سرد مزاجی زنان: علل ابتلا و روش‌های درمان

سرد مزاجی در زنان یا اختلال عملکرد جنسی زنان (Sexual Dysfunction In Females) به اشکال مختلفی مثل درد هنگام رابطه جنسی، میل جنسی کم، لذت نبردن از رابطه جنسی و مشکل در ارگاسم نمود پیدا می‌کند. عوامل متفاوتی نظیر بیماری‌های جسمی، تغییرات هورمونی، مشکلات بین زوجین و انتظارات از رابطه جنسی در این مسئله نقش دارند. این عوامل روی سلامت روانی فرد و روابط او با دیگران هم تاثیرگذار است.

سرد مزاجی چیست؟

سرد مزاجی به گروهی از عوامل گفته می‌شود که مانع رابطه جنسی یا لذت بردن از آن می‌شوند. این عوامل در هر مرحله از رابطه، از میل به برقراری رابطه تا به ارگاسم رسیدن، موثر هستند. 

اختلال عملکرد جنسی (سرد مزاجی) در همه افراد به ویژه زنان بسیار شایع است. در یک مطالعه که سال 2018 انجام شد، شیوع جهانی سرد مزاجی روی زنان در سنین باروری 41 درصد تخمین زده شد. این اختلال در زنان می‌تواند در موارد زیر مشکل ایجاد کند:

• میل به رابطه: میل جنسی کم اگر باعث ناراحتی شخص شود، می‌تواند نوعی سرد مزاجی باشد. 
• برانگیختگی (تحریک شدن): زمانی که فرد مایل به برقراری رابطه جنسی است، اما ذهن و بدن او در پروسه آماده شدن برای رابطه مشکل دارند. برای مثال تولید ترشحات واژنی به درستی و کامل انجام نشود.
• درد داشتن: برخی شرایط باعث ایجاد درد در ناحیه تناسلی و اطراف آن شده و رابطه جنسی را دشوار می‌کند. این درد ممکن است فقط در زمان رابطه یا در زمان‌های دیگر نیز ایجاد شود. 
• ارگاسم: یک فرد ممکن است رابطه جنسی داشته باشد و از آن لذت ببرد، اما در به ارگاسم رسیدن دچار مشکل باشد.

تعریف بالینی سرد مزاجی زنان و اختلالاتی از این دست، در طول زمان با شناخت و درک بیشتر متخصصان از میل و برانگیختگی زنان تغییرات زیادی داشته است.

چه عوامل باعث سرد مزاجی در زنان می‌شوند؟

عوامل فیزیکی، روانی و اجتماعی متفاوتی می‌توانند در ایجاد اختلال عملکرد جنسی زنان موثر باشند. وضعیت سرد مزاجی می‌تواند خفیف یا شدید و کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد. 

برخی از اختلالات جنسی اولیه هستند و همیشه در فرد وجود دارند. اما برخی دیگر، اختلالات ثانویه هستند و تحت تاثیر شرایط خاصی ایجاد می‌شوند. برای مثال دارو یا بیماری خاصی ممکن است باعث ایجاد اختلال عملکرد جنسی ثانویه شوند.

در هر شخص سرد مزاجی یک یا چندین علت می‌تواند داشته باشد. مطالعه‌ای در سال 2018 (بر پایه 135 تحقیقی که قبل‌تر روی فرهنگ‌های مختلف انجام شده بود) نشان داد که بعضی از عوامل روی سرد مزاجی زنان تاثیر بیشتری دارند. این عوامل عبارت‌اند از:

