چطور نتیجه آزمایش چربی خون را بخوانیم؟
هدف از انجام آزمایش چربی خون اندازه‌گیری میزان کلسترول خوب و بد، تری گلیسیرید و نوع چربی موجود در خون شما است. کلسترول یکی از انواع چربی‌ها است که بدن برای عملکرد مناسب به آن نیاز دارد. با این حال، کلسترول بیش از حد برای سلامتی مضر است و میتواند منجر به بیماری‌های قلبی و سکته قلبی شود. در ادامه این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر به مبحث بررسی آزمایش چربی خون و آموزش تحلیل نتیجه خواهیم پرداخت.
آزمایش چربی خون
مردان باید سطح کلسترول خود را به طور منظم از سن ۳۵ سالگی یا کمتر، بررسی کنند و زنان نیز باید از ۴۵ سالگی یا کمتر، آزمایش‌های کلسترول را انجام دهند.
بهتر است بعد از ۲۰ سالگی هر ۵ سال سطح چربی خون خود را بررسی کنید. اگر شما به دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون بالا مبتلا هستید یا سابقه سکته مغزی دارید، باید هر ساله کلسترول خود را بررسی کنید.
کلسترول نوعی چربی خون
برای اینکه بدانید چربی خون شما بالا است یا خیر، باید با برخی از اصطلاحات مانند کلسترول آشنا شوید. دو شکل عمده کلسترول موجود در بدن شما لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) است.
کلسترول (LDL)
کلسترول (LDL)، گاهی اوقات به عنوان کلسترول بد شناخته می‌شود. وقتی غذاهایی که کلسترول بالایی دارند مصرف می‌کنید، بدن شما (LDL) تولید می‌کند. این نوع از کلسترول میتواند با سایر چربی‌های موجود در بدن ترکیب و باعث انسداد رگ‌های خونی شود. انسداد رگ‌های خونی میتواند جریان خون را کاهش دهد. انسداد رگ‌های خونی نهایتاً باعث مشکلات جدی مانند بیماری قلبی، حمله قلبی یا سکته می‌شود. پزشکان به دلیل اثرات بالقوه کلسترول بد، مصرف زیاد آن را توصیه نمیکنند.
کلسترول (HDL)
کلسترول (HDL) که به عنوان کلسترول خوب شناخته می‌شود، اثر محافظتی بر روی قلب دارد. این کلسترول به دفع چربی‌های مضر خون کمک میکنند. این موضوع باعث شده است که پزشکان معمولاً توصیه کنند سطح بالاتری از کلسترول (HDL) مصرف کنید.
تری گلیسیرید
تری گلیسیرید نوعی از چربی است که بیشتر از مصرف غذاهای پرچرب وارد بدن می‌شود. همچنین هنگامی که بدن کالری مصرفی اضافی را به چربی برای ذخیره‌سازی، تبدیل می‌کند، تری گلیسیرید تولید می‌شود. برخی از انواع تری گلیسیریدها برای عملکردهای خاص سلولها ضروری هستند، اما مقدار زیاد آن ناسالم است.
تفاوت بین تری گلیسیرید و کلسترول چیست؟
تری گلیسیرید و کلسترول انواع مختلفی از لیپیدها هستند که در خون شما گردش میکنند. تری گلیسیرید کالری استفاده نشده ذخیره می‌کند و انرژی بدن را تأمین می‌کند ولی از کلسترول برای ساخت سلولها و برخی هورمونها استفاده می‌شود.
عوامل افزایش کلسترول خون و تری گلیسیرید
غذاهای پرچرب، برخی شرایط خاص پزشکی و سایر عوامل میتوانند باعث افزایش کلسترول خون و تری گلیسیرید شوند.
غذا، عامل کلسترول بالا
دو نوع چربی باعث افزایش سطح کلسترول خون می‌شود. چربی اشباع و چربی‌های ترانس
چربی اشباع
چربی‌های اشباع میتوانند سطح گلیسرید (LDL) شما را افزایش دهند. برخی از غذاهای گیاهی مانند روغن پالم و روغن نارگیل حاوی چربی‌های اشباع شده هستند. با این حال، چربی اشباع بیشتر در محصولات غذایی حیوانی یافت می‌شود. برخی از این محصولات عبارتند از:
- پنیر
- شیر
- کره
- استیک
چربی‌های ترانس
چربی‌های ترانس یا اسیدهای چرب ترانس از چربی‌های اشباع بدتر هستند زیرا میتوانند سطح (LDL) شما را افزایش دهند و همزمان سطح (HDL) را کاهش دهند. برخی از چربی‌های ترانس به طور طبیعی در محصولات حیوانی یافت میشوند. اسیدهای چرب ترانس در غذاهای فرآوری شده وجود دارند. مانند انواع چیپس سیب زمینی.
