زبان بدن چیست؟
بسیاری از مردم از کشورهای ایتالیا، برزیل، فرانسه، حتی ایالات متحده و انگلیس از دستان خود در حین مکالمه استفاده می‌کنند. وقتی صحبت میکنیم، دهان ما تنها بخشی از بدن نیست که میتوانیم برای رساندن پیام خود از آن استفاده کنیم. همه میدانند که کلمات تنها وسیلۀ ارتباطی انسان نیستند. حرکات، حالت‌های صورت، حالت بدن و لحن صدا می‌تواند پیامی را منتقل کند یا چیزی به آن اضافه کند. اهمیت زبان بدن تقریباً بیشتر از زبان کلامی است. «آلبرت مهرابیان» حتی مطالعه‌ای را در این زمینه انجام داده است. در ادامه نتیجۀ این تحقیق را اعلام میکنیم. در ادامۀ این مطلب از اسنپ دکتر به مبحث زبان بدن می‌پردازیم.
تعریفی از زبان بدن
در اواخر دهۀ 60، مهرابیان چندین آزمایش را انجام داد تا دریابد که حرکات و لحن برای انتقال پیام چقدر مهم است. خب نتایج آن چه بود؟ فقط 7٪ ارتباطات کلامی است، 38٪ غیر متعارف (به معنای لحن صحبت) و 55٪ غیر کلامی است. همانطور که مشاهده می‌کنید، دانستن نحوۀ استفاده از حرکات، سیگنالهای دست و حرکات مختلف بدن بسیار مهم است. فقط بین ما ممکن است این اعداد تا حدی قابل بحث باشد. مهرابیان خودش تصدیق کرد که این‌ها نتیجۀ یک آزمایش کنترل شده بوده‌اند و کاملاً وضعیت واقعی را بیان نمیکنند. اما نتایج به مهرابیان اجازه داد تا این نکته را بیان کند، کلمات برای درک کامل هدف پیام کسی کافی نیستند.
ارتباط کلامی معمولاً مشخص است. دهان خود به صحبت می‌گشایید و آنچه که میخواهید را می‌گویید. ارتباط فقط به صورت کلامی اتفاق نمی‌افتد. هنگام صحبت کردن یا گوش دادن، احساسات و عکس‌العمل‌های خود را با زبان بدن خود، از جمله حالت چهره و حرکات بدن به ویژه دست‌های خود، بیان می‌کنید. بسیاری از مردم منظور و مفهوم زبان بدن را درک می‌کنند. برای مثال کسی که پاهای خود را لمس می‌کند ایده‌های خوبی را در سر دارد. در ادامۀ این مقاله به مفهوم بقیۀ علامت‌ها می‌پردازیم که دیگر به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنید و مقصود آنها را متوجه شوید.
چند نکته مربوط به زبان بدن
به گفتۀ دکتر «امیلی کوک» یک مشاور ازدواج و خانواده، زبان بدن در نحوۀ به اشتراک گذاشتن اطلاعات ما با دیگران نقش اساسی دارد. وی می‌گوید: «شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مغز ما ارتباط غیر کلامی را بر ارتباط کلامی ارجحیت می‌دهد». همچین ادامه می‌دهد «بنابراین، هنگامی که مغز ما پیام متفاوتی دریافت می‌کند برای مثال بگویید یا اینکه بشنود (من تو را دوست دارم) اما در همان هنگام چهرهای خالی از احساسات می‌بیند یا لحنی غیر صادقانه می‌شنود، ممکن است نشانه‌های غیرکلامی را به موارد لفظی ترجیح دهد». مهم است به خاطر داشته باشید علائم زبان بدن یک مورد جهانی نیست.
عوامل مؤثر بر تفسیر زبان بدن
چندین مورد می‌تواند بر چگونگی استفاده و تفسیر کسی از زبان بدن تأثیر بگذارد. در ادامه این عوامل را توضیح خواهیم داد.
