سندروم آسپرگر چیست؟

وقتی با کسی که به سندروم آسپرگر (Asperger’s Syndrome) مبتلاست روبرو می‌شوید، ممکن است بلافاصله متوجه دو چیز ‌شوید. اینکه آن‌ها به اندازۀ بقیه آدم‌ها باهوش هستند اما در مهارت‌های اجتماعی دچار مشکلاتی هستند؛ همچنین تمایل دارند که به شکل وسواسی روی یک موضوع تمرکز کنند یا رفتارهای مشابهی را بارها و بارها پشت سر هم انجام دهند.

پزشکان سابقا سندروم آسپرگر را به خودی خود یک بیماری جداگانه می‌دانستند. اما از سال 2013، جدیدترین نسخۀ کتاب استانداردی که کارشناسان بهداشت روان از آن استفاده می‌کردند، یعنی کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، دسته‌بندی این بیماری را تغییر داد.

امروزه سندروم آسپرگر از نظر علمی دیگر برای خودش یک بیماری مجزا محسوب نمی‌شود، بلکه جزو یک دسته‌بندی گسترده‌تر به نام اختلال طیف اوتیسم است که به طور مخفف ASD نامیده می‌شود. این دسته‌بندی شامل اختلالات مرتبطی است که در بعضی علائم با هم شباهت دارند. با این حال بسیاری از افراد همچنان از عبارت سندروم آسپرگر استفاده می‌کنند.

در ادامۀ این مطلب از وبلاگ اسنپ دکتر سراغ بررسی علائم و دلایل ابتلا به این سندروم می‌رویم.

علت ابتلا به سندروم آسپرگر چیست؟

تغییرات ایجاد شده در مغز مسئول بروز بیماری‌های طیف اختلال اوتیسم است اما پزشکان دلیل اصلی اینکه این تغییرات چرا به وجود می‌آیند را پیدا نکرده‌اند. البته متخصصان چند فاکتور بالقوه که ممکن است منجر به ابتلا به اوتیسم شود را مشخص کرده‌اند که از جملۀ آن‌ها می‌توان به مسائل ژنتیکی و قرار گرفتن در معرض سموم محیطی مانند مواد شیمیایی و یا ویروس‌ها اشاره کرد.

احتمال ابتلای پسران به ASD بیشتر است و تحقیقی در سال 2017 نشان داد که بیماری ASD در بسیاری از دختران به درستی تشخیص داده نمی‌شود.

سندروم آسپرگر چه علائمی دارد؟

این بیماری را پزشکان یک نوع ASD با عملکرد بالا می‌نامند. از آن جهت که علائم به مراتب کم‌شدت‌تری نسبت به دیگر بیماری‌های اختلال طیف اوتیسم دارد. کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی نیز یک تشخیص جدید در این طیف از بیماری‌ها ارائه کرده است که اختلال ارتباط عملگرایانۀ اجتماعی (SPCD) نام دارد. این اختلال دارای علائمی است که در بسیاری موارد مشابه سندروم آسپرگر است. دکترها از SPCD برای توصیف کسانی استفاده می‌کنند که در صحبت کردن و نوشتن دچار مشکل‌اند اما هوش طبیعی دارند.

سندروم آسپرگر در سال‌های اولیۀ زندگی خودش را نشان می‌دهد. اگر شما فرزندی مبتلا به این سندروم داشته باشید، قطعا متوجه شده‌اید که آن‌ها نمی‌توانند ارتباط چشمی برقرار کنند. همچنین ممکن است دیده باشید که فرزندتان در موقعیت‌های اجتماعی غیرعادی به نظر می‌رسد و نمی‌داند که چه بگوید و چگونه وقتی کسی با او صحبت می‌کند پاسخ دهد.

آن‌ها ممکن است که بسیاری از نشانه‌های اجتماعی را که برای دیگران بدیهی است درک نکنند؛ مانند زبان بدن و یا احساسات چهرۀ مردم. برای مثال آن‌ها متوجه نمی‌شوند که وقتی کسی دست‌های خود را روی هم می‌اندازد و اخم می‌کند یعنی عصبانی است. نشانۀ دیگر این سندروم می‌تواند این باشد که فرزند شما ممکن است احساسات کمی از خود نشان دهد. مثلا ممکن است که وقتی خوشحال است یا لطیفه‌ای می‌شنود به آن نخندد یا اینکه ممکن است خشک و ربات‌گونه صحبت کند.

کودکان مبتلا به این سندروم ممکن است بیشتر اوقات دربارۀ خودشان صحبت کنند و دربارۀ موضوعی مثل فوتبال یا مثلا سنگ‌ها با شدت بیشتری حرف بزنند. همچنین ممکن است چیزی که می‌گویند را بارها تکرار کنند، به خصوص دربارۀ موضوعی که به آن علاقه دارند یا اینکه ممکن است یک حرکتی را بارها و بارها پشت هم انجام دهند.

