خواص سقز برای پوست و لاغری
در این مطلب از بلاگ اسنپ دکتر به بررسی خواص سقز و تأثیرات استفاده از سقز و روغن آن خواهیم پرداخت. شما می‌توانید تمامی اطلاعات از جمله شیمی ترکیبات، ویژگی‌های شیمیایی و موارد بسیار دیگری را در ادامه مطالعه نمایید.
روغن سقز نوعی مایع است که از درختان زنده و عمدتاً کاج استخراج می‌شود. این ماده از ترپن‌ها شامل مونوترپن، آلفا پینن، بتا پینن، مقداری کرن، کامفن، دیپنتن و ترپینولن تشکیل شده است. این روغن به عنوان حلال و منبع محصولات در صنعت جهت سنتز آلی استفاده می‌شود. از جهت کاربرد آن باید گفت که میتوان به عنوان حلال از آن برای رقیق‌کردن رنگ‌های پایۀ روغنی درتولید لاک استفاده کرد. در سنتز آلی نیز این ترکیب در سنتز ترکیبات شیمیایی معطر مانند کافور، لینالول و آلفا ترپینول کاربرد دارد. همچنین برای سنتز مقیاس بزرگ مجموعۀ نانولوله‌های کربنی همسو استفاده می‌شود. سقز به عنوان یک مادۀ طعم‌دهندۀ طبیعی و افزودنی غذای امروزه شناخته شده است. علاوه بر این میتوان از آن در سنتز آفت کش‌ها و بازسازی ریشۀ گیاهان استفاده کرد.
خواص شیمیایی سقز
سقز اولئوروزین است که از درختان پینوس (pinacae) استخراج می‌شود. توده‌ای مایل به رنگ زرد، مات، چسبناک با بو و طعم منحصر به فرد است. این ماده در صنایع مختلف مربوط به ساخت پولیش، سنگ‌زنی، مواد رقیق‌کنندۀ رنگ، رزین، محلول‌های چربی‌زدا، مواد پاک‌کننده و جوهرسازی به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. یک مایع شفاف و بی‌رنگ با بوی مشخص، نقطۀ اشتعال 115-90 درجۀ فارنهایت و حاصل از استخراج رزین از برش‌های درخت کاج است. تراکم آن کمتر از آب و محلول در آب است و به همین دلیل روی آب شناور می‌ماند. بخارات آن نیز سنگین‌تر از هواست.
خواص شیمیایی روغن سقز
سقز یا رزین نوعی صمغ است که با برش‌هایی روی تنۀ چندین درخت متعلق به تیرۀ پینوس بدست می‌آید. سقز رایج آمریکایی از (P. palustris) تهیه می‌شود. سقز خام حاوی 75 تا 90 درصد رزین و 10 تا 26 درصد روغن است. استفاده از تکنیک‌های خاص در ایجاد برش از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. زیرا در غیر این صورت ممکن است عمر درخت منبع کاهش یابد. صمغ (سقز) متشکل از مایعی سفید در اطراف برش‌های درخت است. سقز دارای بوی نافذ و طعمی تند و تلخ است.
روغن سقز از طریق تقطیر رزین با روش بخار بدست می‌آید. این روغن بوی گرم، بالزامیک مانند و طراوت‌دهندۀ سقز را نیز دارد. روغن باید کاملاً عاری از آب باشد تا از اکسیداسیون آن جلوگیری شود. کاربرد این روغم نیز در صنعت امروز اثبات شده است و از کاربردهای آن میتوان به حلال و رقیق‌کنندۀ رنگ‌ها و لاک‌ها و مادۀ تشکیل دهندۀ مواد شیمیایی معطر مانند کافور، میرسن و لینالول اشاره کرد. سقز تقریباً از فرمول‌های رنگ‌های آمادۀ روغن داخلی ساخته شده است. اما در جلا دهنده‌های کفش و همچنین به عنوان مادۀ اولیه در ساخت کافور مصنوعی و هیدرات ترپین استفاده می‌شود.
فواید خوراکی سقز
از آن جایی که این ماده به صورت آدامس طبیعی شناخته می‌شود، عده‌ای معتقدند سقز علاوه تأثیرات مثبت در سلامت گوارش، التهاب دهان و لثه را کاهش می‌دهد. از این رو کاربرد عمومی آن به صورت جویدنی است. البته طعم این ماده کمی خاص است و به همین دلیل علاقه‌مندان زیادی ندارد. بسیاری از کارخانه‌های تولید آدامس این ماده را جهت فروش بیشتر محصولات خود در ترکیبات محصولات خود قرار می‌دهند.
این نکته را به خاطر داشته باشید سقز در صورت فرآوری و ترکیب با سایر مواد مختلف می‌تواند خواص خود را از دست بدهد. همان‌طور که گفته شد سقز اثر ضدالتهابی دارد که این خاصیت محدود به فضای دهان و دندان نمی‌شود. بسیاری از مطالعات نشان دادند این ماده در کاهش التهاب معده و روده نیز مؤثر است. از دیگر تأثیرات این ماده میتوان به کمک به هضم غذا و مهار سرطان در زنان و مردان اشاره کرد.