اختلافات فرهنگی
پیشینۀ فرهنگی هر کسی می‌تواند تأثیر زیادی در نحوۀ استفاده و خواندن زبان بدن داشته باشد. به مثالی که در ادامه خواهیم گفت، دقت کنید. در بسیاری از فرهنگ‌های کشورهای غربی، تماس چشمی هنگام صحبت بیانگر گشودگی و علاقه است. افرادی که پیرو فرهنگ غرب نیستند، از جمله بسیاری از افرادی که با فرهنگ‌های شرقی تربیت یافته‌اند، ممکن است از تماس طولانی مدت چشم اجتناب کنند. زیرا این افراد اعتقاد دارند نگاهی که کمی به سمت پایین یا پهلو متمایل باشد احترام بیشتری به همراه خواهد داشت. تکان دادن سر نشانگر توافق در بسیاری از فرهنگ‌ها است. همچنین برای بسیاری از اشخاص این حرکت ممکن است فقط به این معنی باشد که شخص مقابل سخنان شما را تأیید می‌کند.
اختلافات روانشناختی
برخی از شرایط بهداشت روانی همچنین می‌تواند زبان بدن کسی را تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال فردی که دارای اضطراب اجتماعی است، نمی‌تواند به هنگام صحبت به دیگران نگاه کند یا نگاه اشخاص دیگر را حفظ کند. افرادی که ترجیح می‌دهند از دست زدن به دیگران خودداری کنند، ممکن است هنگام سلام و احوالپرسی با کسی دست ندهند و آنها را در آغوش نگیرند. آگاهی از مرزهایی که برخی افراد ممکن است در حین ارتباط با دیگران داشته باشند، می‌تواند به شما کمک کند از اینکه مورد نفرت و تنفر قرار بگیرید، جلوگیری کند.
معنی حالت‌های چهره
کسی لبخند می‌زند، این نشانه خوبی است، درست است؟ الزاماً به این معنا نیست. لبخندهای مختلف معنای متفاوتی دارند. وضعیت لب‌های کسی نیز همین است. در هنگام یک لبخند واقعی، گوشه‌های دهان بالا می‌روند و چشم‌ها از گوشه‌ها باریک و چروک می‌شوند. لبخندهای غیر صمیمانه معمولاً چشم را درگیر نمیکند. این لبخندها می‌توانند در پاسخ به ناراحتی اتفاق بیافتند. لبخند پوزخندی یا نسبی که به دنبال ابراز نارضایتی یا تحقیر می‌آید، می‌تواند عدم اطمینان، بیزاری یا متنفر بودن از چیزی را نشان دهد.
لبخندی که همراه با تماس چشمی ماندگار، نگاهی طولانی یا کج شدن سر می تواند عشق را به شما ابراز کند. لب‌های فشرده یا باریک می‌توانند ناراحتی را نشان دهند. لرزاندن لبها می‌تواند ترس یا غم و اندوه را نشان دهد. لب‌های بهم خورده ممکن است نشان دهندۀ عصبانیت یا اختلاف نظر باشد. لب‌های باز و کمی شکافته به معنای این است که کسی احساس آرامش می‌کند یا به طور کلی آرام است.
لحن صحبت
برای اینکه برای شما یک مثال ساده زده باشیم، به کلمۀ «متشکرم» فکر کنید. معنای مثبت به طور کلی با این کلمه همراه است. با این حال، به این فکر کنید که اگر شخصی که این حرف را می‌زند با لحنی محکم یا ضعیف (یا شاید هنگام چرخاندن چشم) آن را بیان کند، فرد مخاطب چگونه می‌تواند از این کلمه به صورت متفاوتی برداشت کند.
فرد مخاطب ممکن است آن را به روشی کاملاً متفاوت تفسیر کند و «تشکر» در این زمینه احتمالاً چندان جالب به نظر نرسد. هنگام انتقال احساس، لحن صدا به همان اندازه کلمات مهم است. تغییرات لحن، درست مانند حالات صورت، از یک فرهنگ به فرهنگ دیگر زیاد متفاوت نیست. انزجار به راحتی فهمیده می‌شود، چه فرانسوی باشد و چه اسپانیایی و چه هر زبان دیگر. به همین ترتیب، صرف نظر از اینکه اهل کجا هستید، لحنهای مربوط به شادی و غم و اندوه به راحتی قابل تشخیص است. زبان بدن علاوه بر لحن، اشاره‌های بدنی را نیز در بر می‌گیرد.
