چرا بهداشت خانواده مهم است؟

زندگی در جمع خانواده و ارتباط بین اعضای آن می‌تواند نقش مهمی در سلامت این گروه داشته باشد. از کم سن و سال ترین عضو خانواده تا مسن ترین عضو در بهداشت خانواده نقش مهمی دارند. در این مقالۀ اسنپ دکتر به بررسی بهداشت خانواده و اهمیت آن می‌پردازیم.

بهداشت خانواده چیست؟

سلامت خانواده منبعی برای آرامش بیشتر در زندگی روزمره و سلامت اعضای آن است. منابعی که اعضای خانواده برای همدیگر فراهم می‌کنند، شامل غذا، سرپناه، احساس ارزشمندی و دسترسی به خدمات پزشکی می‌شود. در ضمن خانواده یک منبع اجتماعی- اقتصادی است که به این واسطه امنیت و آرامش را برای اعضای خانواده تأمین می‌کند.

سابقه بهداشت خانواده

اعضای یک خانواده در بعضی از عادات، رفتارها و خلق و خویی که دارند، بسیار به هم شبیه هستند. مهم تر آن که در از نظر ژنتیکی میان آن‌ها اشتراکاتی وجود دارد. از شجره نامۀ یک خانواده را نگاه کنیم، ممکن است شباهت‌های نسل‌های مختلف را به راحتی تشخیص دهیم. بنابراین بهداشت خانواده در حال حاضر متأثر از ویژگی‌های ژنتیکی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.

چه مواردی شامل بهداشت خانواده می‌شود؟

همان‌طور که اشاره کردیم خصوصیات ژنتیکی مهم‌ترین موضوعی است که در سلامت اعضای خانواده نقش دارد. اما تنها عامل به حساب نمی‌آید. در عصر حاضر سبک زندگی در ابتدا بهداشت فردی و سپس بهداشت خانواده تحت تأثیر قرار می‌دهد. جالب است بدانید که فرهنگ، جنسیت، تحصیلات، شرایط کاری، عادت غذایی، شیوۀ ارتباطی یا حتی رفتارهایی مانند مطالعه کردن، تلویزیون دیدن، ورزش کردن یا رفتارهای عاطفی متأثر از جمع خانواده است. علاوه بر این همین عادات فردی بر سایر اعضای خانواده نیز اثر می‌کند. جالب است بدانید که بهداشت خانواده تحت تأثیر محیط زندگی و شرایط آب و هوایی، اجتماعی و اقتصادی هم قرار می‌گیرد.

چگونه می‌توان سابقه بهداشت خانواده را گردآوری کرد؟

برای اینکه بتوانید نقش ژنتیک و سبک زندگی را بر بهداشت خانواده متوجه شوید، بهتر است اعضای خانوادۀ خود حتی تا نسل‌های قبل را بهتر بشناسید. شناخت بیشتر پدر بزرگ و مادر بزرگ، عموها و عمه‌ها و فرزندانشان یا خاله‌ها و دایی‌ها می‌تواند نقش ژنتیک بر سلامت را دقیق تر متوجه شد. بررسی پروندۀ پزشکی اعضای خانواده می‌تواند اطلاعات شما را باز هم بیشتر و بیشتر کند.

اطلاعات بیشتر برای درک بهداشت خانواده

پیش از این هم اشاره کردیم که پروندۀ پزشکی اعضای خانواده می‌تواند اطلاعات سودمندی داشته باشد. شما می‌توانید به اطلاعات مربوط به شرایط اصلی پزشکی، علل مرگ، سن فرد هنگام تشخیص بیماری، سن مرگ و پیشینه قومی هر فردی که عضوی از خانوادۀ شماست، پی ببرید. اطلاعاتی را که به دست آورده اید را با اعضا و پزشک خانواده در میان بگذارید. در ضمن کسب اطلاعات بیشتر به کمک افراد مسن فامیل هم امکان‎‌پذیر است. در مهمانی‌های خانوادگی نیز می‌توانید اطلاعات افراد دیگر را جمع آوری و ثبت کنید.

عوامل مؤثر بر بهداشت خانواده را بیشتر بشناسیم

همان‌طور که پیش از این هم اشاره کرده بودیم عوامل مختلفی سلامت خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما سؤال اینجاست که این عوامل چگونه این تغییرات را به وجود می‌آورند؟ در ادامه به این عوامل بیشتر و دقیق تر می‌پردازیم.

شرایط اقتصادی و سلامت خانواده

خانواده به عنوان زیربنای اجتماعی- اقتصادی بیشتر جوامع رابط مهمی میان سلامت اجتماعی و فردی به حساب می‌آید. شرایط اقتصادی است که رابطۀ بین اعضای خانواده و جامعه را شکل می‌دهد. در ضمن همین شرایط اجتماعی و اقتصادی هستند که منابع بهداشت خانواده را تعیین می‌کنند. برای مثال پدر در خانواده منبع درآمد است. اما مهارت‌های او از راه دور بر شرایط اعضای خانواده اثر دارد. در واقع اشتغال پدر باعث تأمین مالی فرزندان و مادر خانواده می‌شود. اما عوامل دیگری در جامعه می‌تواند بهداشت خانواده را تحت شعاع قرار دهد.
در واقع تأثیر موقعیت جغرافیایی و تأثیر منفی برخی نقاط بر دسترسی به غذاهای تازه، امکانات تفریحی و مراقبت‌های بهداشتی با کیفیت دارد. سلامت خانواده تلاش می‌کند از تمام عوامل در جهت بهبود اوضاع خانواده استفاده کند.

