تخمدان‌ها بخشی از سیستم تولید مثل زنان هستند و کیست تخمدان کیسه‌هایی پر از مایع در تخمدان هستند. در هر دو طرف رحم زنان یک تخمدان وجود دارد که هر کدام به اندازه یک بادام هستند که در آنها تخمک رشد کرده، بالغ می‌شود و در دوره باروری در چرخه ماهانه ترشح می‌شود.
اکثر زنان کیست تخمدان دارند. اما بیشتر آنها بی خطر هستند و طی چند ماه اکثراً بدون دارو و درمان ناپدید خواهند شد. کیست تخمدان به خصوص کیست‌هایی که پاره شده‌اند علائم جدی دارند و زنان نیازمند معاینات منظم لگنی برای جلوگیری از مشکلات جدی هستند. اکثر کیست‌ها علائمی ندارند. اما کیست‌های بزرگ تخمدان باعث علائمی مانند درد لگن، درد در قسمت پایین شکم، نفخ و سنگینی شکم، مقاربت دردناک، حساسیت سینه می‌شوند. در ادامه‌ی این مطلب از مجله‌ی پزشکی اسنپ دکتر به موضوع کیست تخمدان خواهیم پرداخت.
علائم کیست تخمدان
علائم کیست تخمدان که نیاز به مراجعه فوری پزشک دارند:
- تب
- ضعف و سرگیجه
- تنفس سریع و پی‌در‌پی
این علائم می‌توانند پارگی کیست یا پیچ خوردگی تخمدان را نشان دهند که اگر درمان نشوند عوارض جدی را به دنبال دارند.
ابزارهای تشخیص کیست تخمدان
- سی تی اسکن
- ام آر آی (MRI)
- سونوگرافی
در تخمدان معمولاً هر ماه فولیکول رشد می‌کند که هورمون‌های استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند و هنگام تخمک‌گذاری، تخمک‌ها را آزاد می‌کنند. اگر یک فولیکول طبیعی، ماهیانه و به طور مداوم رشد کند، به عنوان کیست عملکردی شناخته می‌شود. کیست‌های عملکردی معمولاً بی خطر بوده و کمتر باعث درد می‌شوند و طی چند دوره قاعدگی خود به خود از بین می‌روند.
دو نوع کیست عملکردی
در ادامه دو نوع کیست عملکردی را معرفی خواهیم کرد.
کیست فولیکولار
کیست فولیکولار زمانی رخ می‌دهد که فولیکول پاره نشده یا تخمک خود را آزاد نمی‌کند. اما به رشد خود ادامه می‌دهد و به کیست تبدیل می‌شود.
کیست جسم زرد
وقتی فولیکول تخمک آزاد می‌کند، تولید استروژن و پروژسترون را برای باروری آغاز می‌کند. این فولیکول جسم زرد نامیده می‌شود، هنگامی که مایع درون فولیکول جمع شود باعث تبدیل جسم زرد به کیست می‌شود.
برخی از کیست‌ها به عملکرد چرخه قاعدگی مربوط نمی‌شوند مانند کیست درموئید، سیست آدنوم، آندومتریوز. کیست‌های درموئید و سیست آدنوم ممکن است بزرگ شوند و باعث خارج شدن تخمدان از موقعیت خود شوند. در نتیجه احتمال پیچ خوردگی تخمدان (پیچش تخمدان) را افزایش می‌دهد. پیچ خوردگی تخمدان ممکن است باعث کاهش یا توقف جریان خون در تخمدان شود.
عواملی که خطر ابتلا به کیست تخمدان را افزایش می‌دهد:
- مشکلات هورمونی
- عفونت شدید لگن
- بارداری
- آندومتریوز
- کیست تخمدان قبلی
پس از یائسگی توده‌های تخمدان کیستیک به وجود می آیند که ممکن است سرطانی و بدخیم باشند. از این رو انجام معاینات منظم لگنی بسیار مهم است.
کیست‌های تخمدان عوارضی نادر دارند
• پارگی کیست: هرچه کیست بزرگ‌تر باشد احتمال پارگی آن بیشتر است. پس از پارگی درد شدید و خونریزی داخلی را به همراه دارد، همچنین فعالیت شدید لگنی مانند آمیزش واژن، خطر پارگی کیست را افزایش می‌دهد.
• پیچ خوردگی تخمدان: کیست‌های که بزرگ می‌شوند احتمال پیچ‌خوردگی تخمدان را افزایش می‌دهند. علائم آن درد شدید در لگن، حالت تهوع و استفراغ است.
کیست تخمدان و ناباروری
برخی از کیست‌های تخمدان بسته به نوع آنها، می‌توانند باعث کاهش قدرت باروری شوند مانند:
کیست‌های آندومتریوز
کیست‌هایی که در اثر آندومتریوز ایجاد می‌شوند و مشکلات باروری را به دنبال دارد.