شرایط پزشکی
برخی از شرایط خاص پزشکی میتوانند بر میزان کلسترول بدن تأثیر بگذارند. سطح بالای کلسترول خون میتواند ناشی از موارد زیر باشد:
- دیابت
- کم کاری تیروئید
- سندرم متابولیک
- سندرم کوشینگ
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- بیماری کلیوی
- دلایل دیگر چربی خون بالا
ورزش نکردن
زمانی که به اندازه کافی ورزش نکنید، سطح (LDL) افزایش می‌یابد. علاوه بر این، نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که ورزش باعث افزایش سطح (HDL) سالم می‌شود.
سیگار کشیدن
همچنین سیگار کشیدن میتواند کلسترول بد خون را افزایش داده و باعث جمع شدن پلاک در عروق شود.
ژنتیک
اگر برخی از افراد خانواده شما چربی خون بالایی داشته باشند، شما نیز در خطر ابتلاء به چربی خون بالا هستید.
علائم کلسترول خون بالا و تری گلیسیرید
کلسترول بالا معمولاً علائمی خاصی را به همراه ندارد. علائم فقط ممکن است پس از ابتلاء به آن رخ دهد. به عنوان مثال، علائم ممکن است به صورت علائم بیماری قلبی مانند درد قفسه سینه (آنژین) یا حالت تهوع و خستگی دیده شود. حمله قلبی یا سکته مغزی ممکن است از جمله موارد دیگر ناشی از کلسترول کنترل نشده باشد.
فاکتورهای مهم در آزمایش چربی خون
یک آزمایش کلسترول کامل چهار نوع لیپید یا چربی را در خون اندازه‌گیری می‌کند:
- کلسترول تام: کل مقدار کلسترول موجود در خون
- کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL)
- کلسترول با لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
- تری گلیسیرید
چگونه برای آزمایش کلسترول آماده شویم؟
در برخی موارد، پزشک ممکن است قبل از آزمایش سطح کلسترول، از شما بخواهد روزه بگیرید. اگر فقط میخواهید میزان (HDL) و کلسترول کل خود را بررسی کنید، ممکن است نیازی نباشد قبل از آزمایش ناشتا باشید. با این حال، اگر قصد دارید آزمایش کامل را انجام دهید، باید ۹ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش از خوردن و نوشیدن چیزی غیر از آب خودداری کنید.
قبل از آزمایش، راجب موارد زیر با پزشک خود صحبت کنید:
- اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید، به پزشک خود بگویید.
- سابقه خانوادگی شما در مورد سلامت قلب
- همه داروها و مکملهایی که در حال حاضر استفاده می‌کنید
- اگر از داروهایی استفاده می‌کنید که میتوانند سطح کلسترول شما را افزایش دهند، مانند قرصهای جلوگیری از بارداری، بهتر است از چند روز قبل از آزمایش استفاده از آنها را قطع کنید.
آزمایش کلسترول چگونه انجام می‌شود؟
برای بررسی سطح کلسترول، پزشک باید نمونههای خون شما را بررسی کند. این کار در اول صبح انجام می‌شود. آزمایش خون یک آزمایش سرپایی است. فقط چند دقیقه طول میکشد و نسبتاً بدون درد است. این آزمایش معمولاً در آزمایشگاههای تخصصی انجام می‌شود. در برخی موارد، میتوان آن را در هنگام مراجعه به مطب پزشک، داروخانه یا حتی در خانه نیز انجام داد.
معمولاً آزمایش خون خطری را به همراه ندارد. ممکن است در زمان خون دادن کمی احساس ضعف کنید یا درد داشته باشید. همچنین خطر عفونت در محل وارد شدن سوزن بسیار ناچیز است.
تحلیل نتیجه آزمایش چربی خون
سطح کلسترول بر حسب میلی‌گرم در دسی لیتر خون گزارش می‌شود. نتایج ایده‌آل برای بیشتر بزرگسالان عبارتند از:
- کلسترول (LDL): ۷۰ تا ۱۳۰ میلی گرم در دسی لیتر (هرچه عدد کمتر باشد، بهتر است).
- کلسترول (HDL): بین ۴۰ تا ۶۰ میلی گرم در دسی لیتر (هرچه عدد بیشتر باشد، بهتر است).
