیک شبانه منجر شود.
- مشکلات خشم و پرخاشگری: افرادی که به طور مداوم با خشم و پرخاشگری دست و پنجه نرم می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این حملات قرار دارند.
- اختلالات وسواس فکری-عملی (OCD): افکار وسواسی و اجباری می‌توانند به اضطراب و در نهایت به حملات پانیک شبانه منجر شوند.
- سوء مصرف مواد: اعتیاد به مواد مخدر و الکل، قطع مصرف ناگهانی برخی داروها و یا مصرف بیش از حد کافئین یا نیکوتین می‌تواند زمینه‌ساز این حملات باشد.
- موقعیت‌های استرس‌زا: موقعیت‌های استرس‌زا مانند از دست دادن عزیزان، مشکلات رابطه، رویدادهای آسیب‌زا یا استرسهای مربوط به کار یا تحصیل همگی می‌توانند محرک حمله پانیک در خواب باشند.
علائم حمله پانیک شبانه
متخصصان ۱۳ علامت کلیدی را برای حملات پانیک تعریف کرده‌اند. برای تشخیص قطعی حمله پانیک، فرد باید دست‌کم ۴ مورد از این ۱۳ علامت را تجربه کند:
- ترس از دیوانگی یا از دست دادن کنترل: احساس وحشتناکی که انگار قوه تعقل خود را از دست می‌دهید و یا دیگر بر اوضاع مسلط نیستید.
- ترس از مرگ قریب‌الوقوع: احساس شدید و ناگهانی مرگ که گویی نفس‌های آخر خود را می‌کشید.
- احساس جدایی از بدن یا غیر واقعی بودن: احساس غریب و ناآشنا بودن نسبت به خود و اطرافتان، گویی در عالمی دیگر حضور دارید.
- تپش قلب یا ضربان قلب سریع: قلبتان با شدت تمام می‌تپد و ضربان آن به طور غیر طبیعی افزایش می‌یابد.
- لرزش یا رعشه: لرزش غیر قابل کنترل در عضلات بدن، به‌ویژه در دست‌ها و پاها.
- تعریق: تعریق ناگهانی و شدید که گویی از حمام بیرون آمده‌اید.
- تنگی نفس: احساس خفگی و ناتوانی در تنفس عمیق، گویی در حال غرق شدن اید.
- تهوع یا ناراحتی معده: احساس به هم ریختگی معده و حالت تهوع که ممکن است منجر به استفراغ شود.
- سرگیجه یا سبکی سر: احساس گیجی و عدم تعادل که ممکن است منجر به زمین خوردن شود.
- احساس خفگی: احساس سنگینی روی قفسه سینه و ناتوانی در نفس کشیدن عمیق
- لرز یا گرگرفتگی: احساس سرما یا گرمای ناگهانی در بدن
- سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی: احساس مور مور شدن یا بی‌حسی در دست‌ها، پاها یا سایر قسمت‌های بدن
- درد قفسه سینه: احساس درد یا فشار در قفسه سینه که ممکن است با تنگی نفس همراه باشد.
توجه: تحقیقات بیشتری برای تمایز دقیق‌تر علائم حملات پانیک شبانه و روزانه مورد نیاز است، اما به نظر می‌رسد حملات شبانه با احساس خفگی بیشتری همراه باشند.
اگرچه علائم حمله پانیک معمولاً در عرض ۱۰ دقیقه به اوج خود می‌رسند و به تدریج فروکش می‌کنند، اما اثرات این تجربه ناخوشایند می‌تواند تا مدت‌ها در فرد باقی بماند. ترس و اضطراب ناشی از این حمله اغلب منجر به بی‌خوابی و مشکلات خواب می‌شود.
تشخیص حمله پانیک در خواب
برای تشخیص دقیق این حملات، پزشک متخصص ابتدا با انجام معاینات و آزمایش‌هایی، به دنبال رد هرگونه مشکل جسمی مانند بیماری قلبی یا تیروئید می‌گردد که ممکن است علائمی شبیه به حملات پانیک ایجاد کنند.
