انواع قرص‌های ضدبارداری و میزان اثربخشی
کنترل باروری به روش‌هایی اتلاق می‌شود که برای پیشگیری از بارداری زنان، توسط زنان یا مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانطور که می‌دانیم برای شروع بارداری به یک تخمک و یک اسپرم نیاز است. این دو سلول با یکدیگر ترکیب می‌شوند و سلول تخم را تشکیل می‌دهند. قرص‌های ضد بارداری با جلوگیری از رها شدن تخمک از بارداری پیشگیری می‌کنند. این قرص‌ها انواع مختلفی دارند و به شکل قرص، چسب، حلقه‌ی واژینال و … مورد استفاده قرار می‌گیرند. اغلب این روش‌ها با تغییرات هورمونی از بارداری جلوگیری می‌کنند. درصورتی که قرص‌های ضد بارداری به صورت درست توسط زنان استفاده شوند، تا ۹۹٫۹ درصد به صورت مؤثری از بارداری جلوگیری خواهد شد. درباره انواع مختلف این قرص‌ها و تاثیر آنها در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر بخوانید.
این قرص‌ها چقدر موثر هستند؟
این قرص‌ها پتانسیل این را دارند که در صورت مصرف، ۹۹ درصد در پیشگیری از بارداری موثر باشند – به این معنی که مصرف قرص را حتی برای یک یا دو روز هم فراموش نکنید. با این حال، مصرف کامل قرص می‌تواند دشوار باشد، به همین دلیل است که از هر ۱۰۰ زنی که از این قرص استفاده می‌کنند، ۹ نفر هر سال حاملگی ناخواسته خواهند داشت. این قرص زمانی قابل اطمینان است که به طور مداوم آن را در زمان مشخصی هر روز مصرف کنید. یکنواخت بودن به جلوگیری از نوسان سطح هورمون کمک می‌کند.
آیا می‌توانیم از قرص‌های جلوگیری از بارداری برای به تأخیر انداختن و یا از بین بردن یک دوره قاعدگی استفاده کنیم؟
بله، قرص‌های جلوگیری از بارداری را می‌توان برای کاهش یا حذف خونریزی ماهانه استفاده کرد. هنگامی که قرص‌های جلوگیری از بارداری برای اولین بار در دسترس عموم قرار گرفت، به صورت بسته‌های ۳۰ تایی بسته‌بندی شده بود که ۲۱ عدد از آنها قرص‌های هورمونی فعال و هفت عدد نیز تأثیری بر سیکل قاعدگی نداشتند.
در طول آن یک هفته‌ای که خانم‌ها از آنها استفاده می‌کردند، خونریزی طبیعی‌شان به صورت طبیعی اتفاق می‌افتاد. اما امروز قرص‌های پیشگیری از بارداری متنوعی در دسترس خانم‌ها قرار دارد؛ از بسته‌های ۲۸ تایی حاوی ۲۴ قرص فعال گرفته تا بسته‌های ۲۸ تایی که در آن همه قرص‌ها از نظر هورمونی فعال هستند.
با این حال، خونریزی خارج از دوره قاعدگی و لکه بینی اغلب در طول چند ماه اول استفاده از این نوع دارو شایع است و جزو عارضه‌های جانبی مصرف دارو محسوب می‌شود. این عوارض معمولا با استفاده مداوم از قرص‌های پیشگیری از بارداری رفع می‌شود اما در بعضی از خانم‌ها حتی در صورت مصرف مداوم قرص نیز خونریزی ادامه پیدا می‌کند.
قرص ضد بارداری چگونه کار می‌کند؟
هورمون‌های موجود در قرص‌های ضدبارداری با موارد زیر از بارداری جلوگیری می‌کنند:
- توقف یا کاهش تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان).
- ضخیم شدن مخاط دهانه رحم برای جلوگیری از ورود اسپرم به رحم.
- نازک شدن پوشش داخلی رحم به طوری که تخمک بارور شده احتمال کمتری برای چسبیدن دارد.
- اگر قصد بارداری داریم، چند وقت پس از قطع مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری توانایی حامله شدن پیدا می‌کنیم؟
پس از قطع مصرف قرص، شما ممکن است فقط با یک تاخیر دو هفته‌ای قبل از شروع مجدد تخمک‌گذاری مواجه شوید و سیکل قاعدگی‌تان یک ماه تا شش هفته پس از قطع مصرف دارو به حالت طبیعی خود باز می‌گردد. وقتی تخمک‌گذاری شروع شود شما توانایی باردار شدن دارید و اگر این اتفاق در همان دو، سه هفته اول پس از قطع مصرف قرص اتفاق بیفتد، ممکن است اصلا دچار خونریزی نشوید.
انواع قرص‌های ضد بارداری
دو نوع مختلف از قرص‌های ضد بارداری وجود دارد. هر دو نوع حاوی هورمون‌هایی هستند که از بارداری جلوگیری می‌کنند.
سیکل قاعدگی و تخمک‌گذاری تحت تأثیر هورمون‌های زنانه، یعنی استروژن و پروژسترون هستند. همان‌طورکه گفتیم قرص‌های ضد بارداری با اثر گذاشتن بر سطح هورمون‌ها مانع از تخمک‌گذاری می‌شوند.
به قرص‌هایی که فقط حاوی پروژسترون هستند، «مینی پیل» نیز می‌گویند. آنها برای برخی از زنان بهتر هستند، مانند آن‌هایی که شیر می‌دهند یا سابقه لخته شدن خون و سکته مغزی دارند و نباید استروژن مصرف کنند.