• آموزش: در این تحقیق، مواردی که سطح تحصیلات و آموزش (شامل اطلاعات عمومی و آموزش‌های جنسی) کمتری داشتند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال عملکرد جنسی بودند. 
• تعامل جنسی با تمرکز بر لذت مرد: اغلب افراد در مورد اینکه چه عاملی رابطه جنسی را برای مرد لذت‌بخش می‌کند می‌دانند، اما تعداد بسیاری از افراد از اینکه زن چگونه از رابطه جنسی لذت می‌برد آگاهی ندارند. این مسئله می‌تواند تاثیر زیادی روی سرد مزاجی زنان داشته باشد.
• وضعیت سلامتی: سلامت جسمی عمومی ضعیف، به خصوص شرایطی که روی اندام تناسلی و مجاری ادراری اثر بگذارد، از علل بالقوه سرد مزاجی زنان هستند. همچنین استرس و سلامت روان نیز اهمیت بسیاری دارد.
• وضعیت ازدواج: در ازدواج کودکان، ازدواج‌های پشت سر هم و چند همسری ریسک ابتلا به اختلال عملکرد جنسی بیشتر است.
• سوءاستفاده جنسی: آزار خانگی، تجاوز جنسی و ختنه زنان (FGM) تاثیر پر رنگی روی سرد مزاجی زنان دارند. 

میل به رابطه جنسی و برانگیختگی

عوامل متعددی روی میل و برانگیختگی زن تاثیر دارند. در طول زندگی، اشتیاق فرد دچار نوسان می‌شود و این مسئله تا حدی طبیعی است. برخی از افراد نیز به طور طبیعی در مقایسه با دیگران علاقه کمتری به رابطه جنسی دارند. با این حال، اگر فرد تغییرات جدیدی روی امیال خود حس کند، ممکن است نشانه یک وضعیت خاص باشد.

اختلال علاقه جنسی و برانگیختگی زنان (FSIAD)

مسئله FSIAD به مشکلات علاقه جنسی و تحریکات فیزیکی مربوط است. اگر فردی به مدت حداقل شش ماه دچار کاهش میل جنسی و مشکلات برانگیختگی شود، ممکن است به این اختلال مبتلا باشد. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است علاقه‌ای به رابطه جنسی نداشته باشد یا علاقه کمی داشته باشد یا هنگام رابطه جنسی لذت کمتری ببرد. احتمال درگیری با اختلال FSIAD در فردی که یکی از شرایط زیر را داشته باشد، بسیار بیشتر است:

• آزار خانگی
• نابسامانی سلامت روانی
• درگیری با عوارض جانبی مصرف دارو

اختلال دائمی برانگیختگی تناسلی (Persistent Genital Arousal Disorder)

اختلال دائمی برانگیختگی تناسلی باعث تحریکات جسمی غیر قابل توضیحی در ناحیه تناسلی می‌شود و ممکن است شخص به صورت غیر ارادی به ارگاسم برسد.

برای سال‌های متوالی پزشکان این مشکل را یک مسئله روانی در نظر می‌گرفتند. اما شواهد جدیدتر نشان می‌دهند که مشکلات عصبی مثل آسیب‌های عصبی و ضایعات مغزی ممکن است باعث این اختلال شوند.

درد هنگام رابطه جنسی

درد جنسی یا دیسپارونی (ِDyspareunia) دردی است که قبل، بعد یا در زمان رابطه جنسی ایجاد می‌شود. برخی از مشکلات زمینه‌ای می‌توانند باعث این درد شوند:

