علائم شایع کمبود ویتامین C چیست؟

ویتامین ث (C) یکی از مواد مغذی ضروری است که باید به منظور جلوگیری از کمبود مرتبا مصرف شود. با این‌که کمبود ویتامین ث در کشورهای توسعه یافته به‌دلیل در دسترس بودن محصولات تازه و اضافه کردن ویتامین ث به برخی غذاها و مکمل‌ها نسبتا نادر است، باز هم تقریبا ۷ درصد از جمعیت بزرگسالان را تحت الشعاع قرار داده است. در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر به نشانه‌ها و علائم شایع کمبود ویتامین ث خواهیم پرداخت.

ازجمله شایع‌ترین عوامل پرخطر کمبود ویتامین ث (C) می‌توان به رژیم غذایی ناسالم، اعتیاد به الکل، بی‌اشتهایی عصبی، چند بیماری روانی، مصرف سیگار و دیالیز اشاره کرد.

درحالی که چند ماه طول می‌ک شد تا علائم کمبود شدید ویتامین ث ظاهر شود، باید مواظب چند نشانه خفیف بود.

۱۵ مورد از علائم شایع کمبود ویتامین ث (C)

۱. زمخت و ناهموار شدن پوست

ویتامین ث در تولید کلاژن، پروتئینی که در بافت‌های پیوندی مانند پوست، مو، مفصل، استخوان و عروق به وفور وجود دارد، نقش کلیدی ایفا می‌کند.

اگر میزان ویتامین ث در بدن پایین باشد، نوعی بیماری پوستی به نام کراتوزیس پیلاریس رخ می‌دهد.

در این وضعیت، پوست پشت بازو، ران یا باسن به دلیل تشکیل پروتئین کراتین در منافذ «پوست مرغی» می‌شود.

معمولا کراتوزیس پیلاریس ناشی از کمبود ویتامین ث بعد از سه تا پنج ماه‌عدم دریافت ویتامین ث ظاهر می‌شود و با مصرف مکمل برطرف می‌شود.

با این حال، کراتوزیس پیلاریس دلایل متعدد دیگر نیز دارد بنابراین صرف بروز این بیماری برای تشخیص کمبود ویتامین ث کافی نیست.

خلاصه کمبود ویتامین ث می‌تواند منجر به تشکیل برآمدگی‌های کوچک شبیه به آکنه روی بازو، ران یا باسن شود. با این وجود، این برآمدگی‌ها به‌تنهایی برای تشخیص کمبود کافی نیست.

۲. پیچ خوردن موی بدن

کمبود ویتامین ث باعث نقص در تشکیل ساختار پروتئین موی در حال رشد می‌شود. درنتیجه، مو به صورت خمیده یا پیچیده رشد می‌کند.

پیچ خوردن مو یکی از علائم کمبود ویتامین ث است اما ممکن است بارز نباشد زیرا احتمال ریزش موهای آسیب دیده بالاست.

در اغلب مواد، ناهنجاری مو ظرف یک ماه درمان با میزان کافی ویتامین ث برطرف می‌شود.

خلاصه خمیدگی و پیچش غیرعادی مو یکی از علائم کمبود ویتامین ث است اما ممکن است تشخیص آن دشوار باشد زیرا موهای آسیب دیده می‌ریزد.

۳. فولیکول مو به رنگ قرمز روشن درمی آید

فولیکول‌های مو روی سطح پوست دارای عروق بسیار ریز هستند که خون و مواد مغذی را به این ناحیه می‌رساند.

اگر بدن دچار کمبود ویتامین ث باشد، این عروق کوچک آسیب‌پذیر و به راحتی پاره می‌شوند. درنتیجه، دور فولیکول مو لکه‌های کوچک قرمز رنگ دیده می‌شود.

به این وضعیت، خونریزی پریفولیکولار می‌گویند که علامت بارز کمبود ویتامین ث است.

