کولیت روده چیست و چگونه درمان می‌شود؟
کولیت زخمی، کولیت اولسروز، پس‌روده‌آماس زخمی یا همان کولیت روده (Ulcerative Colitis) نوعی بیماری التهابی روده (IBD) است. IBD شامل مجموعه‌ای از بیماری‌هایی است که بر دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارند. کولیت روده هنگامی اتفاق می‌افتد که پوشش رودۀ بزرگ (که کولون نیز نامیده می‌شود)، راست روده (بخش پایانی رودۀ بزرگ) یا هردوی آنها ملتهب می‌شوند.
این التهاب باعث ایجاد زخم‌های ریزی به نام زخم در پوشش رودۀ بزرگ (کولون) می‌شود. التهاب از راست روده شروع می‌شود و به سمت بالا گسترش می‌یابد و می‌تواند کل رودۀ بزرگ شما را درگیر کند. این التهاب باعث می‌شود که رودۀ شما به سرعت محتویات خود را حرکت دهد و مکررا تخلیه شود. در همان حین که سلول‌های روی سطح پوشش رودۀ شما می‌میرند، زخم‌ها شکل می‌گیرند. این زخم‌ها ممکن است باعث خونریزی و ترشح چرک شود.
اگرچه که این بیماری ممکن است افراد در همۀ بازه‌های سنی را مبتلا کند اما طبق آمار انجمن گوارش آمریکا بیشتر افراد بین 15 تا 30 سال را درگیر می‌کند. طبق پژوهش دیگری مشخص شده است که بعد از 50 سالگی احتمال ابتلا به این بیماری به خصوص در مردان مقداری افزایش می‌یابد. در ادامۀ این مطلب سراغ بررسی علائم کولیت روده، نحوۀ تشخیص و درمان آن می‌رویم.
علائم بیماری کولیت روده چیست؟
شدت بیماری کولیت روده (UC) در بین افراد می‌تواند متفاوت باشد و علائم آن نیز طی زمان می‌تواند تغییر کند. افراد مبتلا به UC ممکن است دوره‌هایی از علائم خفیف را تجربه کنند یا اصلا علائمی نداشته باشند؛ که به این حالت معمولا بهبودی می‌گویند. اگرچه علائم ممکن است دوباره ظاهر شوند و شدت یابند و به این حالت شعله‌ور شدن می‌گویند. علائم معمول این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:
- درد شکم
- افزایش صدای شکم
- مدفوع خونی
- اسهال
- تب
- درد راست روده (آخرین قسمت از سیستم گوارشی قبل از مقعد)
- کاهش وزن
- سوء تغذیه
این بیماری می‌تواند علائم اضافی مختلفی نیز ایجاد کند:
- درد مفاصل
- ورم مفاصل
- حالت تهوع و از دست دادن اشتها
- مشکلات پوستی
- زخم‌های دهانی
- التهاب چشم
دلایل ابتلا به کولیت روده کدامند؟
محققان معتقدند که بیماری کولیت روده به خاطر بیش‌فعالی سیستم ایمنی بدن اتفاق می‌افتد. اگرچه هنوز مشخص نیست که چرا بعضی از سیستم‌های ایمنی بدن این بیش‌فعالی را با حمله به رودۀ بزرگ پاسخ می‌دهند و بعضی دیگر از سیستم‌ها خیر. فاکتورهای زیر می‌توانند در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند:
- ژن: شما ممکن است ژنی از یکی از والدین خود به ارث برده باشید که شانس ابتلا به این بیماری را در شما افزایش داده باشد.
- اختلال‌های نقص ایمنی: اگر شما یکی از اختلال‌های نقص ایمنی را داشته باشید، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بالا خواهد بود.
- فاکتورهای محیطی: باکتری‌ها، ویروس‌ها و آنتی‌ژن‌ها نیز ممکن است باعث تحریک سیستم ایمنی شما شوند.
انواع کولیت روده
بیماری کولیت روده بسته به اینکه کدام قسمت از دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به چهار دسته تقسیم می‌شود:
1) پروکتیت یا التهاب راست روده: در این نوع از کولیت روده فقط راست روده ملتهب می‌شود و نوع ملایمی از کولیت محسوب می‌شود.
2) کولیت سمت چپ: این نوع کولیت باعث التهاب بین خمش طحالی (Splenic Flexure) (منظور نزدیک قسمت بالایی روده بزرگ است، جایی که خم می‌شود) تا آخرین بخش رودۀ بزرگ می‌شود. آخرین بخش رودۀ بزرگ با نام دیستال رودۀ بزرگ شناخته می‌شود که شامل کولون نزولی و کولون سیگموئید است. کولیت سمت چپ همچنین با نام کولیت دیستال راست روده نیز شناخته می‌شود.
3) پروکتوسیگموئیدیت: نوعی از کولیت سمت چپ است که باعث التهاب در راست روده و کولون سیگموئید می‌شود.
4) کولیت گسترده: که به پانکولیت هم معروف است، باعث التهاب در تمام رودۀ بزرگ می‌شود و نوع شدید کولیت روده محسوب می‌شود.