• واژینیسموس (Vaginismus): ابتلا به واژینیسموس باعث می‌شود که عضلات واژن و کف لگن قبل از دخول به طور غیر ارادی منقبض شوند. این مسئله می‌تواند رابطه جنسی را دردناک یا غیرممکن کند. واژینیسموس می‌تواند علت جسمی (مثل آسیب کف لگن) داشته باشد، اما در اغلب موارد یک عامل روانی مثل اضطراب، شرم از رابطه جنسی یا سابقه آسیب جنسی باعث واژینیسموس می‌شود.
• عفونت: عفونت‌های مقاربتی (STIs) و عفونت‌های قارچی ممکن است باعث درد در حالت عادی یا هنگام رابطه جنسی شوند.
• بیماری‌های پوستی: بیماری‌های پوستی که بافت مهبل، واژن و نواحی اطراف آن را درگیر کند (مثل پسوریازیس (Psoriasis) و درماتیت تماسی (Contact Dermatitis) می‌توانند رابطه جنسی را دردناک کنند.
• آندومتریوز (Endometriosis): چسبندگی آندومتر باعث می‌شود که بافت رحم در خارج از محیط رحم رشد کند. این مسئله می‌تواند باعث آسیب کف لگن شده و رابطه جنسی را دردناک کند.
• کم بودن سطح استروژن: کمبود هورمون استروژن باعث کاهش ترشحات (کاهش روان‌کنندگی) در رابطه جنسی می‌شود. همچنین ممکن است باعث نازک شدن بافت واژن شود که این مسئله نیز رابطه جنسی را دردناک می‌کند. کاهش سطح استروژن بیشتر در اشخاصی که به تازگی زایمان داشته و افرادی که یائسه شده‌اند اتفاق می‌افتد.
• افتادگی اندام لگن (Pelvic Organ Prolapse): ضعف کف لگن باعث افتادن اندام‌های لگن مثل مثانه و رحم به داخل واژن می‌شود. این مسئله اغلب علائمی ندارد اما ممکن است باعث درد جنسی شود.
• اختلال عملکرد کف لگن (Pelvic Floor Dysfunction): سایر مشکلات مربوط به لگن مثل آسیب دیدن یا انقباض لگن، می‌تواند باعث دردناک شدن رابطه جنسی شود. جراحی یا آسیب در دوران بارداری یا پس از زایمان نیز ممکن است باعث اختلال عملکرد کف لگن شوند.

ارگاسم

دشواری در به ارگاسم رسیدن، لزوما به معنی ابتلا به بیماری خاصی نیست. برخی افراد به طور طبیعی برای رسیدن به ارگاسم به تحریک بیشتری نیاز دارند. با این حال گاهی اوقات زنان در ارگاسم دچار FOD می‌شوند. FOD به حالتی می‌گویند که فرد به ارگاسم نمی‌رسد یا با وجود تحریک کافی، ارگاسم ضعیف‌تری را تجربه می‌کند.

دو نوع حالت FOD وجود دارد. FOD اولیه به حالتی می‌گویند که فرد هرگز ارگاسم نداشته است. FOD ثانویه حالتی ‌است که فرد قبلا به ارگاسم می‌رسیده اما اکنون دچار مشکل شده است.

مانند سایر مشکلات سرد مزاجی زنان، عوامل زیادی از جمله تغییرات هورمونی، وضعیت رابطه زوج و بیماری‌های زمینه‌ای در این مسئله موثر هستند.

مراحل تشخیص سرد مزاجی در زنان

با توجه به تنوع دلایل اختلال عملکرد جنسی، پزشک ممکن است چند آزمایش را برای تعیین علت و تشخیص انجام دهد. پزشک معمولا از فرد در مورد علائم، زمان شروع آن‌ها و اینکه چیزی باعث بهبود یا بدتر شدن علائم شده است، می‌پرسد. همچنین گاهی ممکن است مجبور شود از شخص سوالات خصوصی (مثل اینکه چند وقت یک بار رابطه جنسی دارد؟) بپرسد. 

در مرحله بعد برای تشخیص دقیق‌تر برخی معاینات و آزمایش‌‌ها انجام می‌شوند که عبارت‌اند از:

• معاینه لگنی
• تست STI
• عکس‌برداری پزشکی
• آزمایش هورمونی
• ارزیابی وضعیت روانی

درمان سرد مزاجی زنان

درمان اختلال عملکرد جنسی در زنان به علت و علائم آن بستگی دارد. پزشک پروسه درمان را با شناسایی علت اصلی این مشکل (مثل تجربیات شخص، احتمال سواستفاده، آسیب جنسی یا ختنه زنان) آغاز می‌کند. سپس ممکن است با توجه به علت اصلی سرد مزاجی، فرد را به متخصص دیگری (مثل روان‌شناس) معرفی کند. درمان سرد مزاجی زنان شامل موارد زیر است:

