چگونه نتایج آزمایش تیروئید را بخوانیم؟

آزمایش تیروئید از جمله آزمایش‎‌هایی است که جهت اندازه‌گیری میزان عملکرد غده تیروئید انجام می‌شود. تیروئید غده‌ای کوچک است که در قسمت پایین گردن شما قرار دارد و وظیفه آن کمک به تنظیم بسیاری از فرآیندهای بدن مانند متابولیسم و تولید انرژی است. غده تیروئید غنی از رگ‌های خونی است و اعصاب مهم مربوط به کیفیت صدا نیز از این غده عبور می‌کنند. در ادامۀ این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر با نحوه بررسی آزمایش تیروئید آشنا می‌شوید.

اصطلاحات رایج تیروئید

در علم پزشکی بیماری‌های مرتبط با غده تیروئید در هر مرحله با اصلاحات خاصی از دیگری متمایز شده‌اند. بنابراین پیش از هر چیز بهتر است با برخی از اصطلاحات رایج مربوط به تیروئید آشنا شوید.

گواتر

گواتر اصطلاحی کلی برای تورم غده تیروئید است. این نوع تورم می‌تواند بی‌ضرر باشد یا باعث کمبود ید شود که در نتیجه آن فرد با بیماری هاشیموتو که
نوعی التهاب مزمن تیروئید است، مواجه می‌شود.

تیروئیدیت

تیروئیدیت نوع دیگری از التهاب تیروئید است که معمولاً ناشی از عفونت ویروسی یا بیماری خود ایمنی بدن است. تیروئیدیت می‌تواند علائم دردناکی داشته باشد.

سرطان تیروئید

سرطان تیروئید نوعی بیماری معمولاً قابل درمان است. برای درمان سرطان تیروئید ممکن است از جراحی، پرتو درمانی و هورمون‌ درمانی استفاده شود.

گره تیروئید

گره تیروئید، یک توده غیر طبیعی کوچک در غده تیروئید است. گره‌های تیروئید بسیار شایع هستند. تعداد کمی از گره‌های تیروئید سرطانی هستند. گره‌های تیروئید ممکن است هورمون‌های اضافی ترشح کنند و باعث پرکاری تیروئید شوند.

کم‌کاری و پرکاری تیروئید

حتما تا به حال از افراد مختلف شنیده‌اید که به بیماری کم‌کاری یا پرکاری تیروئید مبتلا هستند. کم‌کاری یا پر‌کاری نوعی بیماری رایج تیروئید که با افزایش و کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی همراه است. هر کدام از این بیماری‌ها علائم متفاوتی را در فرد مبتلا از خود نشان می‌دهند. اما تنها آزمایش خون می‌تواند نوع پرکاری یا کم کاری تیروئید را به صورت دقیق مشخص کند. در ادامه به شرح کم‌کاری و پرکاری تیروئید و علائم آن‌ها می‌پردازیم.

نکات قبل از انجام آزمایش تیروئید

اگر پزشک معالج احتمال بدهذ که شما به کم کاری یا پر کاری تیروئید مبتلا هستید، برای تشخیص دقیق‌تر نیاز به مشاهده نتایج آزمایش خون شما دارد. اما چند نکته‌ای وجود دارد که شما باید هنگام آزمایش تیروئید به آن توجه کنید. اگز از داروهایی مانند داروهای رقیق‌کننده خون مانند هپارین یا بیوتین که یک ویتامین است به عنوان مکمل مستقل یا به عنوان بخشی از مولتی‌ویتامین استفاده می‌کنید. با مشورت با پزشک معالج خود مصرف آن را پیش از انجام آزمایش تیروئید کنار بگذارید. زیرا این داروها در نتایج آزمایش شما تأثیر می‌گذارند.

پس به یاد داشته باشید که قبل از انجام آزمایش خون، در مورد مصرف هرگونه دارو یا مکمل مصرفی به پزشک خود اطلاع دهید.

کم کاری تیروئید به چه معنایی است؟

غده تیروئید دو هورمون اصلی به نام‌های تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) تولید می‌کند. این دو هورمون، میزان جذب چربی و کربوهیدرات در بدن را کنترل می‌کنند. این در حالی است که به کنترل دمای بدن نیز کمک کرده و بر ضربان قلب شما تأثیر می‌گذارند. تغییرات این هورمون‌ها به تنظیم تولید پروتئین کمک می‌کنند.

تیروئید همچنین هورمونی تولید می‌کند که به تنظیم میزان کلسیم در خون (کلسی تونین) کمک می‌کند. اگر غده تیروئید شما به اندازه کافی این هورمون‌ها را تولید نکند دچار کم‌کاری تیروئید می‌شوید. علائم و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید بسته به نسبت کمبود هورمون در بدن متفاوت است. این علائم به تدریج و اغلب در طی چند سال در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید بروز می‌کند.