حرکات بدن به ویژه حرکات دست
حرکات گفتاری به انتقال ظرافتهای پیام کمک می‌کند. این حرکات حتی می‌توانند در برخی شرایط جایگزین کلمات شوند. به عنوان مثال، اگر به آنچه طرف مقابل به شما می‌گوید علاقه دارید، احتمالاً سخن او را قطع نخواهید کرد و نمی‌گویید: «سلام جالب است. ادامه بده.» در عوض، ممکن است به آنها نزدیک‌تر شوید تا به آنها بفهمانید به مورد صحبت‌های آنها علاقه‌مند و کنجکاو هستید. در غیر این صورت برای موافقت سر خود را تکان میدهید.
این ارتباط غیر کلامی است. بیشتر حرکاتی که برای کمک به انتقال پیامها استفاده میکنیم، با دست انجام میدهیم. ممکن است همراه با تکان دادن دست سلام کنیم. گاهی اوقات ما از انگشت شست استفاده میکنیم تا به کسی بفهمانیم که چیزی خوب است. یا اگر خیلی ناراحت باشیم ممکن است دست خود را مشت کنیم. فقط با استفاده از دست میتوانیم به کسی بگوییم که بی تاب می‌شویم. استفاده از حرکات دست جهانی است. همۀ فرهنگ‌ها از آنها برای ارتباطات غیرکلامی استفاده می‌کنند. اما همیشه این حرکات معنای یکسانی ندارند.
چگونه زبان بدن را یاد بگیریم؟
شما احتمالاً با بیشتر زبان بدن که توسط مردم استفاده می‌شود آشنا هستید. اگرچه ممکن است تفاوت‌های کوچکی در مناطق مختلف وجود داشته باشد. حتی ممکن است دربارۀ ژستها یا سایر روشهای ارتباط غیر کلامی فرهنگ‌های دیگر اطلاعات زیادی نداشته باشید. آیا میدانید تکان دادن دست به منظور سلام دادن در برخی از فرهنگ‌ها مثلا کرواسی، واقعاً می‌تواند مردم را آزرده کند؟ آنها معتقدند که این حرکت بسیار نزدیک به سلام نازی هیتلر است.
نشانه‌های غیر کلامی فرهنگ‌های دیگر را بیاموزیم
یک روش جالب برای انتخاب این نشانهها مشاهدۀ فیلمها و نمایشهای تلویزیونی مورد علاقۀ شما است. البته، میدانید که این‌ها منابع خوبی برای آموزش یک زبان خارجی در موضوعاتی مانند واژگان، لهجهها، تلفظ و لحن هستند. اما آنها منابع یادگیری بزرگی نیز هستند .منظورمان یادگیری زبان بدن است. دفعۀ بعدی که یک فیلم خارجی تماشا کردید، به حرکات بدن بازیگران، حالت‌های صورت، حرکات دست و غیره توجه کنید. آیا رفتارهایی شبیه یا متفاوت از رفتارهایی که در فرهنگ خود استفاده می‌کنید، مشاهده می‌کنید؟
اگرچه اکثر بازیگران سعی می‌کنند شخصیتهای خود را تا حد ممکن واقع بینانه جلوه دهند، اما هیچ چیز به طور کامل از واقعیت پیروی نمیکند. با صحبت و ارتباط مجازی با یک فرد خارجی، یک تجربۀ خوب زبان بدن را بدست آورید. این روش دیگری است که ما نمی‌توانیم از نظر تقویت مهارت شنیداری و مهارت گفتاری آن را توصیه کنیم. همچنین این روش، بهترین روش تمرین زبان در خانه است.
گپ زدن از طریق وب کم با یک فرد خارجی به شما این امکان را می‌دهد زبان بدن او را هنگام واکنش به آنچه شما می‌گویید تماشا کنید. شما عبارات و نحوۀ بیان آنها، حالت‌های صادقانۀ صورت، حرکاتی که برای تأکید بر احساسات یا سناریوهای مختلف استفاده می‌شود، یاد خواهید گرفت. اگر با آن فرد رابطۀ نزدیک دارید و احساس راحتی می‌کنید حتی میتوانید از آنها بپرسید که از کدام ژستها نباید استفاده کنید. اگر به کشورشان سفر کنید می‌تواند، این کار شما را از دردسر یا خجالت نجات خواهد داد.