در صورتی که هیچ‌گونه علت فیزیکی برای این حملات یافت نشود، پزشک با بررسی علائم و عوامل خطر، به تشخیص حمله پانیک در خواب خواهد پرداخت.
مراحل تشخیص:
- معاینه فیزیکی: پزشک با معاینه فیزیکی و بررسی علائمی مانند نبض، فشار خون، تنفس و دمای بدن، به دنبال هرگونه مشکل جسمی می‌گردد.
- آزمایش‌های تشخیصی: ممکن است آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، نوار قلب و تست تیروئید برای رد هرگونه بیماری زمینه‌ای تجویز شود.
- بررسی سابقه پزشکی: پزشک از شما در مورد سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان و همچنین مصرف داروها و مواد مخدر سوال خواهد کرد.
- ارزیابی روان‌شناختی: ممکن است پرسش‌نامه‌هایی برای ارزیابی علائم اضطراب و افسردگی به شما داده شود.
مدیریت و درمان حملات پانیک شبانه
حملات پانیک شبانه می‌توانند خواب آرام شما را برهم بزنند و لحظات وحشتناکی را در تاریکی شب برایتان رقم بزنند. خبر خوب این است که برای رهایی از این حملات و بازگشت آرامش به زندگی‌تان، روش‌های درمانی موثری وجود دارد.
در این بخش، به گام‌های کلیدی برای مدیریت و درمان این حملات می‌پردازیم. بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند روند بهبود را با مراجعه به پزشک عمومی آغاز کنند. پزشک می‌تواند با رد سایر شرایط پزشکی و اختلالات خواب به شما کمک کند. همچنین، گزینه‌های درمانی شما را که معمولا شامل روان‌درمانی، دارودرمانی یا ترکیبی از هر دو است، مورد بررسی قرار دهد.
گام اول: یافتن ریشه مشکل
تشخیص حمله پانیک در خواب، اولین گام برای مدیریت و درمان است.
- مشورت با پزشک: اولین قدم، مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص مربوطه است. پزشک با انجام معاینات و بررسی سابقه پزشکی شما، می‌تواند به رد سایر مشکلات جسمی یا اختلالات خواب که ممکن است علائمی شبیه به حملات پانیک ایجاد کنند، کمک کند.
- تشخیص و ارزیابی: پس از رد علل جسمی، پزشک متخصص با بررسی علائم و عوامل خطر، حملات پانیک شبانه را تشخیص خواهد داد. در این مرحله ممکن است پرسش‌نامه‌هایی برای ارزیابی علائم اضطراب و افسردگی به شما ارائه شود.
گام دوم: انتخاب روش درمانی مناسب
رایج‌ترین روش درمانی برای حمله پانیک در خواب، استفاده ترکیبی از دارودرمانی و روان‌درمانی است. این همان روشی است که برای درمان حملات پانیک در طول روز نیز به کار می‌رود.
الف) دارودرمانی:
- داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب: این داروها می‌توانند به طور قابل توجهی دفعات و شدت حملات پانیک را کاهش دهند و در برخی موارد، به طور کامل آنها را از بین ببرند. شروع اثرگذاری این داروها ممکن است ۶ تا ۸ هفته طول بکشد.
- بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepine): این داروها می‌توانند به سرعت علائم شدید را تسکین ببخشند، اما به دلیل خطر اعتیاد، فقط برای دوره‌های کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند. مصرف مداوم این داروها می‌تواند باعث اعتیاد و کاهش اثرگذاری‌شان شود. همچنین، قطع مصرف آنها بسیار دشوار است. آلپرازولام (Xanax) و کلونازپام (Klonopin) از جمله داروهای این دسته هستند.
- بتا بلاکرها (Beta Blocker): داروهایی مانند پروپرانولول (Propranolol) می‌توانند علائم فیزیکی حمله پانیک مانند تپش قلب و لرزش را کاهش دهند. پزشک متخصص ممکن است این داروها را برای مصرف در مواقع لزوم، زمانی که احساس می‌کنید حمله پانیک در حال وقوع است، تجویز کند.
