بیماری ام اس چه علائمی دارد؟

بیماری ام اس، یکی از انواع رایج بیماری‌های مغز و اعصاب است که در این مقاله‌ی اسنپ دکتر توضیح کاملی درباره این بیماری ارائه می‌کنیم.

بیماری ام اس چگونه به وجود می‌آید؟

بیماری ام اس یک نوع بیماری خود ایمنی است. در واقع به خاطر نقص سیستم ایمنی بدن، میلین‌ها (Myelin) آسیب می‌بینند. شاید از خود بپرسید که خوب میلین چیست؟ باید بگوییم. سیستم عصبی مرکزی بدن از بخش‌هایی تشکیل شده است که میلین نام دارند. این میلین‌ها با فاصله اندکی از هم قرار گرفته‌اند. پیام‌های عصبی در حالت معمول از یک میلین به میلین دیگر منتقل می‌شوند.
در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به میلین‌ها آسیب می‌زند. بنابراین پیام‌های عصبی  به خاطر وجود ضایعات و التهاب لایه‌های مغزی باید مسافت و زمان بیشتری را صرف جابه جا شدن بکند. به همین دلیل فرد با علائم بیماری ام اس مواجه می‌شود.

علائم بیماری ام اس چیست؟

اولین علائم بیماری ام اس در افراد مبتلا، عموماً در سنی بین 20 تا 40 سال آشکار می‌شود. بعد از بروز این علائم که به عنوان حملات عصبی ام اس معروف هستند، حالشان خوب می‌شود. اما بعد از مدتی علائم برمی‌گردند. البته ممکن است که علائم این بیماری هرگز برنگردند.

خستگی

در حدود 80 درصد از بیماران مبتلا به ام اس با مشکل خستگی رو به رو می‌شوند. این افراد با کمبود انرژی و مشکل در انجام کارهای روزانه رو به رو می‌شوند. بنابراین همین ضعف کار کردن را هم برای بیماران دشوار می‌کند.

مشکل در راه رفتن

افراد مبتلا به بیماری ام اس به دلایلی از جمله موارد زیر با مشکل راه رفتن مواجه می‌شوند.

• بی حسی در یک پا یا هر دو پا
• مشکل متعادل سازی
• ضعف عضلانی
• اسپاستیک عضله
• مشکل بینایی
• مشکل در راه رفتن

مشکل در راه رفتن می‌تواند منجر به آسیب دیدگی به خاطر زمین خوردن شود.

نشانه‌های دیگر بیماران ام اس

علائم دیگری هم برای بیماران ام اس تشخیص داده شده است. از جمله:

• درد حاد یا مزمن
• لرزش
• مسائل شناختی شامل تمرکز، حافظه و مشکل یافتن کلمات
• اختلالات گفتاری
• مشکلاتی در بینایی
• اختلال در بلع

تشخیص بیماری خود ایمنی (Multiple Sclerosis)

وقتی فردی با علائم ام اس به پزشک مراجعه می‌کند، از شما شرح حال گرفته می‌شود. پرونده و سابقه‌ی پزشکی او مورد بررسی قرار می‌گیرد. معاینه بالینی و دستور یک سری آزمایش‌ها تنها بخشی از راه تشخیص است. نتایج آزمایش‌ها در تشخیص و درمان بیماران ام اس نقش مهمی بازی می‌کنند.

آزمایش‌های تشخیصی بیماری ام اس

آزمایش تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

توموگرافی انسجام نوری (OCT)

توموگرافی انسجام نوری (OCT) آزمایشی است که برای انجام آن، از لایه‌های عصبی پشت چشم بیمار تصویری می‌شود.
پزشک با کمک نتایج این آزمایش می‌تواند نازک شدن عصب بینایی را ارزیابی کند.

اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

بعد از استفاده از ماده‌ی حاجب، پزشک با کمک دستگاه (MRI) ضایعات فعال و غیرفعال را در سراسر مغز و نخاع بیمار را تشخیص می‌دهد.

پونکسیون کمری (Spinal tap- lumbar puncture)

پزشک ممکن است برای یافتن ناهنجاری در مایع نخاعی بیمار یک بذل نخاعی (Spinal tap-lumbar puncture) را درخواست کند. این آزمایش می‌تواند پزشک را از سلامت نخاعی بیمار مطمئن کند. به این معنی اطمینان خاطر پزشک و بیمار از نبودن بیماری‌های عفونی است. همچنین پزشک می‌تواند برای جستجوی باندهای اولیگوکلونال (OCB) از این تست نخاعی استفاده کند. مجموعه‌ی این آزمایش نخاعی در تشخیص زود هنگام بیماری ام اس مؤثر باشد.

