اختلال بیزاری جنسی (SAD)؛ علائم، علل، و روش‌های درمان
آمار بسیار کمی در مورد شیوع اختلال بیزاری جنسی وجود دارد، زیرا معمولا این اختلال به راحتی با سایر اختلالات اشتباه گرفته می‌شود. بسیاری از مردم احساس می‌کنند این موضوع خصوصی است و حرف زدن درمورد آن زشت و گستاخانه است. متاسفانه اختلال بیزاری جنسی بیشتر در اوایل ۲۰ سالگی و دقیقا سنی که بسیاری از افراد از نظر جنسی فعال می‌شوند، خود را نشان می‌دهد و باعث می‌شود که آنها نتوانند یک رابطه عاطفی و جنسی سالم را تجربه کنند. گاهی این اضطراب و بیزاری از رابطه جنسی چنان شدید است که فرد ممکن است از هر نوع تماس فیزیکی، از جمله گرفتن دست پارتنر خود هم احساس ناخوشایند داشته باشد. اساسا این اختلال از بسیاری جهات، بیشتر شبیه یک اختلال اضطرابی است تا یک اختلال جنسی. اگر می‌خواهید بیشتر درباره اختلال بیزاری جنسی بدانید و با علائم، علل، و روش‌های درمان آن آشنا شوید، این مطلب را تا انتها بخوانید.
اختلال بیزاری جنسی چیست و چه تفاوتی با بی‌میلی جنسی دارد؟
اختلال بیزاری جنسی یا Sexual Aversion Disorder (SAD) نوعی اختلال عملکرد جنسی است که در آن فرد بیزاری قابل توجهی از رابطه جنسی و تحریک جنسی را تجربه می‌کند. این بیزاری ممکن است جنبه‌ای خاص از رابطه جنسی را شامل شود؛ مانند دخول باشد، یا حتی بوسیدن یا لمس کردن.
آیا SAD فوبیا است یا اختلال جنسی؟ در این باره میان متخصصان اختلاف نظر وجود دارد، چراکه SAD باعث از بین رفتن میل حنسی یا مانع برانگیختگی جنسی نمی‌شود. یعنی افرادی که بیزاری جنسی را تجربه می‌کنند می‌توانند تمایلات جنسی عادی را تجربه کنند و حتی ارگاسم شوند یا خودارضایی کنند. بنابراین اختلال بیزاری جنسی با دیگر مشکلات و هویت‌های جنسی مثل میل جنسی کم در مردان (HSDD)، اختلال برانگیختگی جنسی زنان (FSAD) و بی‌میلی جنسی یا Asexuality متفاوت است. کسانی که FSAD یا HSDD را تجربه می‌کنند از تحریک جنسی بیزار نیستند. فقط به‌دلایل جسمی مثل درد یا روانی از نظر فیزیکی نمی‌توانند مشارکت کافی در رابطه جنسی داشته باشند. Asexuality هم که اساسا یک اختلال نیست و هیچ درمانی برای آن تجویز نمی‌شود.
انواع اختلال بیزاری جنسی
دو نوع اختلال جنسی بیزاری وجود دارد: بیزاری مادام‌العمر (اولیه) و بیزاری اکتسابی (ثانویه).
- بیزاری مادام‌العمر
بیزاری مادام‌العمر معمولا در نتیجه منفی‌انگاری یا نگاه گناهکارانه به رابطه جنسی به وجود می‌آید. مثلا افرادی که در یک محیط مذهبی سخت تربیت شده باشند ممکن است نسبت به رابطه جنسی احساس ناخوشایند و بیزاری داشته باشند.
بیزاری اکتسابی
بیزاری اکتسابی در پاسخ به یک تجربه جنسی منفی ایجاد می‌شود. بیزاری اکتسابی ممکن است تنها در یک رابطه خاص و نسبت به یک فرد مشخص وجود داشته باشد و در خارج از آن رابطه فرد برای داشتن رابطه جنسی مشکلی نداشته باشد.
علل اختلال بیزاری جنسی
همانطور که گفته شد اختلال بیزاری جنسی در پاسخ به تجربیات و پیام‌های جنسی منفی ایجاد می‌شود. علت بروز SAD ناشناخته است و تعیین دقیق آن دشوار است زیرا این افراد از برخوردهای جنسی و همچنین روابط صمیمی اجتناب می‌کنند و بنابراین به ندرت برای درمان اختلالات جنسی و کلینیک‌های زوج‌درمانی مراجعه می‌کنند. با این حال سابقه خانوادگی اختلال اضطراب و فوبیا در این افراد شایع است.
جالب است بدانید که اختلال بیزاری جنسی بیشتر و عمدتا توسط زنان گزارش می‌شود. یعنی اختلال بیزاری جنسی در زنانی که سابقه آسیب‌های جنسی مانند تجاوز و آزار جنسی دارند، شایع‌تر است.