کولیت روده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آزمایش‌های مختلفی به یک پزشک کمک می‌کند تا کولیت روده را تشخیص دهد. این بیماری از سایر بیماری‌های روده مانند بیماری کرون تقلید می‌کند. یک پزشک به‌وسیلۀ روش‌های زیر می‌تواند این بیماری را تشخیص دهد:
- آزمایش خون: این آزمایش معمولا هنگام تشخیص این بیماری مفید واقع می‌شود. پزشکان در یک آزمایش خون کامل به دنبال نشانه‌های کم خونی هستند. فاکتورهای دیگری نیز وجود دارند که وجود التهاب را مشخص می‌کنند مانند سطح بالای پروتئین واکنشی C و نرخ رسوب بالا. یک پزشک ممکن است آزمایش‌های تخصصی آنتی بادی نیز تجویز کند.
- آزمایش مدفوع: پزشک مدفوع شما را از نظر نشانگرهای التهابی خاص مانند خون، باکتری و انگل‌ها بررسی می‌کند.
- سی‌تی اسکن: نوع پیشرفته‌ای از ایکس‌ری از شکم و لگن شما.
- آندوسکوپی: پزشک از یک لولۀ انعطاف‌پذیر برای معاینۀ معده، مری و رودۀ کوچک شما استفاده می‌کند.
- بیوپسی: نوعی جراحی که یک بافت نمونه از رودۀ بزرگ شما برای تجزیه و تحلیل جمع آوری می‌کند.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر: نوعی آندوسکوپی است. در طی این آزمایش، پزشک یک لولۀ انعطاف‌پذیر و دراز در راست رودۀ شما قرار می‌دهد تا بتواند آن را (کولون سگموئید و کولون نزولی) معاینه کند. این روش به نام سیگموئیدوسکوپی نیز شناخته می‌شود.
- کولونوسکوپی: طی این آزمایش، پزشک یک دوربین نورانی به نام کولونوسکوپ را وارد راست رودۀ شما می‌کند تا داخل رودۀ بزرگ شما را معاینه کند. این ازمایش نیز نوعی آندوسکوپی است.
روش‌های درمان کولیت روده
کولیت روده یک بیماری مزمن است. هدف درمان، کاهش التهابی است که باعث ایجاد علائم بیماری در شما شده است تا به مرحلۀ شعله‌ور شدن نرسد و دوره‌های بهبودی طولانی‌تر شود. در ادامه به چند روش درمان این بیماری اشاره می‌کنیم:
درمان کولیت روده با دارو
اینکه چه دارویی باید مصرف کنید، بسته به وضعیت شما دارد و اینکه چقدر علائم شما شدت پیدا کرده است. برای علائم خفیف، پزشک شما ممکن است داروهایی تجویز کند که التهاب و ورم را کاهش دهد. این کار باعث کاهش بسیاری از علائم می‌شود. این داروها شامل 5-آمینوسالیسیلات‌ها (5-ASA) مانند موارد زیر می‌شود:
- مسالامین
- سولفاسالازین
- بالسالازید
- اولسالازین
بعضی افراد ممکن است به کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب نیاز پیدا کنند اما این داروها عوارض نامطلوبی دارند، به همین علت دکترها سعی می‌کنند مصرف آنها را محدود کنند. اگر هم عفونتی در میان باشد، ممکن است به آنتی‌بیوتیک نیز احتیاج پیدا کنید.
اگر علائم متوسط تا شدید داشته باشید، پزشک ممکن است نوعی از دارو به نام داروهای بیولوژیک را تجویز کند. بیولوژیک‌ها از آنتی‌بادی‌ها ساخته شده‌اند و به از بین بردن التهاب کمک می‌کنند. استفاده از این داروها از شعله‌ور شدن بیماری جلوگیری می‌کنند و می‌توانند شامل داروهای زیر باشد:
- آدالیموماب (هومیرا)
- گلیموماب (سیمپونی)
- اینفلکسیماب (رمیکید)
- توفاسیتینیب (خلجانز)
- اوستکینوماب (استلارا)
- ودولیزوماب (انتیویو)
بستری شدن به خاطر کولیت روده
اگر علائم شما شدت پیدا کنند، برای بهبود شرایطتان مانند کم‌آبی بدن و از دست دادن الکترولیت‌ها که به خاطر اسهال اتفاق می‌افتد، باید بستری شوید. همچنین ممکن است نیاز به تعویض خون و درمان عارضه‌های دیگری داشته باشید.
جراحی کولیت روده
اگر موارد زیر را تجربه می‌کنید، طبق نظر پزشک نیاز به جراحی دارید:
- از دست دادن خون زیاد
- علائم مزمن و ناتوان‌کننده
- سوراخ شدن رودۀ بزرگ
- انسداد شدید
انجام سی‌تی اسکن یا کولونوسکوپی می‌تواند این علائم شدید را شناسایی کند. جراحی معمولا شامل برداشتن تمام کولون و رکتوم و همچنین ایجاد یک مسیر جدید برای دفع است. این مسیر می‌تواند از طریق یک سوراخ کوچک در دیوارۀ شکم شما ایجاد شود.
چگونه از ابتلا به کولیت روده پیشگیری کنیم؟
شواهد محکمی که نشان دهد رژیم غذایی شما باعث ابتلا یا عدم ابتلا به کولیت روده می‌شود، وجود ندارد. اما ممکن است بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها علائم این بیماری را هنگام شعله‌ور شدن تشدید کنند. با مراعات کردن برخی نکات می‌توان درصد ابتلا به این بیماری را کاهش داد:
- نوشیدن مقادیر کافی آب در طی روز
- خوردن غذاهایی با حجم کم در طی روز
- محدود کردن غذا با فیبر بالا
- نخوردن غذاهای چرب
- اگر حساس به لاکتوز هستید، مصرف شیر را کمتر کنید یا شیر بدون لاکتوز بخورید