• آموزش جنسی: گاهی اوقات افراد باورهای اشتباهی در مورد رابطه جنسی دارند که آن‌ها را از لذت کامل باز می‌دارد. برای مثال، عده‌ای بر این باورند که هدف تمام فعالیت‌های جنسی رسیدن به ارگاسم است یا زنان تنها از طریق دخول واژینال به ارگاسم می‌رسند. برطرف کردن سوتفاهم‌ها و یادگیری تکنیک‌های جنسی، کمک قابل توجهی به این مسئله می‌کند.
• مشاوره در رابطه: مشکلات حل نشده در رابطه روی اعتماد، تمایلات و جذابیت‌های دو طرف تاثیر می‌گذارد. در این وضعیت مراجعه به مشاور برای کمک به گفت‌و‌گو بهتر و حل مسائل می‌تواند تاثیر مثبتی داشته باشد.
• درمان وضعیت روانی: یک درمانگر برای حل مشکلات استرس، اضطراب، افسردگی، عزت نفس پایین، اختلال استرس پس از حادثه، شرم و یا احساس گناه درونی به فرد کمک می‌کند. حل هر کدام از این مسائل می‌تواند به بهبود سردمزاجی کمک شایانی کند.
• هورمون درمانی: برای افرادی که سطح استروژن پایینی دارند (برای حل مشکلات برانگیختگی یا کم بودن ترشحات) استروژن به صورت موضعی یا خوراکی تجویز می‌شود. 
• تمرینات فیزیکی افزایش انعطاف لگن (Dilator Training): این تمرینات برای افراد مبتلا به واژینیسموس با هدف باز کردن لگن توصیه می‌شود. انجام این تمرینات به این صورت است که یک وسیله بازکننده پلاستیکی وارد واژن می‌شود. این وسیله به شل کردن عضلات کف لگن کمک می‌کند. سایز این وسیله در هر تمرین با در نظر گرفتن ظرفیت فرد بیشتر می‌شود تا در نهایت بتواند بدون درد رابطه جنسی داشته باشد.
• تمرینات کف لگن (Pelvic Floor Exercises): انواع دیگر تمرینات لگن مثل کگل (Kegels)، با هدف تقویت لگن انجام می‌شود.
• دارو درمانی: هدف داروهایی مثل فلیبانسرین (Flibanserin) یا (Addyi) و برملانوتید (Bremelanotide) یا (Vyleesi) که «ویاگرا زنانه» نامیده می‌شوند، افزایش میل جنسی است. شخص بدون تایید و نظارت پزشک نباید دارو را مصرف یا قطع کند و تغییر دهد. چرا که روی عملکرد جنسی اون تاثیرگذار است.
• جراحی: در مواردی که ساختار اطراف مهبل یا داخل واژن دچار مشکل باشند جراحی انجام می‌شود. این مسائل ممکن است به دلیل زایمان، FGM (ختنه زنان) یا افتادگی اندام‌ها باشد. در مواردی نیز فرد به دلیل تفاوت ساختاری در بدو تولد به جراحی نیاز دارد.

راه‌های جلوگیری از سرد مزاجی زنان

جلوگیری از اختلال عملکرد جنسی همیشه ممکن نیست؛ اما راه‌هایی برای کاهش احتمال ابتلا به آن وجود دارد.

در تحقیقی که در سال 2018 انجام شد عوامل زیر برای جلوگیری از سرد مزاجی و کمک به شریک زندگی در این زمینه معرفی شدند:

• دریافت آموزش جنسی مناسب
• شفاف و موثر صحبت کردن در مورد رابطه جنسی
• به طور روزانه محبت نشان دادن در رابطه
• استفاده صحیح از لوازم پیش‌گیری از بارداری
• داشتن تصویر ذهنی مثبت نسبت به بدن خود
• ورزش کردن

آیا سرد مزاجی دائمی است؟

برخی از دلایل سرد مزاجی دائمی هستند. برای مثال در شخصی با آسیب در سیستم عصبی، ممکن است در احساس یا عملکرد اطراف مهبل بهبودی حاصل نشود.

با این حال درمان برای بسیاری از علل اختلال عملکرد جنسی فراهم است. حتی صدمات شدیدی مثل پارگی یا افتادگی زیاد کف لگن نیز قابل درمان هستند. صحبت محرمانه با متخصص زنان در مورد علائم می‌تواند به شخص در روند درمان کمک کند.