همچنین مشکلات سلامتی و برخی شرایط پزشکی نیز می‌تواند در ایجاد بیزاری جنسی نقش داشته باشد. برخی از بیماری‌ها، مانند سرطان‌های مختلف، باعث تغییرات فیزیکی می‌شوند که بر عملکرد جنسی و یا نگرش فرد نسبت به بدنش تأثیر می‌گذارد. درضمن برخی از داروها، مانند SSRIها هم می‌توانند پاسخ ارگاسمی را کاهش دهند و تجربه‌ای ناخوشایند و ناامیدکننده از رابطه جنسی ایجاد کنند.
در برخی موارد هم کاهش هورمون‌های جنسی مانند استروژن و آندروژن‌های آدرنال باعث بروز اختلال تنفر جنسی می‌شود. افزایش سطح اضطراب درباره رابطه جنسی می‌تواند به دلیل سابقه ژنتیکی هم باشد. به این معنی که معمولا افراد مبتلا به اختلالات پانیک بیشتر ممکن است درگیر اختلال بیزاری جنسی شوند.
علائم و نشانه‌های اختلال بیزاری جنسی
اختلال بیزاری جنسی معمولا خیلی ساده و به شکل اجتناب از رابطه جنسی و دوری از هرگونه لمس و نزدیکی با شریک عاطفی خودش را نشان می‌دهد. منتها گاهی در موارد حاد فرد مبتلا ممکن است علائم فیزیکی مثل تهوع، درد، تنگی نفس و … را هم تجربه کند.
متخصصان و پزشکان حوزه سلامت جنسی و روانی معمولا از چند سوال مشخص برای ارزیابی اینکه آیا فردی علائم و نشانه‌های SAD را دارد، استفاده می‌کنند:
- من می‌ترسم با شخص دیگری رابطه جنسی داشته باشم
- من بارها و بارها از تماس جنسی تناسلی با شریک جنسی خودداری کرده‌ام
- من اخیرا به دلیل ترس‌های جنسی از روابط جنسی دوری کرده‌ام
- من معتقدم نگرش من در مورد رابطه جنسی غیرطبیعی است
- زندگی جنسی من همیشه با نارضایتی همراه بوده است
- من سعی می‌کنم از موقعیت‌هایی که ممکن است درگیر رابطه جنسی شوم اجتناب کنم
اگر پاسخ فرد به تعداد قابل توجهی از این سوالات مثبت باشد، احتمالا او درگیر اختلال بیزاری جنسی است.
اختلال بیزاری جنسی چه تاثیری روی ازدواج و روابط عاطفی می‌گذارد؟
اختلال بیزاری جنسی می‌تواند تأثیرات منفی بر زندگی افراد و روابط آنها داشته باشد. مثلا حتی باعث شود تا از هرگونه تعاملی که پتانسیل تبدیل شدن به یک رابطه جنسی داشته باشد دوری کنند. یعنی ممکن است فرد از رفتن به یک قرار ملاقات ساده برای آشنایی یا از تنها ماندن با شریک عاطفی‌اش هم بترسد.
سایر اثرات بیزاری جنسی عبارتند از:
- تنش در روابط عاشقانه
- جنگ قدرت در رابطه عاطفی و ازدواج
- اضطراب جنسی یا حملات پانیک
درضمن اگر بیزاری به‌دلیل یک تجربه آسیب‌زا باشد، عوارض اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هم ممکن است فرد را درگیر کند.
درمان اختلال بیزاری جنسی
اختلال بیزاری جنسی معمولا با تکنیک‌های کاهش اضطراب مانند حساسیت‌زدایی سیستماتیک درمان می‌شود. درمان هم شامل ایجاد سلسله مراتبی از فعالیت‌های جنسی است که باعث افزایش سطوح اضطراب می‌شود. در نهایت بعد از اینکه فرد در معرض محرک‌های اضطراب‌زا قرار گرفت، باید تمرینات آرامش انجام بدهد و بر استرس خود غلبه کند. این کار بارها و بارها و تا زمانی که فرد بتواند تمام سناریوهای مرتبط با رابطه جنسی را بدون تجربه ناراحتی اساسی تصور کند، تکرار می‌شود.
به‌طور کلی گزینه‌های درمانی اختلال بیزاری جنسی می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
این روش روی تغییر افکار، باورها و نگرش‌های تحریف‌شده و رفتارهایی که باعث بیزاری از رابطه جنسی در فرد شده‌اند، تمرکز می‌کند. هدف نهایی CBT آموزش راهبردهای مقابله‌ای شخصی برای کنترل نشانه‌های اضطراب در فرد است.
- حساسیت‌زدایی سیستماتیک
حساسیت‌زدایی سیستماتیک شامل کار با یک درمانگر برای ایجاد فهرستی از فعالیت‌های جنسی است که به‌نوعی باعث افزایش سطح اضطراب در فرد می‌شوند. سپس بیمار در حین کار با درمانگر خود و همزمان با تمرینات آرام‌سازی در معرض محرک‌های ایجاد‌کننده اضطراب قرار می‌گیرد. این کار تا زمانی که فرد دیگر با یک محرک خاص، اضطراب شدیدی را احساس نکند ادامه خواهد داشت.
