انواع قرص‌های کنترل بارداری؛ شیوه مصرف، عوارض و خطرات
روش‌های مختلفی برای کنترل بارداری وجود دارد که از جمله آنها قرص‌هایی است که با تغییرات هورمونی مانع از رها شدن تخمک و بارداری می‌شوند. در صورتی که قرص‌های کنترل بارداری به صورت صحیح استفاده شوند، تا ۹۹٫۹ درصد تاثیرگذاری موفقی در کنترل بارداری دارند. این قرص‌ها توسط زنان در طول چرخه قاعدگی مصرف می‌شوند. پزشکان همچنین در درمان برخی از مشکلات و بیماری‌های مربوط به زنان از جمله تنظیم هورمون‌ها، تنظیم چرخه قاعدگی و رفع کیست تخمدان این دارو را تجویز می‌کنند. در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر شما را از انواع مختلف این قرص‌ها، شیوه مصرف، عوارض و خطرات احتمالی آن آگاه می‌کنیم. بهتر است برای انتخاب بهترین روش کنترل بارداری با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.
میزان اثربخشی قرص‌های ضد بارداری
در صورتی که این قرص‌ها براساس دستورالعمل و دوز تعیین شده مصرف شوند، اثرگذاری ۹۹.۹ درصدی در کنترل بارداری دارند. با این حال، مصرف کامل قرص می‌تواند دشوار باشد، به همین دلیل است که از هر ۱۰۰ زنی که از این قرص استفاده می‌کنند، ۹ نفر هر سال علیرغم مصرف قرص، باردار می‌شوند. این قرص زمانی قابل اطمینان است که به طور مداوم آن را در زمان مشخصی در هر روز (براساس دستورالعمل) مصرف کنید. مصرف منظم این قرص‌ها به جلوگیری از نوسان سطح هورمون کمک می‌کند.
آیا می‌توانیم از قرص‌های جلوگیری از بارداری برای به تأخیر انداختن و یا از بین بردن یک دوره قاعدگی استفاده کنیم؟
بله، قرص‌های جلوگیری از بارداری را می‌توان برای کاهش یا حذف خونریزی ماهانه استفاده کرد. هنگامی که قرص‌های جلوگیری از بارداری برای اولین بار در دسترس عموم قرار گرفت، به صورت بسته‌های ۳۰ عددی بسته‌بندی شده بود که ۲۱ عدد از آنها قرص‌های هورمونی فعال و هفت عدد نیز بدون تاثیر بر سیکل قاعدگی بودند. در یک هفته‌ای که زنان از آنها استفاده می‌کردند، خونریزی طبیعی‌شان به صورت طبیعی اتفاق می‌افتاد. اما امروز قرص‌های پیشگیری از بارداری متنوعی در دسترس زنان قرار دارد؛ از بسته‌های ۲۸ عددی که حاوی ۲۴ قرص فعال هستند، گرفته تا بسته‌های ۲۸ عدد که در آن همه قرص‌ها از نظر هورمونی فعال هستند. با این حال، خونریزی خارج از دوره قاعدگی و لکه بینی اغلب در چند ماه اول استفاده از این نوع دارو شایع است و جزو عارضه‌های جانبی مصرف دارو محسوب می‌شود. این عوارض معمولا با استفاده مداوم از قرص‌های پیشگیری از بارداری رفع می‌شود اما در بعضی از زنان حتی در صورت مصرف مداوم قرص نیز خونریزی ادامه پیدا می‌کند. به همین دلیل است که بهترین کار، مشورت با پزشک متخصص زنان و زایمان و آگاهی از تمامی عوارض و خطرات مرتبط با مصرف این داروهاست.
انواع قرص‌های ضد بارداری
دو نوع مختلف از قرص‌های ضد بارداری وجود دارد. هر دو نوع حاوی هورمون‌هایی هستند که از بارداری جلوگیری می‌کنند. سیکل قاعدگی و تخمک‌گذاری تحت تأثیر هورمون‌های زنانه، یعنی استروژن و پروژسترون هستند. همان‌طورکه گفتیم قرص‌های ضد بارداری با اثر گذاشتن بر سطح هورمون‌ها مانع از تخمک‌گذاری می‌شوند. به قرص‌هایی که فقط حاوی پروژسترون هستند، «مینی پیل» نیز می‌گویند. آنها برای برخی از زنان بهتر هستند، مانند آن‌هایی که شیر می‌دهند یا سابقه لخته شدن خون و سکته مغزی دارند و نباید استروژن مصرف کنند. این قرص در بسته‌ها و دوزهای مختلف عرضه می‌شود – از بسته‌های قرص ۲۱ روزه تا بسته‌های قرص ۹۰ روزه تا حتی ۳۶۵ روزه که همه قرص‌های فعال هستند.
