روش‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری چیست؟

روش‌های مختلفی برای پیشگیری اورژانسی از بارداری، آن هم بعد از مقاربت جنسی وجود دارد. در این مقالۀ اسنپ دکتر این روش‌ها به طور کامل توضیح داده می‌شود.

پیشگیری اورژانسی از بارداری به چه معناست؟

روش‌های پیشگیری از بارداری (Emergency Contraception-EC) یا روش‌های اضطراری، مجموعه‌ای از روش‌ها هستند که اجرای آن‌ها مانع از بارداری بعد از مقاربت جنسی می‌شود. اعمال این دستورالعمل باید در طی 5 روز انجام گردد. با این حال هر چه زودتر اجرا شوند، احتمال بارداری کاهش می‌یابد. جالب است بدانید که راه‌های (EC) تا 95 درصد مانع از بارداری می‌شوند. اگر فکر می‌کنید که راه‌های جلوگیری از بارداری به درستی اعمال نمی‌شود، بهتر است روش‌های زیر را به طور کامل مطالعه کنید و یا مشاور انلاین دکتر زنان داشته باشید.

انواع روش‌های پیشگیری اورژانسی از بارداری

دو روش اصلی برای پیشگیری اورژانسی از باردار شدن وجود دارد. اول استفاده از قرص‌های ضد بارداری اضطراری (ECP) را توصیه می‌کنند. دومین گزینه هم با کمک ابزار داخل رحمی مسی به اسم (IUD) مانع از بارداری ناخواسته می‌شوند.

قرص‌های ضد بارداری اضطراری چگونه عمل می‌کنند؟

قرص‌های پیشگیری از بارداری که به زبان انگلیسی (Morning After Pill) هم به آن‌ها گفته می‌شود، داروهایی برای تنظیم ترشح هورمون‌ها در بدن می‌باشد. بدن زنان با دریافت بیشترین میزان هورمونی که در این قرص‌ها وجود دارد، احتمال بارداری را تا حد قابل توجهی را کاهش می‌دهند.

قرص ضد بارداری (Morning After Pill)

قرص‌هایی که برای پیشگیری اورژانسی از بارداری استفاده می‌شوند در دو دستۀ کلی قرار می‌گیرند:

1. لوونورژسترل (Levonorgestrel): قرصی است که برای برنامۀ پیشگیری اورژانسی از بارداری استفاده می‌شود. این قرص در برنامۀ (Plan B One-Step) مورد استفاده قرار می‌گیرد. روشی که خیلی زود اثر می‌کند و 75 تا 89 درصد مؤثر است. در همان 3 روز اول بعد از مقاربت جنسی باید مصرف شود.
2. قرص (Ella): که بدون نسخۀ پزشک هم از داروخانه‌ها تهیه می‌شود. مصرف این قرص تا 85 درصد احتمال بارداری را کاهش می‌دهد. در همان 5 روز اول بعد از مقاربت جنسی باید مصرف شود.

استفاده از دستگاه (IUD) برای پیشگیری اورژانسی از بارداری

قرار دادن دستگاه (IUD) راه دیگری برای جلوگیری از بارداری به حساب می‌آید. این روش هرچند اورژانسی است اما به مدت حداکثر 12 سال کارایی دارد. برای قرار دادن در رحم می‌توانید به بیمارستان یا درمانگاه رجوع کنید.

دستگاه مسی (IUD) چیست؟

دستگاهی کوچک و غیر هورمونی (T) شکل است که در رحم قرار داده می‌شود. از این دستگاه هم می‌توان برای پیشگیری اضطراری از بارداری و هم برای برنامه ای طولانی مدت مورد استفاده قرار داد. اگر تصمیم اورژانسی برای استفاده از آن داشته باشید باید در طی 5 روز پس از مقاربت جنسی آن را کار بگذارید. اما پزشک می‌تواند بعد از قاعدگی بعدی آن را از بدن خارج کند. با این حال می‌توانید تا 10 سال هم آن را در رحم خود نگه دارید.

آیا استفاده از (IUD) مسی مضر است؟

بسیاری بر این باورند که این دستگاه مسی ابزاری ایمن و بی خطر است. با این حال در موارد نادر می‌تواند خطری جدی به همراه داشته باشد. برای مثال می‌تواند دیوارۀ رحم را سوراخ یا زخم کند. در ضمن دقت کنید که قرار دادن آی یو دی در رحم می‌تواند باعث التهاب لگن در سه هفتۀ اول جایگزینی شود.

عوارض جانبی راه‌های پیشگیری اورژانسی

استفاده از راه‌های اضطراری برای جلوگیری از بارداری می‌تواند با عوارضی جانبی مختلفی همراه باشد. البته نباید مزایای آن را نادیده گرفت. عوارض جانبی رایج عبارت اند از:

• خونریزی یا لکه بینی بین دو عادت ماهانه 
• استفراغ یا اسهال
• حالت تهوع
• درد سینه
• سردرد شدید یا خفیف
• خستگی

دقت کنید که اگر دو ساعت بعد از مصرف قرص اسهال و استفراغ داشتید باید یک قرص دیگر هم مصرف کنید.
تعداد زیادی از زنان هنگامی که از آی یو دی استفاده می‌کنند، دچار گرفتگی یا درد می‌شوند. این مشکل ممکن است کل روز برای آن‌ها وجود داشته باشد. با این حال عوارض جانبی این دستگاه طی 3 تا 6 ماه بعدی رفع خواهد شد. این عوارض شامل:

• کوفتگی یا درد پشت به مدت چند روز پس از قرار دادن (IUD)
• لکه بینی بین دو عادت ماهانه
• خون ریزی‌های شدیدتر با کوفتگی بیشتر

رفع عوارض جانبی راه‌های پیشگیری از بارداری

عوارض جانبی دیگر به کار بردن آی یو دی عفونت باکتریایی هنگام  قرار دادن دستگاه یا بعد از آن در زنان تشخیص داده شده است. این مشکل با کمک آنتی بیوتیک‌ها رفع می‌شود.
همان‌طور که اشاره کردیم، آسیب به دیوارۀ داخلی رحم از عوارض جانبی آی یو دی است. در این هنگام بهترین راه خروج دستگاه از رحم با کمک جراحی است.