کودک مبتلا به آسپرگر ممکن است تغییر را دوست نداشته باشد. برای مثال ممکن است هر روز یک صبحانۀ یکسان را بخورد و برایش رفتن از یک کلاس به کلاس دیگر در مدرسه سخت و مشکل باشد. پس به طور کلی می‌توان علائم سندروم آسپرگر را در چهار مورد زیر خلاصه کرد:

• تمرکز بیش از حد
• مشکل در شناخت نشانه‌های اجتماعی
• مشکل در شناخت زبان بدن و حالات چهره
• مشکل در مهارت‌های حرکتی و هماهنگی

تفاوت سندروم آسپرگر با اوتیسم چیست؟

همانطور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، این سندروم دیگر برای خودش به طور مجزا یک بیماری محسوب نمی‌شود و به عنوان یکی از بیماری‌های دسته‌ای بزرگتر به نام اختلالات طیف اوتیسم شناخته می‌شود. به عبارت دیگر، تمامی علائمی که این سندروم همراه با خود دارد تماما زیر مجموعۀ ASD است. یعنی طیفی که مرتبط با مشکلاتی پیرامون الگوهای ارتباطی و رفتاری مدوام هستند.

اما به طور کلی سندروم آسپرگر دارای دو تفاوت اصلی با اوتیسم است: فرد مبتلا به آسپرگر، علائم خفیف‌تری نسبت به اوتیسم از خود نشان می‌دهد و دارای مهارت‌های زبانی قوی بدون تاخیر زبانی است.

همچنین ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی روزانه بسیار کمتری داشته باشد و یا اینکه تا آخر عمر این سندروم برای او تشخیص داده نشود.

تشخیص سندروم آسپرگر

اگر علائمی که درباره‌اش در بالا صحبت کردیم را در فرزندتان مشاهده کردید، بهتر است سراغ متخصص اطفال بروید. او می‌تواند شما را به یک متخصص بهداشت روان که در ASD تخصص دارد، ارجاع دهد. این متخصص می‌تواند یکی از افراد زیر باشد:

• روانشناس: او بیماری را تشخیص می‌دهد و به‌وسیلۀ احساسات و رفتاردرمانی در صدد درمان و کنترل آن برمی‌آید.
• متخصص مغز و اعصاب کودکان: آن‌ها در صورتی که مشکلی در مغز وجود داشته باشد، آن را درمان می‌کنند.
• متخصص رشد کودکان: آن‌ها در زمینۀ مشکلات تکلم و زبان و دیگر موارد مرتبط با رشد تخصص دارند.
• روانپزشک: که در زمینۀ بهداشت روان تخصص دارد و می‌تواند دارو تجویز کند.

این بیماری اغلب با رویکرد تیمی درمان می‌شود. به این معنا که در طول درمان باید سراغ چند پزشک بروید و این پزشکان معمولا سوالات زیر را دربارۀ فرزندتان از شما می‌پرسند:

• فرزند شما چه علائمی دارد و اولین بار کی متوجه آن‌ها شدید؟
• فرزند شما کی شروع به حرف زدن کرد و چگونه ارتباط برقرار می‌کند؟
• آیا کودک شما روی موضوع یا فعالیت خاصی تمرکز دارد؟
• آیا او دوستی دارد و چگونه با دیگران ارتباط برقرار می‌کند؟

نحوه تشخیص سندروم آسپرگر

هیچ آزمایش یکتایی وجود ندارد که به‌وسیلۀ آن اوتیسم شما یا فرزند شما تشخیص داده شود. به خاطر همین موضوع اگر علائمی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم را مشاهده کردید باید سراغ مختصصان بروید تا آن‌ها تشخیص دهند و روند درمان را آغاز کنند. از جملۀ این نشانه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکل در مهارت‌های زبانی
• مشکل در ارتباطات اجتماعی
• حالات صورت هنگام صحبت کردن
• میزان علاقه به ارتباط با دیگران
• رفتار فرزند در مقابل تغییر
• هماهنگی و مهارت‌های حرکتی

برای برخی از افراد در طیف اوتیسم ممکن است در ابتدا اختلال نقص توجه بیش فعالی (ADHD) یا دیگر بیماری‌های مرتبط با رشد عصبی تشخیص داده شود. اگر مشاهده کردید که این تشخیص‌ها با علائمی که می‌بینید سازگاری ندارد حتما سراغ متخصصان و پزشکان دیگر بروید. البته به یاد داشته باشید که پزشکان، این بیماری، یعنی سندروم آسپرگر را دیگر به شکل یک بیماری مجزا تشخیص نمی‌دهند و از آن به عنوان اختلال طیف اوتیسم یاد می‌کنند.