معمولا مصرف مکمل ویتامین ث ظرف دو هفته باعث برطرف شدن این مشکل می‌شود.

خلاصه فولیکول‌های مو عروق ریز بسیاری دارند که ممکن است در اثر کمبود ویتامین ث پاره و دور فولیکول‌ها لکه‌های قرمز دیده شود.

۴. قاشقی شدن ناخن‌ها با لکه یا خطوط قرمز

در این وضعیت ناخن به حالت مقعر درمی آید و اغلب نازک و شکننده است.

قاشقی شدن ناخن بیشتر به کم خونی ناشی از کمبود آهن برمی گردد اما به کمبود ویتامین ث هم مربوط است.

همچنین ممکن است در اثر کمبود ویتامین ث به دلیل ضعیف شدن عروق که به راحتی پاره می‌شوند، لکه‌های قرمز یا خطوط عمودی در ناخن دیده شود که خونریزی اسپلینتر نام دارد.

با این‌که ظاهر ناخن‌های دست و پا می‌تواند به تشخیص احتمال کمبود ویتامین ث کمک کند، یادتان باشد برای تشخیص کافی نیست.

خلاصه کمبود ویتامین ث با قاشقی شدن ناخن‌ها و خطوط یا لکه‌های قرمز زیر ناخن در ارتباط است.

۵. پوست خشک و آسیب دیده

پوست سالم، به خصوص در اپیدرم (یا لایه ی بیرونی پوست)، حاوی مقادیر بالای ویتامین ث است.

ویتامین ث با محافظت از پوست دربرابر آسیب اکسایشی ناشی از نور خورشید و قرار گرفتن در معرض آلودگی‌هایی نظیر دود سیگار یا اوزون پوست را سالم نگه می‌دارد.

همچنین به تشکیل کلاژن کمک می‌کند که پوست را جوان و شاداب نگه می‌دارد.

مصرف بالای ویتامین ث کیفیت پوست را بالا می‌برد درحالی‌که مصرف پایین آن خطر خشکی و چین و چروک پوست را تا ۱۰٪ افزایش می‌دهد.

با این‌که پوست خشک و آسیب‌دیده می‌تواند ازجمله علائم کمبود ویتامین ث باشد، در اثر عوامل مختلف دیگر نیز رخ م ی‌دهد بنابراین این علامت به‌تنهایی برای تشخیص کمبود ویتامین ث کافی نیست.

خلاصه مصرف پایین ویتامین ث باعث خشک و آفتاب سوختگی پوست می‌شود اما ممکن است این علائم به دلایل مختلف دیگر نیز رخ دهد.

۶. کبودی

زمانی که رگ‌های زیر پوست پاره شوند و خون به قسمت‌های اطراف نشت کند، کبودی رخ می‌دهد.

کبود شدن پوست با کوچک‌ترین ضربه ازجمله علائم کمبود ویتامین ث است زیرا تولید ضعیف کلاژن منجر به ضعیف شدن عروق خون می‌شود.

ممکن است کبودی ناشی از کمبود ویتامین ث بخش زیادی از بدن را بپوشاند یا به‌شکل نقطه‌های کوچک بنفش زیر پوست ظاهر شود.

کبود شدن با کوچک‌ترین ضربه یکی از اولین علائم بارز کمبود ویتامین ث است و میزان ویتامین ث در بدن باید تحت آزمایشات بیشتر قرار بگیرد.

خلاصه کمبود ویتامین ث باعث ضعیف شدن رگ می‌شود. درنتیجه، بدن با کوچک‌ترین آسیب کبود می‌شود. در اغلب مواد، این علامت یکی از اولین نشانه‌های آشکار کمبود ویتامین ث است.

۷. جای زخم به کندی التیام پیدا می‌کند

از آن‌جایی که کمبود ویتامین ث نرخ تشکیل کلاژن را کند می‌کند، زخم‌ها دیرتر درمان می‌شوند.