آیا خروج دستگاه (IUD) الزامی است؟

دقت کنید که خروج دستگاه در هنگامی که باعث سوراخ کردن دیوارۀ رحم می‌شود، الزامی است. زیرا نه تنها مانع بارداری نمی‌شود، بلکه احتمال بارداری خارج از رحم را افزایش می‌دهد. بنابراین باید آن را از رحم خارج کرد و مجدداً وارد بدن نمود و در رحم قرار داد.
اگر بعد از قرار دادن آی یو دی و افزایش طول رشتۀ (IUD) با علائم زیر مواجه شدید حتماً به پزشک مراجعه کنید.

• مشکل تنفسی داشته باشید.
• دچار تب و لرز شوید.
• خونریزی هنگام رابطۀ جنسی
• احساس خروج دستگاه آی یو دی از دهانۀ رحم
• درد و گرفتگی شدید شکم یا خون ریزی قابل توجه

مراقبت‌های لازم بعد از استفاده از راه‌های پیشگیری اورژانسی

بعد از اینکه دستگاه مسی (IUD) یا مصرف قرص باید به نکاتی توجه داشته باشید تا اثر مثبت این راه‌ها را تجربه کنید.

1. مراقبت‌های لازم را به عمل آورید. از راه‌های پیشگیری از بارداری به طور مداوم استفاده کنید تا بارداری را کنترل کنید. دقت کنید که راه‌های پیشگیری اورژانسی نباید مدام مورد استفاده قرار گیرد.
2. تست بارداری بدهید. یک ماه پس از استفاده از راه‌های پیشگیری اضطراری یا عقب افتادن برنامه خونریزی ماهانه تست بارداری دهید. اگر برنامۀ قاعدگی عقب افتاده است، در حالی که تست منفی است، باز هم کمی صبر کنید. پزشک‌ها با بررسی جواب تست خون و نمونه ادرار شما از بارداری یا عدم بارداری مطمئن می‌شوند.
3. عفونت‌‌های مراقبتی (STI) را بررسی کنید. از سلامت دستگاه‌ تناسلی زنانه مطمئن شوید. در صورتی که متوجه علائمی هستید که به خاطر عفونت‌های مراقبتی آشکار شده اند، حتماً به نزدیک‌ترین کلینیک یا پزشک معالج خود مراجعه کنید.

• دکتر با یک پنل کامل (STI) که شامل آزمایش ترشحات واژن برای سوزاک، کلامیدیا و تریکومونیازیس است، به بررسی شرایط دستگاه تناسلی می‌پردازد. بعد از شش ماه با کمک تست خون هم بیماری تبخال تناسلی، سفلیس و ایدز را بررسی می‌کند.

اگر روش‌های پیشگیری اورژانسی عمل نکرد، چه باید کرد؟

ممکن است برای برخی این اتفاق رخ دهد که روش‌های مورد استفاده موفقیت آمیز نباشد. آن هنگام چه کار باید انجام داد؟ درست است. ممکن است این اتفاق برای شما هم پیش بیاید که راه‌های جلوگیری اضطراری از بارداری موفقیت آمیز نباشد. بنابراین شما هم با بارداری ناخواسته مواجه می‌شوید. در این هنگام بهترین کار، مشورت با پزشک معالج است.
اگر می‌خواهید بارداری را به بهترین شکل ادامه دهید، توصیه‌های لازم را مورد توجه و استفاده قرار دهید. مطالعه کنید و از سلامت خود و جنینی که در رحم دارید، مراقبت کنید. اگر نه، بهتر است راه‌های مختلف را مورد توجه قرار دهید و بهترین گزینه را انتخاب کنید.

نکاتی مهم درباره پیشگیری اورژانسی از بارداری

1.  راه‌های پیشگیری اضطراری برای هر زنی که در سن بارداری است امکان پذیر است.
2. محدودیت سنی برای استفاده از راه‌های جلوگیری اضطراری از بارداری وجود ندارد.

زمان استفاده از راه‌های پیشگیری اورژانسی از بارداری

• در صورتی که هیچ راهی برای پیشگیری از بارداری استفاده نشده است.
• هنگامی که روش مؤثری برای پیشگیری از بارداری استفاده نمی‌شود.
• چنانچه از مؤثر بودن شیوۀ پیشگیری از بارداری مطمئن نیستند.
• مصرف قرص‌های ضد بارداری طبق برنامۀ منظم انجام نمی‌شود.

جمع بندی
برای پیشگیری اورژانسی از بارداری مصرف قرص و استفاده از دستگاه (IUD) امکان پذیر است. اما لازم است زمان استفاده، عوارض جانبی و اطمینان از موفقیت‌آمیز بودن آن روش را در نظر داشته باشید.