کیست‌های ناشی از تخمدان پلی کیستیک
تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک یک نوع بیماری زنان است. در این شرایط کیست‌های کوچک بسیار زیادی در تخمدان‌ها مشاهده می‌شود. این کیست‌ها باعث بزرگ شدن تخمدان‌ها خواهند شد و در صورت درمان نشدن باعث ناباروری می‌شوند. برخی از خانم‌ها علائم را از اولین قاعدگی خود مشاهده می‌کنند. اما برخی از زنان بعد از این که اضافه وزن زیادی پیدا می‌کنند یا در باردار شدن دچار مشکل می‌شوند علائم آن را احساس می‌کنند. زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک دو برابر بیشتر از بقیه‌ی زنان در معرض زایمان زودرس قرار می‌گیرند. همچنین این افراد در معرض خطر سقط جنین، فشار خون بالا و دیابت بارداری هستند.
داروهای مناسب برای درمان تخمدان پلی کیستیک
- کلومیفن
- متفورمین
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
- قاعدگی‌های نامنظم: کمبود تخمک‌گذاری از ریزش مخاط رحم و قاعدگی جلوگیری می‌کند. برخی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تنها حدود هشت قاعدگی را در سال تجربه می‌کنند.
- رشد موی زائد: بیش از 70 درصد از زنان مبتلا به این سندرم رشد بیش از حد موی زائد را تجربه می‌کنند.
- آکنه: وجود هورمون‌های مردانه در زنانی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، باعث چرب شدن پوست و ایجاد آکنه می‌شود.
- تیرگی پوست: لکه‌های تیره پوست در اثر تخمدان پلی کیستیک در چین‌های بدن مانند گردن، کشاله ران و زیر سینه ایجاد می‌شوند.
- افزایش وزن: درصد زیادی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دچار اضافه وزن می‌شوند.
کیست تخمدان در معاینه‌ی لگنی قابل تشخیص است و پزشک بر اساس اندازه آن و پر بودن مایعات، آزمایشاتی را برای تشخیص نوع کیست و روش درمان توصیه می‌کند.
این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- تست بارداری: آزمایش مثبت بارداری ممکن است نشان دهد که کیست جسم زرد دارید.
- سونوگرافی لگن: که با استفاده از تصویر برداری از رحم و تخمدان، وجود کیست تخمدان تأیید یا رد می‌شود.
- لاپاراسکوپی: یک روش جراحی است که با استفاده از دستگاه لاپاراسکوپ که از طریق برشی کوچک وارد شکم می‌شود. تخمدان‌ها قابل مشاهده می‌شوند و می‌توان کیست تخمدان را خارج کرد.
برای انجام آزمایشات می توانید از متخصص زنان آنلاین اسنپ دکتر به راحتی مشاوره دریافت کنید.
درمان کیست تخمدان
درمان کیست تخمدان به عواملی مانند سن، نوع کیست، اندازه‌ی کیست و علائم بیمار بستگی دارد. در اکثر موارد پزشک توصیه می‌کند که در فواصل زمانی مختلف معاینات لگنی و سونوگرافی لگنی را انجام دهید تا ببینید اندازه‌ی کیست تغییری کرده یا خیر. اگر علائم خاصی ندارید و سونوگرافی یک کیست ساده و کوچک را تشخیص می‌دهد، درمان آن بسیار آسان و سریع است. برای
در مواردی برای جلوگیری از عود کیست تخمدان، داروهای ضدبارداری تجویز می‌شوند. اما این داروها تأثیری بر کوچک شدن کیست تخمدان ندارند. برخی از کیست‌ها بدون عمل برداشتن تخمدان قابل درمان هستند و گاهی اوقات در عمل برداشتن کیست تخمدان، پزشک تخمدان آسیب دیده را خارج کرده و تخمدان سالم را نگه می‌دارد. اگر کیست، توده‌ای و سرطانی باشد شما به یک متخصص سرطان زنان معرفی خواهید شد و ممکن است لازم باشد رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی را خارج کنید (برداشتن کامل رحم).
پیشگیری از کیست تخمدان
روشی برای جلوگیری از کیست تخمدان وجود ندارد و نمی‌توان از ایجاد کیست تخمدان جلوگیری کرد. اما انجام معاینات زنان به تشخیص زود هنگام و شروع درمان کمک می‌کند. کیست‌های خوش خیم تخمدان سرطانی نمی‌شوند. اما برخی اوقات علائم سرطان تخمدان مانند علائم کیست تخمدان است که با تشخیص پزشک نوع آن مشخص می‌شود. علائم هشدار دهندهی سرطان تخمدان مانند درد مداوم لگن، از دست دادن اشتها و کاهش وزن بی دلیل نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