ب) روان‌درمانی:
- درمان شناختی – رفتاری (CBT): این نوع روان‌درمانی به شما کمک می‌کند تا با شناسایی محرک‌های حملات پانیک، الگوهای فکری و رفتاری خود را در مواجهه با آنها تغییر دهید. با CBT، یاد می‌گیرید که چگونه به طور موثرتری با این محرک‌ها کنار بیایید و به مرور زمان، حملات پانیک را کاهش داده یا به طور کامل متوقف کنید.
درمان شناختی – رفتاری (CBT) به عنوان روش درمانی استاندارد برای اختلال پانیک شناخته شده است. در این روش، فرد با کمک درمانگر، به درک عمیق‌تر ارتباط بین افکار، احساسات و رفتارهای خود با اضطراب و حملات پانیک می‌رسد.
جلسات CBT شامل موارد زیر است:
- بازنگری در افکار: شناسایی و به چالش کشیدن افکار منفی و غیرمنطقی که به اضطراب و حملات پانیک دامن می‌زنند.
- تغییر رفتار: یادگیری الگوهای رفتاری جدید و سالم‌تر برای مقابله با موقعیت‌های چالش‌برانگیز و اضطراب‌آور
- تکنیک‌های آرام‌سازی: آموزش و تمرین روش‌های مختلف برای کاهش اضطراب جسمی و روانی، مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا
- ذهن‌آگاهی: تمرین تمرکز بر لحظه حال و پذیرش افکار و احساسات بدون قضاوت، که می‌تواند به کاهش اضطراب و افزایش آرامش کمک کند.
- مهارت‌های ارتباطی: یادگیری برقراری ارتباط موثرتر با دیگران، که می‌تواند به کاهش سوءتفاهم‌ها و درگیری‌ها و در نتیجه، کاهش اضطراب کمک کند.
هرچند درمان شناختی – رفتاری اغلب به عنوان خط مقدم درمان شناخته می‌شود، انواع دیگری از درمان مانند پذیرش و تعهد (ACT) یا رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT) نیز می‌توانند در مدیریت حملات پانیک موثر باشند.
شروع درمان می‌تواند دلهره‌آور باشد. برای یافتن درمانگران واجد شرایط، می‌توانید از خدمات مشاوره روانشناسی آنلاین و تلفنی اسنپ‌دکتر استفاده کنید.
گام سوم: مدیریت سبک زندگی برای پیشگیری از حمله پانیک در خواب
علاوه بر درمان‌های دارویی و روان‌درمانی، تغییرات در سبک زندگی نیز می‌توانند در کنترل حملات پانیک شبانه و بهبود کیفیت کلی زندگی شما موثر باشند:
- پذیرش اضطراب: اولین قدم برای درمان اضطراب، پذیرش و شناسایی آن است. به درستی آن را نام‌گذاری کنید و از مبارزه خود با پانیک خجالت نکشید.
- مدیریت استرس با تکنیک‌های آرام‌سازی: یادگیری و تمرین تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا می‌تواند به کاهش اضطراب و علائم فیزیکی حملات پانیک کمک کند.
- رعایت بهداشت خواب: به خواب رفتن در زمان مشخص در یک اتاق تاریک، خنک و آرام، همچنین اجتناب از کافئین و الکل قبل از خواب و داشتن برنامه خواب منظم و کافی در شب (حدود ۷ تا ۸ ساعت)، می‌تواند کیفیت خواب شما را بهبود بخشد و خطر حمله پانیک شبانه را کاهش دهد.
- فعالیت بدنی: ورزش منظم مانند ۳۰ دقیقه پیاده‌روی در بیشتر روزهای هفته، می‌تواند به طور قابل توجهی سطح اضطراب را کاهش دهد و به بهبود خلق و خو و کیفیت خواب کمک کند.
- رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی می‌تواند به حفظ تعادل روحی و جسمی شما و کاهش سطح اضطراب کمک کند.
- کاهش مصرف کافئین و الکل: مصرف بیش از حد کافئین و الکل می‌تواند اضطراب را افزایش داده و خواب را مختل کند، که هر دو می‌توانند به تشدید حملات پانیک شبانه منجر شوند.