قرص ضد بارداری چگونه کار می‌کند؟
هورمون‌های موجود در قرص‌های ضدبارداری اینگونه به کنترل بارداری کمک می‌کنند؟
- توقف یا کاهش تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان)
- ضخیم شدن مخاط دهانه رحم برای جلوگیری از ورود اسپرم به رحم
- نازک شدن پوشش داخلی رحم به طوری که تخمک بارور شده احتمال کمتری برای چسبیدن دارد
چه مدت پس از قطع مصرف قرص‌های ضد بارداری توانایی باردار شدن پیدا می‌کنم؟
پس از قطع مصرف قرص، شما ممکن است با یک تاخیر دو هفته‌ای با شروع مجدد تخمک‌گذاری مواجه شوید و سیکل قاعدگی‌تان یک ماه تا شش هفته پس از قطع مصرف دارو به حالت طبیعی خود باز می‌گردد. وقتی تخمک‌گذاری شروع شود شما توانایی باردار شدن دارید و اگر این اتفاق در همان دو، سه هفته اول پس از قطع مصرف قرص اتفاق بیفتد، ممکن است اصلا دچار خونریزی نشوید.
آیا نتیجه تست حاملگی در زمان مصرف قرص پیشگیری از بارداری دقیق است؟
بله، اگر در حال مصرف قرص پیشگیری از بارداری هستید و شک کرده‌اید که حامله هستید یا نه می‌توانید، تست بارداری بدهید و به نتیجه آن اطمینان کنید. تست بارداری سطح هورمون بتا را در خون یا ادرار خانم‌ها اندازه‌گیری می‌کند و قرص‌های پیشگیری از بارداری هیچ تأثیری روی این هورمون ندارد. پس نتیجه تست بارداری در زمان مصرف قرص پیشگیری درست و دقیق است.
چه اتفاقی می‌افتد اگر در شرایطی که حامله‌ایم از قرص ضد بارداری استفاده کنیم؟
اگر نمی‌دانستید که حامله هستید و به مصرف قرص ضد بارداری ادامه داده‌اید، لازم نیست خیلی نگران و آشفته شوید. چرا که به نظر نمی‌رسد هورمون‌های موجود در قرص‌های ضد بارداری تأثیری بر وضعیت جنین در دوران بارداری بگذارد. اما به محض اینکه از بارداری خود مطلع شدید مصرف قرص را قطع کنید.
فواید مصرف قرص چیست؟
برخی از زنان این قرص را برای اهداف بهداشتی مصرف می‌کنند. این قرص می‌تواند:
- قاعدگی را تنظیم یا سبک کند.
- با سبک کردن یا کوتاه‌تر کردن قاعدگی از کم خونی جلوگیری کند.
- کاهش دردهای قاعدگی (دیسمنوره).
- سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و اختلال پیش از قاعدگی (PMDD) را مدیریت کند.
- درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS).
- درمان آندومتریوز یا فیبروم رحم.
- خطر ابتلا به سرطان تخمدان، سرطان رحم و سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد.
- بهبود آکنه.
- میگرن را کاهش می‌دهد.
- گرگرفتگی را در دوران گذار به یائسگی کنترل می‌کند.
آیا مصرف قرص عوارض جانبی دارد؟
قرص‌های ضدبارداری معمولاً عوارض چندانی ندارند و در اغلب افراد هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند. قرص‌های ضد بارداری می‌توانند با عوارض زیر همراه باشند:
- لکه‌بینی بین دوره‌های قاعدگی: بسیاری از زنان در سه ماه اول مصرف قرص‌های ضد بارداری دچار لکه‌بینی می‌شوند.
- حالت تهوع: برخی از زنان در ابتدای مصرف قرص‌ها دچار حالت تهوع می‌شوند، اما این علائم معمولاً پس از مدتی کاهش می‌یابد.
- حساسیت پستان: قرص‌های ضد بارداری می‌توانند باعث حساسیت و بزرگ شدن پستان‌ها شوند.
- سردرد و میگرن: هورمون‌های موجود در قرص‌های ضد بارداری می‌توانند باعث بروز سردرد و میگرن شوند.
- افزایش وزن: مصرف قرص‌های ضد بارداری ممکن است باعث افزایش وزن شود، اگرچه این موضوع هنوز به طور کامل ثابت نشده است.
