انواع اختلالات خود ایمنی را بشناسید
بیماری خود ایمنی از جمله اختلالاتی است که به گونه‌های مختلفی بروز می‌کند و زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با شیوع بیماری کووید ۱۹ و افزایش شمار مرگ و میر افرادی که با نقص سیستم ایمنی همراه بودند، اختلالات خود ایمنی اهمیت بیشتری یافت. بنابراین افراد بیشتری به دنبال این هستند که بدانند بیماری خود ایمنی چیست و چطور می‌شود آن را درمان کرد. در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر به طور مفصل به پاسخ این سوالات پرداخته‌ایم.
خود ایمنی چیست؟
در حالت طبیعی سیستم ایمنی انسان وظیفه دارد تا از بدن در برابر مهاجمین خارجی، مثل ویروس‌ها، محافظت کند. یعنی با ورود هر گونه نیروی خارجی سلول‌های دفاعی آماده می‌شوند تا با آن مبارزه کنند. بگذارید اینطور بگوییم که بدن تفاوت بین سلول‌های مفید خودی و مهاجمین را تشخیص می‌دهد.
اما در بدن فرد مبتلا به اختلال خود ایمنی همه چیز فرق دارد و بدن او به اشتباه بخشی را به عنوان یک مهاجم غیرخودی شناسایی می‌کند. بنابراین آماده مبارزه با سلول‌های سالم خود می‌شود. شدت و میزان این مبارزه نیز به نوع بیماری بستگی دارد و ممکن است که تنها یک عضو درگیر شود یا اینکه تمام بدن گرفتار این اشتباه شوند.
علت بیماری خود ایمنی
به طور کلی پزشکان هنوز علت اختلال خود ایمنی را تشخیص نداده‌اند، چرا که این بیماری طیف مختلفی از مشکلات را به وجود می‌آورد. ولی با این حال نشانه‌هایی وجود دارند که نشان می‌دهد برخی از افراد بیشتر دچار آن می‌شوند. عواملی مانند استرس، ژنتیک، استفاده از برخی داروها، قرار گرفتن در مجاورت مواد شیمیایی و التهاب می‌توانند درصد بروز آن را افزایش دهند.
از طرفی رژیم غذایی نیز شاید خیلی بی‌تاثیر نباشد، زیرا گفته می‌شود مصرف خوراکی‌های پر نمک، غذاهای چرب و شیرینی زیاد هم باعث به وجود آمدن این بیماری می‌شوند. همچنین طبق تحقیقات زنان بیشتر از مردان دچار ابتلا به اختلال خود ایمنی می‌شوند و این بیماری در سنین باروری بیشتر رخ می‌دهد.
با اینکه بیشتر انواع این بیماری هنوز نادر است و در افراد کمتری دیده می‌شوند، ولی باز هم به دلایل ناشناخته‌ای در حال افزایش بوده و انسان‌های مختلفی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم بیماری خود ایمنی
همانطور که گفتیم، این بیماری می‌تواند به بخش خاصی از بدن آسیب بزند و به این ترتیب علائم مختلفی دارد. ولی برخی از نشانه‌های زیر در اکثر آنها مشترک است و در صورت بروز هر کدام، بهتر است که برای آزمایش‌های اولیه اقدام کنید:
ریزش مو
خستگی
مشکلات تمرکزی
درد عضلانی
وجود ضایعه پوستی
التهاب و قرمزی
گزگز شدن و بی‌حسی دست و پا
انواع بیماری خود ایمنی
این بیماری گونه‌های مختلفی را دربر می‌گیرد و تعداد آن رو به افزایش است که شاید بتوان آن ها را حدود ۸۰ گونه در نظر گرفت. ما در ادامه قصد داریم تا تعدادی از شایع ترین اختلالات خود ایمنی را برای شما شرح دهیم:
ام اس (MS)
لیست خود را با معرفی و بررسی یکی از رایج‌ترین و معروف‌ترین این بیماری‌ها، یعنی ام اس شروع می‌کنیم. ام اس نوعی اختلال است که در آن به غلاف‌های سلول عصبی آسیب می‌رسد. در واقع آن ها باید به عنوان پوشش‌دهنده عمل کنند و سلول را از آسیب دور نگه دارند، ولی بیماری ام اس عمکلرد غلاف‌ها را دچار مشکل کرده و در نتیجه باعث اختلال در پیام‌رسانی بین بدن و مغز می‌شود.
بیماری خود ایمنی ام اس، ابتدا با علائم خفیف‌تری مثل بی حسی، ضعف یا گزگز شدن دست و پا خود را نشان می‌دهد. اما با گذشت چندین سال پیشرفت کرده و پس از آن بیشتر مبتلایان حتی برای راه رفتن نیز به کمک نیاز دارند.
سلیاک
مبتلایان به بیماری سلیاک نمی‌توانند غذاها و خوراکی‌های حاوی گلوتن را مصرف کنند. این ماده نوعی پروتئین است که در غذاهای مختلف، مخصوصا در جو و غلات وجود دارد. این نوع از بیماری خود ایمنی، در هنگام خوردن گلوتن ظاهر می‌شود. با ورود گلوتن به روده، حس التهاب و سوزش به وجود می‌آید. از نشانه‌های سلیاک می‌توان به درد شکم و اسهال اشاره کرد و نباید آن را با حساسیت به گلوتن اشتباه گرفت. زیرا این دو کمی شبیه به هم هستند و برای تشخیص دقیق‌تر به آزمایش احتیاج است.