- گروه‌های حمایتی: پیوستن به گروه‌های حمایتی می‌تواند به شما کمک کند تا با افراد دیگر که تجربیات مشابهی دارند ارتباط برقرار کنید و از تجربیات و راهکارهای آنها برای مقابله با حملات پانیک شبانه استفاده کنید.
به خاطر داشته باشید: درمان حمله پانیک در خواب ممکن است زمان ببرد و نیازمند شکیبایی است. با همکاری پزشک و روان‌شناس و با تلاش برای مراقبت از خود در خانه، می‌توانید بر این حملات غلبه کنید و خوابی آرام داشته باشید.
عوارض حمله پانیک در خواب چیست؟
پریدن از خواب در شرایط وحشت‌زده، می‌تواند آرامش خواب شبانه را به کلی از بین ببرد. نگرانی از تکرار این کابوس‌ها در شب‌های آینده، ممکن است باعث به تعویق انداختن زمان خواب یا ابتلا به بی‌خوابی شود، و این یک چرخه معیوب است.
این کمبود خواب، به نوبه خود، پیامدهای منفی متعددی را به دنبال دارد که می‌توانند به تشدید حملات پانیک شبانه و وخیم‌تر شدن اوضاع دامن بزنند:
- افزایش اضطراب و افسردگی: خواب ناکافی، تعادل هورمون‌های بدن را مختل می‌کند و زمینه را برای تشدید علائم اضطراب و افسردگی فراهم می‌کند.
- مشکلات تمرکز و حافظه: خواب نقش حیاتی در تثبیت حافظه و عملکردهای شناختی ایفا می‌کند. کمبود خواب می‌تواند به دشواری در تمرکز، به خاطر نسپردن مطالب و افت تحصیلی یا شغلی منجر شود.
- افزایش استرس و تحریک‌پذیری: خستگی ناشی از کمبود خواب، آستانه تحمل افراد را پایین می‌آورد و آنها را در برابر استرس و تحریک‌پذیری آسیب‌پذیرتر می‌کند.
- حملات پانیک مکرر در طول روز: چرخه معیوب کمبود خواب و اضطراب، می‌تواند به افزایش دفعات و شدت حملات پانیک در طول روز نیز منجر شود.
- افت عملکرد کاری یا تحصیلی: خواب‌آلودگی، خستگی و مشکلات تمرکز ناشی از کمبود خواب، می‌توانند به طور قابل توجهی بر عملکرد تحصیلی یا شغلی افراد تاثیر منفی بگذارند.
- افزایش وزن: تحقیقات نشان داده است که کمبود خواب می‌تواند به اختلال در تنظیم اشتها و هورمون‌های مرتبط با چاقی منجر شود و خطر ابتلا به اضافه وزن و چاقی را افزایش دهد.
چه زمانی درباره حمله پانیک در خواب با پزشک خود تماس بگیریم؟
در صورت بروز موارد زیر باید با پزشک خود تماس بگیرید:
- مشکلات تنفسی
- درد قفسه سینه
- مشکل در تمرکز
- تحریک‌پذیری شدید
- بی‌خوابی
- حملات پانيک که بیش از ۱۵ دقیقه طول بکشد
- اضطراب مداوم که زندگی روزمره یا خواب شما را مختل می‌کند
- علائم آپنه خواب مانند خرخر بلند یا نفس نفس زدن
سخن آخر
حملات پانیک شبانه، نه‌تنها خواب آرام شما را مختل می‌کنند، بلکه می‌توانند پیامدهای منفی متعددی را برای سلامت جسمی و روانی شما به دنبال داشته باشند. با مراجعه به پزشک و روان‌شناس و انتخاب روش‌های درمانی مناسب، می‌توانید بر حمله پانیک در خواب غلبه کنید و خواب آرام‌تر و باکیفیت‌تری داشته باشید. سرویس آنلاین اسنپ‌دکتر با فراهم آوردن امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با پزشکان و مشاوران باتجربه در دسترس شماست تا در سریع‌ترین زمان ممکن برای درمان حمله پانیک در خواب اقدام کنید.