چرا زبان بدن ارزش یادگیری دارد؟
چند مورد دیده شده است که در آن زبان بدن می‌تواند نحوۀ تفسیر پیامها را کاملاً تغییر دهد. استفاده از حرکات صحیح یا غلط می‌تواند رابطۀ شما را با افرادی که در طول سفر با آنها ملاقات می‌کنید، ایجاد کند یا حتی از بین ببرد. اگر از آداب و رسوم آنها بی اطلاع باشید، ممکن است، کسی را آزرده خاطر سازید. حتی ممکن است پیام دیگران را سوء تعبیر کنید. در یادگیری زبان بدن فرهنگ دیگران، شما احترام و اعتباری کسب می‌کنید و درک درستی از افرادی را که ملاقات می‌کنید خواهید داشت.
زبان بدن در کودکان
هنگامی که نوزادان از حرکات زبان اشاره استفاده می‌کنند، این زبان می‌تواند یک ابزار ارتباطی مؤثر باشد. آموزش و تمرین زبان اشارۀ کودک نیز می‌تواند سرگرم کننده باشد و به شما و فرزندتان فرصتی برای پیوند قوی‌تر دهد. نتیجۀ تحقیقات حاکی از آن است که زبان اشارۀ کودک ممکن است راهی برای برقراری ارتباط کودکان در حال رشد باشد و آنها بتوانند با استفاده از آن با اطرافیان خود راحت‌تر ارتباط بگیرند.
این امر ممکن است به کاهش ناامیدی در سنین 8 ماه تا 2 سال کمک کند. زمانی که کودک شروع به درک محیط اطراف خود می‌کند ولی وسیلۀ ارتباطی لازم را ندارد، زبان اشاره می‌تواند راه بسیار مؤثری باشد. کودکانی که تأخیر در رشد دارند نیز ممکن است از این قضیه سود ببرند. برای شروع آموزش زبان اشاره به کودک خود، از طریق کتابها، وبسایتها یا منابع دیگر با علائم آشنا شوید.
نکاتی در برخورد با زبان اشاره کودک
برای استفادۀ بیشتر از روش زبان اشارۀ کودک خود، نکات زیر را بخاطر بسپارید.
- انتظارات واقع بینانه تعیین کنید. در هر سنی با کودک احساس راحتی کنید و با کودک خود ارتباط بگیرید. اما به یاد داشته باشید که بیشتر کودکان تا حدود 8 ماهگی قادر به برقراری ارتباط با زبان اشارۀ کودک نیستند.
- علائم ساده را انتخاب کنید. با نشانه‌هایی شروع کنید تا درخواستها، فعالیتها و اشیاء معمول زندگی کودک شما را توصیف کند، مانند بیشتر نوشیدنیها، غذا، مادر و پدر. علائمی را انتخاب کنید که بیشتر مورد توجه فرزند شما باشد. علاوه بر استفاده از علائم رسمی، حرکات معناداری مانند اشاره و حرکات دست را که با علاقۀ کودکانه همراه است را به او آموزش دهید.
- آموزش را تعاملی کنید. سعی کنید کودک خود را در آغوش خود نگه دارید. دستان کودک خود را در آغوش بگیرید تا نشانه‌هایی ایجاد کنید. هنگام برقراری ارتباط با کودک از علائم استفاده کنید. برای آموزش علائم، سعی کنید هنگام استحمام، تعویض پوشک، تغذیه یا خواندن شعر برای کودک این کار را انجام دهید.
- صبور بمانید. اگر فرزند شما از علائم نادرست استفاده می‌کند یا بلافاصله شروع به استفاده از آنها نمیکند ناامید نشوید. هدف بهبود ارتباطات و کاهش ناامیدی است، نه کمال. با این حال، از پذیرش حرکات بی رویه به عنوان نشانه خودداری کنید.
- به خاطر داشته باشید، همانطور که به کودک زبان اشاره میآموزید، ادامۀ ارتباط کلامی با کودک بسیار مهم است. ارتباط گفتاری قسمت مهمی از رشد گفتار کودک شما است.