دیابت نوع ۱
یکی دیگر از شایع ترین بیماری های خود ایمنی، دیابت نوع ۱ است که تغییرات زیادی را در سبک زندگی و رژیم غذایی مبتلایان ایجاد می‌کند. در این اختلال، بدن فرد بیمار به سلول‌های سازنده هورمون انسولین حمله کرده و در نتیجه در عملکرد قند خون مشکل ایجاد می‌شود. در صورت عدم توجه، بیماری دیابت خطرناک‌تر شده و به قلب، چشم و کلیه‌ها آسیب جدی می‌زند.
روماتیسم مفصلی
افرادی که با روماتسیم مفصلی دست و پنجه نرم می‌کنند، حتما نشانه‌هایی مثل گرما، قرمزی و دردهای مفصلی را تجربه کرده‌اند. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله کرده و دردهای شدیدی را ایجاد می‌کند. علائم این مریضی به مرور زمان شدیدتر شده و ممکن است فرد را از لحاظ روحی هم تحت تاثیر قرار دهد.
التهاب روده
این بیماری را نمی‌توان فقط یک نوع بیماری در نظر گرفت، چرا که مدل‌های متفاوتی دارد که هر کدام به قسمت متفاوتی از دستگاه گوارش آسیب می‌زند. مثلا یک بیماری به نام کرون وجود دارد که می‌تواند حس سوزش را از دهان تا معقد ایجاد کند. یا مثلا گونه دیگری از خود ایمنی به نام کولیت زخمی، فقط جدار روده بزرگ و راست روده را گرفتار بیماری می‌کند.
التهاب رگ
نوع دیگری از التهاب وجود دارد که در آن سیستم ایمنی بدن اشتباهی به رگ‌های خونی حمله می‌کند. در نتیجه این حمله رگ‌ها مسدود شده و فشار خون کمتر می‌شود.
لوپوس منتشر
شاید بسیاری از ما لوپوس منتشر را به خاطر ایجاد دانه‌هایی که روی پوست به وجود می‌آورد، بشناسیم و فکر کنیم که فقط باعث مشکلات پوستی می‌شود. اما علاوه بر این، اندام‌های دیگری مانند مغز، مفاصل و کلیه‌ها را نیز درگیر می‌کند. بنابراین بهتر است در صورت بروز درد در مفاصل یا احساس خستگی شدید نیز به پزشک مراجعه کنید.
کم خونی مزمن
کم خونی یکی دیگر از انواع بیماری های خود ایمنی است که به خاطر کمبود نوعی از پروتئین به وجود می‌آید. سلول‌های معده وظیفه ساختن این پروتئین را بر عهده دارند که جهت جذب ویتامین ب۱۲ ضروری است. در نتیجه فرد نمی‌تواند به طور مناسبی DNA را سنتز کند و به کم خونی مبتلا می‌شود. از نشانه‌های این بیماری می‌توان به کاهش وزن، سرگیجه، ضعف، بی‌حسی دست و پا، رنگ پریدگی و تنگی نفس اشاره کرد.
بیماری آدیسون
از دیگر شایع ترین اختلالات خود ایمنی، آدیسون است که غدد کلیوی را تحت تاثیرقرار می‌دهد. این غده‌ها باید هورمون‌های آلدوسترون و کورتیزول را تولید کنند تا نسبت کربوهیدرات و شکر به درستی تنظیم شوند. پس اگر این هورمون‌ها کم باشند، فرد دچار کاهش وزن، ضعف و افت قند خون می‌شود.
سندروم شوگِرن
شاید نام این اختلال برای شما آشنا نباشد، ولی جزو مهمترین بیماری های خود ایمنی به حساب می‌آید. فرد مبتلا معمولا دچار خشکی چشم، خشکی دهان و درد مفاصل می‌شود. زیرا این بیماری نه تنها مفصل را تحت تاثیر قرار می‌دهد بلکه به غده‌هایی که چشم و دهان را نیز مرطوب نگه می‌دارند هم آسیب می‌رساند.
تیروئیدیت هاشیموتو
بیماری خود ایمنی تیروئید در افراد زیادی دیده می‌شود و در مراحل اولیه، درمان نسبتا قابل کنترل‌تری دارد. این بیماری در تولید هورمون تیروئید تغییراتی را به وجود می‌آورد و باعث کم کاری آن می‌شود. نهایتا خود را با علائمی همچون خستگی، افزایش وزن، ریزش مو یا التهاب غده تیروئید نشان می‌دهد.
گِرِیوْز
این بیماری نیز غده تیروئید را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث تولید بیش از اندازه آن می‌شود. تولید بیش از حد غده می‌تواند فعالیت‌های بدن را شدیدتر کند و علائمی مانند کاهش وزن، افزایش ضربان قلب، برافروختگی و حساسیت به گرما را به وجود بیاورد. بیرون زدگی چشم‌ها از نشانه‌های رایج گریوز است.
تشخیص بیماری خود ایمنی
با توجه به نکات ذکر شده، این اختلال می‌تواند تا ۸۰ نوع بیماری را دربر داشته باشد که هر کدام علائم متفاوتی را نشان می‌دهند. البته برخی از آن ها نیز نشانه‌های مشابهی دارند و همین تشخیص را کمی سخت‌تر می‌کند. در ضمن، هیچ آزمایش دقیقی وجود ندارد که به شما بگوید دچار این بیماری شده‌اید.
بنابراین برای تشخیص اختلال، ابتدا باید به پزشک متخصصی مراجعه کنید که در آن بخش از بدن دچار ضعف هستید. مثلا اگر سوزش روده یا معده دارید، باید یک متخصص گوارش شما را ویزیت کند تا مشخص شود که آیا شما به بیماری های خود ایمنی دچار هستید یا خیر! پزشکان انواع مختلفی از معاینات جسمی و آزمایش‌ها را انجام می‌دهند تا از طریق دنبال کردن نشانه‌ها یا وجود آنتی‌بادی‌های خاص، متوجه نوع بیماری بشوند.