آزمایش خون

پزشکان آزمایش خون را برای اطمینان از تشخیص بیماری ام اس درخواست می‌کنند.

تست پتانسیل برانگیخته بصری (VEP)

این آزمایش برای بررسی تحریک مسیرهای عصبی هنگام تجزیه و تحلیل فعالیت الکتریکی در مغز  بیمار ضروری است.
آزمون‌های مشخص شنوایی و آزمون‌های برانگیخته شدن ساقه مغز نیز آزمایش‌های مهمی هستند این آزمایش‌ها برای تشخیص قابل اطمینان بیماری ام اس از اهیمت قابل توجهی برخوردارند.

شواهد مؤثر دیگر

جالب است بدانید که پزشک برای تشخیص بیماری ام اس به شواهد دیگری هم نیاز دارد. مهم ترین علامت تأیید کنندۀ از بین رفتن میلین‌ها در گذر زمان باشد. آسیب میلین‌ها در بیش از یک منطقه از مغز، نخاع یا اعصاب (optical) شما دارد.

تشخیص بیماری ام اس مستلزم بررسی سایر شرایطی است که علائم مشابه دارند. بیماری لایم، لوپوس و سندرم شوگرن تنها چند نمونه از بیماری‌های خود ایمنی هستند که علائمی مشابه ام اس دارند.

علائم شایع در بیماران مبتلا به ام اس چیست؟

بیماری (Multiple Sclerosis) ممکن است با یک حمله‌ی عصبی شروع شود. از طرفی این امکان وجود دارد که در روندی تدریجی علائم دیده شوند. با این حال از نظر پزشکان سه علامت در میان بیماران شایع است.

بی‌حسی و سوزن سوزن شدن اندام‌ها

اختلال در انتقال پیام‌های عصبی، روی بازوها، پاها یا یک طرف صورت شما تأثیر می‌گذارند. این شرایط شبیه سوزن سوزنی شدن است. همان حسی که هنگام خواب رفتن پا احساس می‌شود. با این حال، آن‌ها بدون دلیل مشخصی رخ می‌دهند.

عدم تعادل و ضعف پاها

ممکن است هنگام راه رفتن یا انجام فعالیت‌های بدنی مختلف، متوجه ضعف و بی‌حالی پاهای خود شوید. حتی تعادل شما هنگام راه رفتن از حالت طبیعی خارج شود

دوبینی، تاری دید یا کم شدن تدریجی بینایی

مشکلاتی که در چشم وجود دارد، می توانند علائم رایجی در میان بیماران ام اس باشند. البته این احتمال وجود دارد، بیماران مقداری درد چشم داشته باشند.
این نظریه که این علائم کامل از بین می‌روند و بعداً برمی‌گردند، مورد قبول پزشکان نیست. به  اعتقاد این افراد، ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد از بروز علائم اولیه، حملات شدید و علائم شدید بروز کنند.

علل ابتلا به بیماری ام اس چیست؟

برای بیماری ام اس دلایل قطعی  اعلام نشده است. اما وجود محرک محیطی مانند ویروس یا سم باعث حمله به سیستم ایمنی بدن می‌شود. این حملات باعث آسیب رسیدن میلین و التهاب سیستم عصبی می‌شود. در ضمن ضایعاتی در میلین‌ها شکل می‌گیرد که منجر به بروز علائم ام اس می‌شود. جالب است بدانید که نظریۀ ارثی بودن بیماری ام اس پذیرفته نشده است. اما در خانواده‌هایی که افراد مبتلا به ام اس وجود دارند، احتمال ابتلای اعضای دیگر به این بیماری وجود دارد.

انواع بیماری ام اس چیست؟

بیماران ام اس را با توجه به علائم و روند پیشرفت بیماری در گروه‌های مختلف زیر قرار می‌گیرند.

سندرم جدا شده بالینی (CIS)

نوع اول بیماری را به اسم سندرم بالینی جدا شده (CIS) نام گذاری کرده‌اند. در واقع، این سندروم شرایطی پیش از بیماری (Multiple Sclerosis) است. علائم آن حداقل 24 ساعت طول می‌کشد. به دلیل از بین رفتن میلین سیستم عصبی مرکزی شما آسیب می‌بیند. اگرچه این سندروم بخشی از علائم ام اس را دارد، اما برای تشخیص قطعی کافی نیست.