- تغییرات خلق و خو: مصرف قرص‌های ضد بارداری می‌تواند بر خلق و خو تأثیر بگذارد و در برخی موارد باعث افسردگی شود.
- خطرات جدی‌تر: در موارد نادر، مصرف قرص‌های ضد بارداری می‌تواند خطر تشکیل لخته‌ی خون و سکته‌ی قلبی یا مغزی را افزایش دهد.
در برخی موارد نادر، استروژن موجود در این قرص‌های ضدبارداری ترکیبی می‌تواند خطر تشکیل لخته‌خون و سکته‌ی قلبی یا مغزی را افزایش دهد. پزشک بر اساس سابقه پزشکی شما در مورد سطح خطر آن با شما صحبت خواهد کرد. خوشبختانه، اگر فردی نتواند از قرص‌های حاوی استروژن استفاده کند، می‌تواند با خیال راحت از قرص‌هایی که فقط حاوی پروژسترون هستند، استفاده کنند.
این عوارض ممکن است در افراد مختلف به شیوه‌های گوناگونی بروز کنند. همیشه بهتر است قبل از شروع مصرف قرص‌های ضد بارداری با پزشک مشورت کنید تا بهترین گزینه برای شما انتخاب شود.
اگر خوردن یک دوز دارو را فراموش کردیم چه کنیم؟
اگر مصرف یک دز داروی ضد بارداری را فراموش کردید، به محض اینکه به خاطر آوردید، دارو را مصرف کنید. اگر روز بعد این موضوع را به خاطر آوردید، دو عدد قرص را با هم بخورید. اگر زمانی را که باید دو عدد قرص بخورید فراموش کردید، هر وقت یادتان افتاد دو عدد قرص خورده و فردایش هم دو عدد قرص بخورید. اگر خوردن بیش از دو عدد قرص ضد بارداری را فراموش کردید در خصوص ادامه دوره باید با پزشک‌تان مشورت کنید. اگر مصرف قرص ضد بارداری را فراموش کردید بهتر است موقع مقاربت از یک روش پیشگیری دیگر مانند کاندوم استفاده کنید. چراکه فراموش کردن دارو می‌تواند منجر به آزاد شدن تخمک شود.
چه زمانی فردی که قرص ضد بارداری مصرف می‌کند باید به پزشک مراجعه کند؟
اگر از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنید در صورت مشاهده هر کدام از علائم زیر در اسرع وقت با پزشک خود مشورت کنید:
- درد شکم
- احساس توده یا غده در بافت سینه
- درد قفسه سینه
- افسردگی
- مشکل در صحبت کردن
- مشکلات بینایی، مانند تاری دید، دوبینی یا از دست دادن بینایی
- غش کردن
- زردی یا یرقان؛ زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها
- ابتلا به سردرد یا شدید شدن سردرد
- تشنج
- بثورات شدید پوستی ناشی از آلرژی
- درد یا تورم شدید ساق پا
چه زنانی نباید از قرص ضد بارداری استفاده کنند؟
- زنان بالای ۳۵ سال که سیگار می‌کشند.
- زنانی که سابقه لخته شدن خون در رگ‌ها دارند.
- زنانی که از بیماری‌های قلبی یا کبدی جدی رنج می‌برند.
- زنانی که فشار خون بالا دارند.
- زنانی که به بیماری‌های عروقی شدید مبتلا هستند.
- زنانی که به بیماری‌های هورمونی مانند سرطان رحم مبتلا هستند.
- زنانی که از بیماری‌های کبدی جدی رنج می‌برند.
در صورتی که با یکی از بیماری‌ها یا مشکلات بالا دست و پنجه نرم می‌کنید، بهتر است قبل از مصرف قرص‌های ضد بارداری با پزشک مشورت کنید.
سخن پایانی
با وجود ۶۰ سال استفاده گسترده، آثار داروهای ضد بارداری هورمونی و فواید و مضرات آن به خوبی شناخته نشده است، اما نمی‌توان این نکته را فراموش کرد که قرص‌های ضد بارداری برای اهداف بسیاری غیر از پیشگیری از بارداری، مانند کاهش علائم قبل از قاعدگی، رفع تعادل نداشتن هورمونی، یا کاهش علائم آکنه و اندومتریوز استفاده می‌شود و از این نظر می‌توان گفت این قرص‌ها باید به عنوان یکی از نیازهای ضروری جامعه و به خصوص سلامت زنان در دسترس باشد.