- درمان پزشکی
این روش می‌تواند شامل مصرف دارو باشد. بسیاری از داروهایی که برای افراد مبتلا به اختلال بیزاری جنسی تجویز می‌شوند همان داروهایی هستند که برای افرادی دارای سایر اختلالات اضطرابی نیز تجویز می‌شوند.
- زوج درمانی
زوج‌درمانی به هر دو عضو رابطه اجازه می‌دهد تا به طور مؤثری عوامل باعث بیزاری جنسی و اثرات آن را برطرف کنند. در این روش هر دور زوج مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های مذاکره، حساسیت‌زدایی سیستماتیک و آرامش را آموزش می‌بینند.
نکته: بهتر است برای درمان از یک تیم حرفه‌ای سلامت جنسی شامل پزشک، روان‌شناس، درمانگر جنسی و فیزیوتراپ کمک گرفته شود.
چگونه می‌توان با اختلال بیزاری جنسی کنار آمد؟
یادگیری مقابله با SAD و اضطراب مرتبط با آن می‌تواند کمک بسیار بزرگی برای حفظ روابط عاطفی و داشتن یک رابطه جنسی سالم باشد. مثلا چند راهکار ساده برای کمک به مقابله با اختلال بیزاری جنسی وجود دارد که می‌تواند به بهبود زندگی جنسی این افراد کمک کند:
- راه‌هایی برای به دست گرفتن کنترل موقعیت شناسایی کنید
مهارت خود برای شناسایی خواسته‌ها، تعیین مرزهای سالم و حفظ این مرزها با شریک عاطفی را بالا ببرید. همچنین اگر قبلا تجربه‌های ناخوشایندی از رابطه جنسی یا هرگونه تروما داشته‌اید حتما موضوع را با شریک عاطفی خود درمیان بگذارید.
- تکنیک‌های آرامش یا ذهن آگاهی را تمرین کنید
یاد گرفتن مهارت‌هایی مانند تکنیک‌های آرامش برای مدیریت موقعیت‌های اضطرابی بسیار ضروری است. تکنیک‌هایی مثل کنترل تنفس و ضربان قلب و همچنین هدایت ذهن به فضای امن می‌تواند مؤثر باشد.
- از یک متخصص کمک بگیرید
یک درمانگر می‌تواند به کشف افکار منفی مرتبط با رابطه جنسی و عواملی که این بیزاری را تشدید می‌کند، کمک کند. با درمان درست می‌توان این افکار را با افکار درست‌تر جایگزین کرد تا فرد رابطه جنسی سالمی را تجربه کند.
اگر همسرتان از رابطه جنسی بیزار است چگونه می‌توانید از او حمایت کنید؟
اگر همسرتان از رابطه جنسی بیزار است، بدانید که داشتن یک شریک حامی می‌تواند به تغییر شرایط و درمان و رسیدن به یک رابطه جنسی دوطرفه مثبت کمک زیادی کند. احترام به موقعیت آنها، اعتماد به مرزها و برقراری ارتباط موثر را در رابطه با فردی که درگیر اختلال بیزاری جنسی است در اولویت قرار دهید.
در اینجا چند نکته ساده را مررو می‌‌کنیم که می‌توانید برای حمایت از همسر خود استفاده کنید:
- به شریک زندگی خود و احساسات و اضطراب‌های او احترام بگذارید. هیچ‌گاه او را برای شرکت در رابطه جنسی تحت فشار قرار ندهید.
- به مرزهایی که همسرتان تعیین می‌کنند احترام بگذارید و این مرزها را دلیلی بر داشتن مشکل شخصی با خودتان نبینید.
- با همسرتان در جلسات زوج درمانی شرکت کنید تا از موقعیت و تجربیات او آگاه شوید و مهارت‌های ارتباطی موثر با او را یاد بگیرید.
- راه‌های دیگری را برای صمیمی بودن با شریک زندگی‌تان پیدا کنید که استرس و اضطراب او را تجربه نکند. این کار باعث تقویت پیوند شما و ایجاد اعتماد می‌شود.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
غلبه بر اختلال بیزاری جنسی دشوار است. با این حال، با گرفتن کمک از متخصصان و داشتن حمایت از طرف شریک عاطفی، می‌توان علائم آن را مدیریت و یک رابطه جنسی معمولی را تجربه کرد. با مراجعه به سایت و اپلیکیشن اسنپ دکتر بهترین روان‌درمان‌گرها و متخصصان تراپی در دسترس شما خواهند بود. همچنین می‌توانید با مراجعه به وبلاگ اسنپ کلینیک جدیدترین مقاله‌های تخصصی درباره بیزاری جنسی و دیگر اختلالات جنسی را بخوانید.