تحقیقات نشان می‌دهد احتمال کمبود ویتامین ث در افرادی که روی پا زخم مزمن دارند بیشتر از کسانی که این مشکل را ندارند.

حتی ممکن است در موارد شدید کمبود ویتامین ث زخم‌های قدیمی دوباره سر باز کند و خطر عفونت را بالا ببرد.

به تاخیر افتادن التیام زخم یکی از علائم پیشرفته ی کمبود ویتامین ث است و معمولا تا زمانی‌که فرد چندین ماه دچار کمبود نباشد، ظاهر نمی‌شود.

خلاصه کمبود ویتامین ث در تشکیل بافت اختلال ایجاد می‌کند. درنتیجه، جای زخم به کندی درمان می‌شود. این علامت جزو نشانه‌های پیشرفته ی کمبود است بنابراین سایر علائم زودتر مشاهده می‌شود.

۸. درد و التهاب مفاصل

از آن‌جایی که مفاصل حاوی بافت پیوندی سرشار از کلاژن هستند، تحت تاثیر کمبود ویتامین ث قرار می‌گ یرند.

بسیاری از افراد دچار کمبود ویتامین ث از درد مفاصل رنج می‌برند. در اغلب موارد، درد آن‌قدر شدید است که باعث لنگیدن یا اختلال در راه رفتن می‌شود.

همچنین ممکن است افراد مبتلا به کمبود ویتامین ث دچار خونریزی درون مفصلی شوند که التهاب و درد بیشتر را به دنبال دارد.

با این حال، این هردو علامت با مصرف مکمل قابل جبران است و معمولا ظرف یک هفته برطرف می‌شود.

خلاصه کمبود ویتامین ث در اغلب مواد منجر به درد شدید مفاصل می‌شود. در موارد شدید، خونریزی درون مفصلی رخ می‌دهد که التهاب دردناک را به دنبال دارد.

۹. ضعیف شدن استخوان‌ها

کمبود ویتامین ث روی سلامت استخوان‌ها نیز تاثیر می‌گذارد. درواقع، مصرف پایین آن خطر شکستگی و پوکی استخوان را بالا می‌برد.

تحقیقات نشان می‌دهد ویتامین ث در تشکیل استخوان نقش حیاتی ایفا می‌کند بنابراین کمبود آن نرخ پوسیدگی استخوان را افزایش می‌دهد.

به خصوص اسکلت کودکان در اثر کمبود ویتامین ث دچار مشکل می‌شود زیرا هنوز در حال رشد هستند.

خلاصه ویتامین ث برای تشکیل استخوان اهمیت دارد و کمبود آن خطر تضعیف و شکنندگی استخوان را بالا می‌برد.

۱۰. خونریزی لثه و پوسیدگی دندان

قرمزی، التهاب و خونریزی لثه از دیگر علائم شایع کمبود ویتامین ث است.

بافت لثه بدون ویتامین ث کافی ضعیف و ملتهب می‌شود و رگ‌ها به راحتی خونریزی می‌کنند.

در مراحل پیشرفته ی کمبود ویتامین ث، لثه‌ها بنفش و فاسد به نظر می‌رسند.

درنهایت، دندان‌ها به دلیل لثه‌های ناسالم و عاج دندان ضعیف (لایه ی داخلی دندان) می‌ریزد.

خلاصه سرخی و خونریزی لثه ازجمله علائم شایع کمبود ویتامین ث است و کمبود شدید باعث پوسیدگی دندان می‌شود.

۱۱. ایمنی ضعیف

تحقیقات نشان می‌دهد ویتامین ث در انواع مختلف سلول‌های ایمنی جمع می‌شود تا به مبارزه با بیماری و از بین بردن عامل بیماری کمک کند.

کمبود ویتامین ث با تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت، شامل بیماری‌های جدی مانند ذات‌الریه، در ارتباط است.