خطرات احتمالی سقز برای سلامتی
مواجهۀ شغلی با سقز باعث اثرات مخربی بر سلامتی به دلیل جذب از طریق پوست، ریه و روده می‌شود. بخار سقز باعث تحریک شدید بینی، چشم و سیستم تنفسی می‌شود. آسپیراسیون سقز مایع، باعث تحریک مستقیم ریه‌ها و در نتیجه ورم ریوی و خونریزی در کارکنانی که تماس مستقیم با این ماده دارند، خواهد شد. همچنین باعث درماتیت، اگزما و حساسیت بیش از حد در بین کارگران صنایع دارای این ماده شده است. در کارخانه‌های صنعتی اندکی سقز مایع در چشم باعث سوختگی قرنیه خواهد شد. سقز در صنایع خاص باعث تحریک پوست، تحریک دستگاه گوارش، آسیب به کلیه و مثانه، هذیان، آتاکسی و تومور خوش خیم پوستی در برخی افراد می‌گردد.
حساسیت به سقز
خواص این ماده برای بسیاری از مردم همچنان ثابت شده است و از آن جایی که کمتر مورد حساسیتی دیده می‌شود، تأثیرات منفی این ماده بر سلامت بسیار نادر است. با این وجود برخی از افراد پس از استفادۀ خوراکی سقز دچار یبوست، حساسیت و تهوع می‌شوند. این ماده با برخی از داروهای خاص نیز تداخل دارد که عبارت‌اند از :
- پنتوپرازول
- کلاریترومایسین
- انواع آنتی‌بیوتیک
مشخصات ایمنی سقز
این ماده در صنعت و به صورت طبیعی پس از استخراج در اثر بلع برای انسان نسبتاً سمی است. با مصرف و استنشاق به صورت آزمایشی نیز تأثیری مشابه سم دارد. تأثیرات آن بر انسان در اثر بلع یا استنشاق به صورت مؤثر بر حواس بویایی و بینایی، توهم یا برداشت نادرست، سردرد، تغییرات ریوی و کلیه خواهد بود. علاوه بر موارد گفته شده، برخی علائم زیر نیز در برخی افراد مشاهده می‌شود:
- تحریک چشم
- تحریک پوست و غشاهای مخاطی
- تحریک جدی کلیه‌ها
- سرطان‌زایی مشکوک با نتایج تومورزایی
- یک آلاینده خطرناک در هوا
- خطر آتش‌سوزی خطرناک هنگام قرار گرفتن در معرض گرما یا شعله
شرایط نگهداری سقز طبیعی
سقز می‌تواند به شدت با مواد اکسید کننده واکنش دهد. از اشباع مواد قابل احتراق با سقز خودداری کنید. در محیطی خنک آن را نگهداری کنید و تهویه را در محیط برقرار نمایید. خطر انفجار در حد متوسط تا شدید و به صورت بخار در هنگام قرار گرفتن در معرض شعله با Ca (CLO)2 ،Cl2 ،CrO3 ،Cr (CLO) 2 SnCl4، هگزاکلرول آمین، تری‌کلرول آمین وجود دارد. جهت مقابله با آتش در صورت وقوع در کارخانه‌های صنعتی از (CO2) و مواد شیمیایی خشک استفاده می‌شود. این ماده هنگامی که گرم می‌شود تا زمانی که تجزیه شود، دود تند و گازهای تحریک‌کننده منتشر می‌کند.
اثرات سرطان زایی سقز
هنگامی که سقز روی پوست قرار می‌گیرد، رشد تومور در خرگوش افزایش می‌یابد، اما در موش این اتفاق نمی‌افتد. به همین دلیل دانشمندان برای اظهار نظر قطعی نیاز به انجام تحقیقات و بررسی‌های بیشتری دارند.
ناسازگاری سقز با محیط
این ماده به صورت طبیعی با هوا مخلوط آتش‌زا تولید می‌کند. واکنش شدید با اکسید‌کننده‌های قوی، به ویژه کلر، انیدرید کروم، کلرید استانیک، کرومیل کلراید نیز گزارش شده است.
موارد احتیاط در مورد کار با سقز
هنگام کار با سقز کارگران حرفه‌ای باید از لباس‌های محافظ، دستکش‌های پلاستیکی و ماسک‌های صورت استفاده کنند تا از اثرات مخرب بر سلامت پوست و دستگاه تنفسی جلوگیری نمایند.
اطلاعات شیمیایی سقز
نام شیمیایی: روغن سقز
مترادف روغن: (FIR)
نام عمومی : سقز- صمغ – آدامس- تونترین
فرمول مولکولی:C12H20O7
وزن فرمول: 276.283
MOL: 8006-64-2.mol
خواص روغن سقز
نقطه ذوب: 55 درجه سانتیگراد
نقطه جوش: 175-153 درجه سانتیگراد
تراکم در میلی‌لیتر: 0.86 گرم ( در دمای 25 درجه سانتیگراد )
تراکم بخار: 4.84 (−7 درجه سانتیگراد)
فشار بخار: 4 میلی متر جیوه (6.7- درجه سانتیگراد)
نقطه اشتعال: 86 درجه فارنهایت
شکل: مایع
مشخصات رنگ: بی رنگ
میزان تبخیر: 0.86
پایداری: پایدار( قابل اشتعال با کلر و عدم سازگاری با اکسید‌کننده‌های قوی).
دمای احتراق: 233 درجه سانتیگراد
بررسی کلی
در نهایت با توجه به مباحث گفته شده باید گفت هر چند سقز دارای مزایای بسیاری است اما برای مصرف آن یا حتی کار در محیط تولید آن باید دقت لازم را داست. از آنجا که سقز ماده‌ای است که در محیط و با توجه به برخی شرایط اشتعال زا دارد، باید تمام موارد ایمنی برای کارگران فعال در این حوزه رعات شود.