این قرص در بسته‌ها و دوزهای مختلف عرضه می‌شود – از بسته‌های قرص ۲۱ روزه تا بسته‌های قرص ۹۰ روزه تا حتی ۳۶۵ روزه که همه قرص‌های فعال هستند.
آیا نتیجه تست حاملگی در زمان مصرف قرص پیشگیری از بارداری دقیق است؟
بله، اگر در حال مصرف قرص پیشگیری از بارداری هستید و شک کرده‌اید که حامله هستید یا نه می‌توانید تست بارداری بدهید و به نتیجه آن اطمینان کنید. تست بارداری سطح هورمون بتا را در خون یا ادرار خانم‌ها اندازه گیری می‌کند و قرص‌های پیشگیری از بارداری هیچ تأثیری روی این هورمون ندارد. پس نتیجه تست حاملگی در زمان مصرف قرص پیشگیری درست و دقیق است.
چه اتفاقی می‌افتد اگر در شرایطی که حامله‌ایم از قرص ضد بارداری استفاده کنیم؟
اگر نمی‌دانستید که حامله هستید و به مصرف قرص ضد بارداری ادامه داده اید، لازم نیست خیلی نگران و آشفته شوید. چرا که به نظر نمی‌رسد هورمون‌های موجود در قرص‌های ضد بارداری تأثیری بر وضعیت جنین در دوران بارداری بگذارد. اما به محض اینکه از بارداری خود مطلع شدید مصرف قرص را قطع کنید.
فواید مصرف قرص چیست؟
برخی از زنان این قرص را برای اهداف بهداشتی مصرف می‌کنند. این قرص می‌تواند:
- قاعدگی را تنظیم یا سبک کند.
- با سبک کردن یا کوتاه‌تر کردن قاعدگی از کم خونی جلوگیری کند.
- کاهش دردهای قاعدگی (دیسمنوره).
- سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و اختلال پیش از قاعدگی (PMDD) را مدیریت کند.
- درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS).
- درمان آندومتریوز یا فیبروم رحم.
- خطر ابتلا به سرطان تخمدان، سرطان رحم و سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد.
- بهبود آکنه.
- میگرن را کاهش می‌دهد.
- گرگرفتگی را در دوران گذار به یائسگی کنترل می‌کند.
آیا مصرف قرص عوارض جانبی دارد؟
قرص‌های ضدبارداری معمولاً عوارض چندانی ندارند و در اغلب افراد هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند.
قرص‌های ضد بارداری می‌توانند با عوارض زیر همراه باشند:
- لکه‌بینی یا خونریزی در اواسط سیکل قاعدگی
- حالت تهوع
- حساس شدن سینه‌ها
- سردرد
در برخی موارد نادر، استروژن موجود در این قرص‌های ضدبارداری ترکیبی می‌تواند خطر تشکیل لخته‌ی خون و سکته‌ی قلبی یا مغزی را افزایش دهد. پزشک بر اساس سابقه پزشکی شما در مورد سطح خطر آن با شما صحبت خواهد کرد. خوشبختانه، اگر فردی نتواند از قرص‌های حاوی استروژن استفاده کند، می‌تواند با خیال راحت از قرص‌هایی که فقط حاوی پروژسترون هستند، استفاده کنند.
اگر خوردن یک دز دارو را فراموش کردیم چه کنیم؟
اگر مصرف یک دز داروی ضد بارداری را فراموش کردید، به محض اینکه به خاطر آوردید، دارو را مصرف کنید. اگر روز بعد این موضوع را به خاطر آوردید، دو عدد قرص را با هم بخورید. اگر زمانی را که باید دو عدد قرص بخورید فراموش کردید، هر وقت یادتان افتاد دو عدد قرص خورده و فردایش هم دو عدد قرص بخورید. اگر خوردن بیش از دو عدد قرص ضد بارداری را فراموش کردید در خصوص ادامه دوره باید با پزشک‌تان مشورت کنید.
اگر مصرف قرص ضد بارداری را فراموش کردید بهتر است موقع مقاربت از یک روش پیشگیری دیگر مانند کاندوم استفاده کنید چون ممکن است در معرض بارداری ناخواسته قرار بگیرید چرا که فراموش کردن دارو می‌تواند منجر به آزاد شدن تخمک شود.
چه زمانی فردی که قرص ضد بارداری مصرف می‌کند باید به پزشک مراجعه کند؟
اگر از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنید درصورت مشاهده‌ی هرکدام از علائم زیر در اسرع وقت با پزشک خود مشورت کنید:
- درد شکم
- احساس توده یا غده در بافت سینه
- درد قفسه سینه
- افسردگی
- مشکل در صحبت کردن
- مشکلات بینایی، مانند تاری دید، دوبینی یا از دست دادن بینایی
- غش کردن
- زردی یا یرقان؛ زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها
- ابتلا به سردرد یا شدید شدن سردرد
- تشنج
- بثورات شدید پوستی ناشی از آلرژی
- درد یا تورم شدید ساق پا
سخن پایانی
با وجود ۶۰ سال استفاده گسترده، آثار داروهای ضد بارداری هورمونی و فواید و مضرات آن به خوبی شناخته نشده است، اما نمی‌توان این نکته را فراموش کرد که قرص‌های ضد بارداری برای اهداف بسیاری غیر از پیشگیری از بارداری، مانند کاهش علایم قبل از قاعدگی، رفع تعادل نداشتن هورمونی، یا کاهش علایم آکنه و اندومتریوز استفاده می‌شود و از این نظر می‌توان گفت این قرص‌ها باید به عنوان یکی از نیازهای ضروری جامعه و به خصوص سلامت زنان در دسترس باشد.