درواقع، بسیاری از افراد دچار اسکوربوت (نوعی بیماری که در اثر کمبود ویتامین ث رخ می‌دهد) درنهایت به‌دلیل عملکرد ضعیف سیستم ایمنی جان خود را از دست می‌دهند.

خلاصه ویتامین ث یکی از مواد مغذی مهم برای سیستم ایمنی است. کمبود ویتامین ث خطر عفونت را بالا می‌برد درحالی‌که کمبود شدید آن باعث مرگ در اثر بیماری‌های عفونی می‌شود.

۱۲. کم خونی ناشی از کمبود آهن مزمن

کم خونی ناشی از کمبود آهن و ویتامین ث معمولا توامان رخ می‌دهد.

ازجمله علائم کم خونی ناشی از کمبود آهن می‌توان به رنگ پریدگی، خستگی مفرط، اختلال در تنفس هنگام ورزش، پوست و موی خشک، سردرد و قاشقی شدن ناخن اشاره کرد.

پایین بودن میزان ویتامین ث با کاهش جذب آهن از غذاهای گیاهی و تاثیر منفی روی متابولیزم آهن به کم‌خونی ناشی از کمبود آهن دامن می‌زند.

کمبود ویتامین ث خطر خونریزی شدید را نیز بالا می‌برد که کم خونی را تشدید می‌کند.

اگر کم خونی ناشی از کمبود آهن بدون دلیل مشخص ادامه داشته باشد، بهتر است میزان ویتامین ث را چک کنید.

خلاصه کمبود ویتامین ث با کاهش جذب آهن و افزایش احتمال خونریزی به کم خونی ناشی از کمبود آهن دامن می‌زند.

۱۳. خستگی مفرط و روحیه پایین

خستگی و روحیه ی پایین دو نمونه از اولین علائم کمبود ویتامین ث هستند.

این علائم حتی قبل از بروز کمبود کامل ظاهر می‌شود.

با این‌که خستگی و کج خلقی یکی از اولین علائمی است که ظاهر می‌شود، معمولا بعد از چند روز مصرف کافی یا ظرف ۲۴ ساعت مصرف مکمل قوی برطرف می‌شود.

خلاصه خستگی مفرط و بدخلقی حتی با میزان پایین تا عادی ویتامین ث ظاهر می‌شود اما با مصرف کافی ویتامین ث فورا برطرف می‌گردد. برای یافتن دلیل خستگی حتما باید با دکتر داخلی ملاقات داشته باشید.

۱۴. افزایش بی‌رویه وزن

ویتامین ث با تنظیم آزادسازی چربی از سلول‌های چربی، کاهش هورمون‌های استرس و کاهش التهاب از بدن دربرابر چاقی مفرط محافظت می‌کند.

تحقیقات نشان می‌دهد همواره بین مصرف پایین ویتامین ث و چربی اضافه ی بدن ارتباط وجود دارد اما معمولا نیست این رابطه علی و معلولی است یا خیر.

جالب است بدانید پایین بودن میزان ویتامین ث در خون، حتی در افرادی که وزن عادی دارند، با افزایش میزان چربی شکم در ارتباط است.

با این‌که چربی اضافه ی بدن به تنهایی برای تشخیص کمبود ویتامین ث کافی نیست، بررسی آن بعد از کنار زدن سایر عوامل ضرری ندارد.

خلاصه مصرف پایین ویتامین ث با افزایش چربی بدن در انسان در ارتباط است اما ممکن است سایر عوامل، مانند کیفیت رژیم غذایی، در این امر دخیل باشد.

۱۵. التهاب مزمن و استرس اکسیداتیو

ویتامین ث یکی از مهم‌ترین آنتی اکسیدان‌های محلول در آب بدن به شمار می‌رود.

این ویتامین با بی‌اثر کردن رادیکال‌های آزاد که که باعث استرس اکسیداتیو و التهاب در بدن می‌شود مانع از آسیب سلولی می‌شود.