- کلسترول تام: کمتر از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر (هرچه تعداد کمتر باشد، بهتر است).
- تری گلیسیرید: ۱۰ تا ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر (هرچه تعداد کمتر باشد، بهتر است).
اگر مقدار کلسترول شما خارج از حد طبیعی باشد، ممکن است بیشتر از بقیه افراد در معرض خطر بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و تصلب شرایین باشید. اگر نتایج آزمایش شما غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش قند خون را برای بررسی دیابت تجویز کند. پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش عملکرد تیروئید را برای تعیین کم کاری تیروئید انجام دهد.
آیا نتایج آزمایش میتواند اشتباه باشد؟
در برخی موارد، نتایج آزمایش کلسترول میتواند اشتباه باشد. به عنوان مثال، یک مطالعه منتشر شده در مجله (American College of Cardiology) نشان می‌دهد که یک آزمایش معمولی برای محاسبه سطح کلسترول (LDL) اغلب نتایج نادرستی را نشان می‌دهد. ناشتا نبودن قبل از آزمایش، داروها، خطاهای انسانی و عوامل مختلفی میتوانند نتایج منفی یا مثبت کاذب در آزمایش شما ایجاد کنند. آزمایش هم زمان هر دو نوع کلسترول (HDL) و (LDL) معمولاً نتایج دقیقتری نسبت به بررسی (LDL) به تنهایی ارائه می‌کند.
درمان چربی خون بالا
کلسترول بالا با تغییر سبک زندگی و دارو قابل درمان است. کاهش سطح بالای (LDL) در خون میتواند به شما کمک کند تا از مشکلات قلب و عروق خونی جلوگیری کنید.
راه‌های کاهش کلسترول
برای کمک به کاهش سطح کلسترول:
- استعمال دخانیات را ترک کنید.
- ضمن حفظ رژیم غذایی متعادل، از مصرف غذاهای پرچرب و پر سدیم (نمک) خودداری کنید. بیشتر از سبزیجات، میوهها، غلات، لبنیات کم چرب و منابع پروتئین بدون چربی استفاده کنید.
- به طور منظم ورزش کنید. سعی کنید ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط در هفته و همچنین دو جلسه فعالیت تقویت عضلات انجام دهید.
- پزشک ممکن است به شما یک رژیم (TLC) پیشنهاد کند. طبق این برنامۀ غذایی، فقط ۷ درصد کالری روزانه شما باید از چربی اشباع تأمین شود. همچنین لازم است هر روز کمتر از ۲۰۰ میلی گرم کلسترول از غذای خود دریافت کنید.
برخی از غذاها به دستگاه گوارش شما کمک میکنند کلسترول کمتری جذب کند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است شما را به خوردن بیشتر غذاهای زیر تشویق کند تشویق کند:
- جو دوسر
- میوههایی مانند سیب، گلابی، موز و پرتقال
- سبزیجاتی مانند بادمجان و بامیه
- حبوباتی مانند لوبیا، نخود و عدس
دلایل کلسترول بالا
چاقی همچنین یکی از نتایج شایع برای کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی است. پزشک ممکن است با کاهش کالری از رژیم غذایی و ورزش بیشتر شما را به کاهش وزن تشویق کند. مصرف داروهایی مانند استاتین نیز میتواند به کنترل کلسترول کمک کند. این داروها کلسترول بد را کاهش میدهند.
راه جلوگیری از کلسترول و تری گلیسیرید بالا
انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می‌کند که بیش از ۶ درصد کالری روزانۀ شما از چربی اشباع تأمین نشود. همچنین توصیه می‌کند تا حد امکان از مصرف چربی‌های ترانس خودداری کنید. خوردن مقدار زیادی غلات، میوهها و سبزیجات نیز میتواند باعث کاهش کلسترول بالا شود. روشهای دیگری که میتواند به شما در حفظ سطح کلسترول و‌تری گلیسیرید سالم کمک کند شامل موارد زیر است:
- خوردن مرغ بدون پوست و بدون چربی
- خوردن گوشت بدون چربی
- خوردن لبنیات کم چرب یا فاقد چربی
- مصرف چربی‌های اشباع نشده
- مصرف چربی‌های اشباع نشده به جای چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس
- حداقل برای ۳۰ دقیقه در روز و ۴ روز در هفته ورزش کنید.
- از فست فود و گوشتهای فرآوری شده جلوگیری کنید.
- خوردن غذاهای کبابی و بو داده به جای غذاهای سرخ شده