درمان سندروم آسپرگر

بسیاری از افراد اوتیسمی شامل کسانی که مبتلا به سندروم اسپرگر هستند، وضعیت پزشکی حادی ندارند که نیاز به درمان داشته باشند. البته بعضی از افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در مدرسه، محل کار یا هنگام انجام فعالیت‌های روزانه نیاز به پشتیبانی داشته باشند اما این پشتیبانی به معنای درمان نیست.

تشخیص به موقع باعث می‌شود که دریافت نوع حمایت مناسب آسان‌تر شود که در نهایت این حمایت و پشتیبانی منجر به ارتقای ارتباطات اجتماعی و عملکرد روزانه خواهد شد. وقتی صحبت از حمایت می‌شود، نمی‌توان یک راه مشخص که برای همه جوابگو باشد را پیدا و تجویز کرد. افراد مختلف، نیازهای مختلفی دارند و ترکیبی از روان‌درمانی و روش‌های دیگر می‌تواند هر فرد را متناسب با چالشی که درگیرش است، کمک و پشتیبانی کند.

افراد مبتلا به سندروم آسپرگر همچنین ممکن است مانند بقیۀ افراد درگیر مشکلات سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی نیز باشند و از این رو درمان این علائم سلامت روان، می‌تواند قدم بزرگی در ارتقای سلامت کلی روانی آن فرد تلقی شود. در ادامه به روش‌های مختلفی که می‌توان این سندروم را درمان کرد اشاره می‌کنیم:

• تمرین مهارت‌های اجتماعی: در جلسات گروهی یا تکی، روان‌شناس‌ها به فرزند شما آموزش می‌دهند که چگونه با دیگران ارتباط داشته باشد و خودش را به شکل درستی ابراز کند. مهارت‌های اجتماعی اغلب با الگوبرداری از رفتار معمولی به بهترین شکل آموخته می‌شود.
• گفتار درمانی: این مورد به ارتقای مهارت ارتباطی افراد مبتلا به سندروم آسپرگر کمک می‌کند. برای مثال به آن‌ها یاد می‌دهند که به جای صحبت با یک تن صدای یکسان، چگونه تن صدای خود را بالا و پایین ببرند. آن‌ها همچنین یاد خواهند گرفت که چگونه یک مکالمۀ دو نفره را پیش ببرند و علائم اجتماعی و حالت دست و ارتباط چشمی را درک کنند.
• درمان شناختی رفتاری (CBT): این نوع درمان باعث می‌شود که فرد طرز فکر خود را تغییر دهد تا بهتر بتواند احساسات و رفتارهای تکرارشوندۀ خود را کنترل کند. به این ترتیب آن‌ها خواهند توانست احساساتی مثل عصبانیت و وسواس را کنترل کنند.
• تحلیل رفتار کاربردی: تکنیکی است که به واسطۀ آن مهارت‌های ارتباطاتی و اجتماعی مثبت فرد تشویق می‌شود. درمانگر با استفاده از تمجید و ستایش کردن آن رفتار مشخص برای حصول نتیجۀ دلخواه تلاش می‌کند.
• دارو: داروی مشخصی که توسط FDA برای سندروم آسپرگر یا اختلالات طیف اوتیسم تایید شده باشد، وجود ندارد. اما بعضی از داروها می‌تواند در درمان بعضی از علائم مانند اضطراب و افسردگی کمک کند. پزشک در این حالت ممکن است این داروها را تجویز کند: مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، داروهای ضد روانپریشی، داروهای محرک

چشم‌انداز بلندمدت کودک مبتلا به سندرم آسپرگر چه خواهد بود؟

درمان قطعی و مشخصی برای سندروم آسپرگر نیست و در عین حال بسیاری از افراد آن را شرایطی نمی‌دانند که نیاز به درمان داشته باشد. تشخیص زودهنگام می‌تواند افراد مبتلا را به پشتیبانی و حمایت اصلی برساند و مهارت‌های اجتماعی را که نیاز دارند یاد بگیرند. بسیاری از افراد مبتلا به این سندروم، برای خودشان به‌طور مستقل زندگی و کار می‌کنند.

مانند هر فرد دیگر، افراد مبتلا به این سندروم چالش‌ها و نقاط قوت خودشان را دارند. فقط کافی است از یک پزشک، متخصص بهداشت روان یا کارشناسی که می‌تواند شما را راهنمایی کند، برای شناسایی نیازهای منحصربه‌فرد کودک خود و توسعۀ یک برنامه حمایتی کمک بگیرید.