پویایی اعضای خانواده ضمانتی معتبر

درست است که عوامل بسیار زیادی را می‌توان در سلامتی خانواده‌ها مؤثر دانست اما،سرزندگی و پویایی فردی می‌تواند سلامت خانواده را به نحو چشمگیری تحت تأثیر قرار دهد. در واقع حتی اگر خانواده منابع کافی برای حمایت از تصمیمات مربوط به سلامتی اعضای خود را داشته باشد، باز هم پویایی این افراد بر تعیین شیوه، زمان و فردی که به منابع دسترسی دارد، تأثیر می‌گذارد.

چگونه پویایی افراد بر بهداشت خانواده اثر می‌گذارد؟

پویایی خانواده هم می‌تواند تحت تأثیر شرایط دیگر تغییر کند. برای مثال اگر منابع مالی کافی برای حمایت تمام اعضای خانه موجود باشد، اما به دلیل فرهنگ و سنت‌های مورد قبول خانواده، همچنان زنان اجازۀ شرکت در بعضیی فعالیت‌ها را نداشته باشند، پویایی از تعادل خارج می‌شود. در ضمن در خانواده است که افراد نکات مهم و حیاتی دربارۀ سبک سالم زندگی مانند ورزش کردن و رژیم غذایی مناسب را فرا می‌گیرند. اصول اخلاقی، اعتقادات مذهبی و اجتماعی هم بخش دیگری از پویایی افراد را شکل می‌دهد.

بهداشت عمومی سلامت خانواده را شکل می‌دهد

واحد مهمی از سازمان بهداشت و درمان بهداشت عمومی نام دارد. بهداشت عمومی وظیفه دارد هنجارها و اصولی را برای رفتارهای بهداشتی تعیین کند. در ضمن باید سیاست‌هایی را برای محافظت از سلامت مردم تنظیم کند و دستورالعمل‌هایی را برای اقدامات حمایتی تعیین نماید. در نهایت باید بررسی کند که منابع مربوط به بهداشت خانواده به درستی در دسترس شهروندان قرار می‌گیرد. خانواده هنگام تعیین ارزش‌ها و اصول خود به ضوابط بهداشت عمومی نیز توجه می‌کند.

سیاست‌های بهداشت عمومی یا خانواده؟!

همان‌طور که اشاره کردیم، بهداشت عمومی به تعیین اصول و هنجارهایی برای مردم جامعه می‌پردازد. اما سؤال اینجاست که آیا خانواده باید بی چون و چرا از آن‌ها پیروی کند؟ قطعاً جواب منفی است. زیرا خانواده بر اساس شرایط ژنتیکی، سابقۀ پزشکی،  فرهنگ و عواملی دیگر این ضوابط را تغییر می‌دهد. به نحوی که سلامت خانواده با کیفیت بهتری اجرا شود.

جنسیت اعضای خانواده و بهداشت خانواده

جنسیت (gender) افراد یکی از عوامل مهم در ارتقای سلامتی خانواده است. بسیاری بر این باور هستند که اگر یک مرد را آموزش دهید، تنها یک نفر آموزش می‌بیند. اما اگر یک زن را آموزش دهید، یک خانواده را می‌توان تحت آموزش قرار داد و اصلاح کرد. زن در نقش مادر و همسر می‌تواند به آموزش نکات فراگرفته بپردازد. افزایش دانش عمومی دربارۀ فاکتورهای مختلف به واسطۀ عامل جنسیت تسهیل می‌شود. به ویژه زنان می‌توانند کودکان خود را با کمک این درس‌ها بهتر آموزش دهند. در این راستا، سازمان‌های مختلف کلاسهای تغذیه، بهداشت و نظافت، زندگی سالم و زندگی پاک را برای افراد در مناطق فقیرنشین در نظر گرفته اند.

چرا مناطق فقیرنشین هدف اصلی هستند؟

زندگی با کیفیت کمک کرده است که افراد برای بهداشت خانواده اطلاعات بیشتری داشته باشند. فرهنگ شکل یافته در شهرهای بزرگ مشوق خوبی برای خود آموزی اعضای خانواده است. رسانه‌های جمعی، کتاب‌ها و تفریحات متنوع باعث رشد بیشتر آن‌ها شده است. اما مناطق فقیرنشین که دسترسی کافی به منابع و مفاد آموزشی ندارند، باید مورد حمایت قرار گیرند. این افراد با پشتیبانی سازمان‌های مانند سازمان بهداشت جهانی و یونسکو می‌توانند درس‌های متنوعی را یاد بگیرند. همین امر باعث می‌شود تا آن‌ها بتوانند بهداشت خانواده را تضمین کنند. در آموزش این افراد نیروهایی به صورت داوطلب نیز مشارکت می‌کنند.

جمع‌بندی 
بهداشت خانواده تضمین کنندۀ بخش مهمی از سلامت جامعه می‌باشد. سلامت ژنتیکی و جسمی اعضای خانواده فاکتور بسیار مهمی است. با این وجود عواملی مانند فرهنگ، آموزش، جنسیت و پویایی اعضای خانواده می‌تواند نقش مهمی بازی کند. علاوه بر این سلامت اجتماعی- روانی و شرایط اجتماعی- اقتصادی نیز می‌تواند اثر چشمگیری در سلامت خانواده داشته باشد.