التهاب و استرس اکسیداتیو در بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن، مانند بیماری قلبی و دیابت، دخیل ند بنابراین کاهش این مشکلات سودمند خواهد بود.

مصرف پایین ویتامین ث منجر به افزایش التهاب و استرس اکسیداتیو می‌شود و خطر بیماری قلبی را بالا می‌برد. قبل از مصرف هر گونه مکمل با پزشکان متخصص داخلی مشورت کنید.

نتایج یک تحقیق نشان داد احتمال بروز بیماری قلبی در افرادی که میزان ویتامین ث در خون آن‌ها پایین است، حتی اگر دچار کمبود این ویتامین نباشند، ظرف ۱۵ سال ۴۰ درصد بیشتر از کسانی است که میزان کافی از این ویتامین را در خون دارند.

خلاصه مصرف منظم آنتی اکسیدان‌هایی نظیر ویتامین ث برای سلامتی مفید است. درحالی‌که مصرف پایین آن خطر التهاب و استرس اکسیداتیو را افزایش می‌دهد.

بهترین منابع غذایی ویتامین ث (C)

میزان مصرف پیشنهادی (RDI) ویتامین ث در روز برای مردان معادل ۹۰ و برای زنان برابر با ۷۵ mg است.

به افراد سیگاری توصیه می­ شود روزانه ۳۵ mg بیشتر مصرف کنند زیرا تنباکو جذب ویتامین ث را کاهش و مصرف مواد مغذی توسط بدن را افزایش می­دهد.

برای پیشگیری از اسکوربوت به مقدار کمی ویتامین ث نیاز است. تنها ۱۰ mg در روز کافی است که تقریبا مساوی با یک قاشق غذاخوری فلفل دلمه ­ای تازه یا آب نصف لیمو است.

از جمله بهترین منابع غذایی ویتامین ث می ­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گیلاس آئرولا: ۲,۷۴۰% از RDI
• گواوا: ۶۲۸% از RDI
• انگور فرنگی سیاه: ۳۳۸% از RDI
• فلفل قرمز شیرین: ۳۱۷% از RDI
• کیوی: ۲۷۳% از RDI
• سرخالو: ۲۲۶% از RDI
• لیمو: ۱۸۷% از RDI
• پرتقال: ۱۶۰% از RDI
• توت­فرنگی: ۱۴۹% از RDI
• پاپایا: ۱۴۴% از RDI
• بروکلی: ۱۳۵% از RDI
• جعفری: ۱۳۳% از RDI

ویتامین ث درصورت قرار گرفتن در معرض حرارت فورا تجزیه می­ شود بنابراین میوه و سبزیجات خام نسبت به میوه و سبزیجات پخته ­شده منبع بهتری هستند.

از آن­جایی­که بدن ویتامین ث را در مقدار بالا ذخیره نمی ­کند، توصیه می­ شود هر روز میوه و سبزیجات تازه میل کنید.

مصرف مکمل ویتامین ث مسمومیت به دنبال ندارد اما مصرف بیشتر از ۲ هزار mg در روز می ­تواند منجر به گرفتگی شکم، اسهال و حالت تهوع شود و خطر سنگ کلیه ­ی اگزالات در مردان را بالا ببرد.

به­ علاوه، اگر روزانه بیشتر از ۲۵۰ mg ویتامین ث مصرف کنید، ممکن است در آزمایش تشخیص خون در ادرار یا معده اختلال ایجاد شود. بنابراین، مصرف مکمل باید دو هفته قبل از آزمایش قطع شود.

خلاصه میوه و سبزیجات تازه منبع عالی ویتامین ث هستند و اگر هر روز از میوه و سبزیجات استفاده کنید، دچار کمبود نخواهید شد. مصرف مکمل ویتامین ث مسمومیت به دنبال ندارد اما دوز بالای آن می­ تواند اثرات جانبی ناخوشایند به همراه داشته باشد.