اگر بیش از یک ضایعه یا نوار الیگوکلونال مثبت (OCB) در مایع نخاعی بیمار در حال ضربه زدن به ستون فقرات باشد، به احتمال زیاد (Relapsing Remitting MS-RRMS) تشخیص می‌دهند. اگر این ضایعات وجود نداشته باشد یا مایع نخاعی شما (OCB) نشان ندهد، احتمالاً MS تشخیص داده نشود.

تشخیص (Relapsing Remitting MS-RRMS)

نوع دیگری از بیماری ام اس (RRMS) است. این نوع بیماری شامل شدت گرفتن علائم بیماری به حساب می‌آید، در حالی که به دنبال آن بهبودی نیز خواهد بود. در طول دوره‌های بهبودی، علائم خفیفی دیده می‌شوند و پیشرفت بیماری وجود ندارد. (RRMS) شایع‌ترین شکل بیماری ام اس در در مراحل اولیه است. این حالت حدود 85 درصد از کل موارد را تشکیل می‌دهد.

(Primary progressive MS -PPMS)

بیماران مبتلا به نوع ام اس پیشرونده‌ی اولیه (PPMS)، با عملکرد عصبی رو به وخامت را تجربه می‌کنند. با این حال، در دوره‌های کوتاه مدتی علائم بدون تغییر می‌مانند. پزشکان هنگام بررسی روند بیماری می‌توانند صفت فعال یا غیر فعال بودن را به بهبود ضایعات مغزی نسبت دهند.

(Secondary progressive MS -SPMS)

بیماری (Multiple Sclerosis) پیشرونده ثانویه (SPMS) هنگامی به وجود می‌آید که (RRMS) به مرحله پیشرونده وارد می‌شود. ممکن است علاوه بر ناتوانی یا بدتر شدن تدریجی عملکرد، وخامت قابل ملاحظه ای نیز داشته باشند.

درمان بیماری ام اس

در حال حاضر درمانی قطعی برای بیماری خود ایمنی ام اس وجود ندارد. اما می‌توان راه‌های زیر را برای کنترل پیشرفت بیماری استفاده کرد.

درمان‌های اصلاح کننده بیماری (DMT)

درمان‌های اصلاح کننده‌ی بیماری (DMT) برای کند کردن روند پیشرفت بیماری و کاهش میزان وخامت بیماری طراحی شده اند. برای مثال داروهای خود تزریقی اصلاح کننده بیماری برای (RRMS) وجود دارد. این داروها گلاتیرامر استات یا کوپاکسونو بتا هستند.

اینترفرون‌ها

• آونکس (Avonex)
• بتاسرون (Betaseron)
• اکستاویا (Extavia)
• پلگردی (Plegridy)
• ربیف (Rebif)

داروهای خوراکی برای (RRMS)

• دی متیل فومارات (Tecfidera)
• فینگولیمود (fingolimod -Gilenya)
• تری فلونوماید (teriflunomide -Aubagio)
• کلادریبین (Mavenclad)
• دیروکسیمل فومارات (Vumerity)
• میرانت (siponimod)

درمان های تزریق داخل وریدی (RRMS)

•  لمترادا (alemtuzumab)
• ناتالیزوماب (Tysabri)
• میتوکسانترون (Novantrone)
• اوکرلیزوماب (Ocrevus)

در سال 2017، سازمان غذا و دارو (FDA) اولین (DMT) را برای افراد مبتلا به (PPMS) تأیید کرد. به این داروی تزریقی (Ocrevus) گفته می‌شود. این دارو برای درمان (RRMS) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. داروی دیگری به نام اوزانیمود (Zeposia) اخیراً برای درمان (CIS) ،(RRMS) و (SPMS) تجویز شده است. اما به دلیل همه‌گیری (COVID-19) هنوز به بازار عرضه نشده است.

نکات مهم در درمان بیماران ام اس

همه داروهای ام اس در دسترس و مناسب هر فرد نیست. بنابراین با پزشک خود در مورد مناسب‌ترین داروها و خطرات و فواید هر یک صحبت کنید. ممکن است پزشک تصمیم بگیرد  کورتیکواستروئیدهایی مانند متیل پردنیزولون (methylprednisolone) یا ژل اکتار (ACTH) را برای درمان عود تجویز کند.