علائم کم کاری تیروئید

علائم کم‌کاری تیروئید عبارت‌اند از:

• خستگی
• حساسیت زیاد به سرما
• یبوست
• خشکی پوست
• افزایش وزن
• پف صورت
• گرفتگی صدا
• ضعف عضلانی
• افزایش سطح کلسترول خون
• درد و سفتی عضلات
• سفتی یا تورم در مفاصل
• خون‌ریزی زیاد در دوران قاعدگی
• کم‌پشت‌شدن مو
• ضربان قلب آهسته
• افسردگی
• اختلال در حافظه
• غده تیروئید بزرگ شده (گواتر)

پرکاری تیروئید چیست؟

پیش از این گفته شد که غده تیروئید وظیفه تولید دو هورمون تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) را در بدن برعهده دارد. هنگامی که غده تیروئید شما بیش‌ از حد طبیعی هورمون تولید کند، دچار پرکاری تیروئید می‌شوید.

علائم پرکاری تیروئید

علائم پرکاری تیروئید عبارت‌اند از:

• کاهش ناگهانی وزن حتی زمانی که اشتها و میزان مصرف مواد غذایی شما ثابت مانده است.
• ضربان قلب سریع که معمولاً بیش از ۱۰۰ ضربان قلب در دقیقه است.
• ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
• افزایش اشتها
• عصبی بودن
• اضطراب و تحریک‌پذیری
• لرزش در دست‌ها و انگشتان‌ دست
• تعریق
• تغییر الگوی قاعدگی
• حساسیت زیاد به گرما
• تغییر در الگوی روده به خصوص در دفع مدفوع
• بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر) که ممکن است به صورت تورم در پایین گردن شما ظاهر شود.
• خستگی
• ضعف عضلانی
• مشکلات خواب
• نازک ‌شدن پوست
• ظریف و شکننده شدن موها

آزمایش تیروئید

معمولاً پزشک‌ برای آگاهی از میزان هورمون تیروئید در بدن شما، آزمایش‌های غربالگری گسترده‌ای مانند (T4) یا تست هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) را تجویز می‌کند. اگر نتایج این آزمایشات غیر طبیعی باشد، دکتر آزمایش‌های بیشتری را برای مشخص کردن دلیل این مشکل تجویز می‌کند.

تحلیل نتیجه آزمایش‌های تیروئید

آزمایش‌های مهم تیروئید عبارت‌اند از (THS)، (T4) و (T3) که در ادامه به تحلیل نتیجه این آزمایش‌ها می‌پردازیم.

تحلیل نتیجه (T4)

آزمایش (T4) و آزمایش (TSH) دو آزمایش رایج برای سنجش میزان عملکرد غده تیروئید هستند. این دو آزمایش، معمولاً همراه هم، توسط دکتر تجویز می‌شوند. آزمایش (T4) به عنوان آزمایش تیروکسین شناخته می‌شود که سطح بالای (T4) نشان‌دهنده پرکاری تیروئید است. علائم پرکاری تیروئید شامل اضطراب، کاهش وزن ناگهانی، لرزش و اسهال است.

بیشتر (T4) موجود در بدن به پروتئین متصل است. مقدار طبیعی (T4) در بدن، ۴/۶ -۱۲ میکرو‌ گرم بر دسی لیتر است. اگر میزان (THS) بیشتر از حد معمول و میزان (T4) کمتر از حد نرمال طبیعی باشد، آزمایشات (TPOAb) می‌تواند به تشخیص بیماری هاشیموتو کمک کند.

آزمایش‌های (TRAb) علاوه بر تشخیص بیماری گریوز، ممکن است به تشخیص گواتر چند سلولی سمی کمک کند. این آزمایش همچنین در سه ماه آخر بارداری نیز انجام می‌شود تا خطر تولد نوزاد با پرکاری تیروئید یا بیماری گریوز ارزیابی کند.

تحلیل نتیجه (TSH)

این آزمایش، میزان هورمون تحریک‌کننده تیروئید در خون را اندازه‌گیری می‌کند. میزان نرمال این شاخص در آزمایش‌های تیروئید ۰/۵ -۶ میکروگرم بر دسی لیتر است. اگر میزان این شاخص در آزمایش تیروئید از ۰/۵ میلی‌گرم بر دسی لیتر کمتر باشد شما مبتلا به بیماری پرکاری تیروئید هستید. این بیماری معمولاً علائمی مانند کاهش وزن، خستگی، افسردگی و شکنندگی موها و ناخن‌ها دارد. اما اگر در نتیجه آزمایش شما، میزان (TSH) بیشتر از حد نرمال نشان داده شده است، شما مبتلا به‌ کم‌کاری تیروئید هستید.

پس از تشخیص کم کاری یا پر کاری تیروئید چه کاری‌هایی انجام دهیم؟

اگر تشخیص داده شود که شما مبتلا به پرکاری یا کم‌کاری تیروئید هستید، باید هرساله آزمایش‌های مربوط به تیروئید را برای آگاهی از عملکرد غده تیروئید خود انجام دهید. همچنین بعد از تشخیص بیماری ممکن است پزشک تصمیم بگیرد درمان شما را با داروهایی مانند لووتیروکسین جهت کاهش علائم شما آغاز کند.

هر دو آزمایش (T4) و (TSH) به طور معمول، بر روی همه نوزادان تازه متولد شده انجام می‌شود تا میزان عملکرد کم غده تیروئید بررسی شود. این بیماری در نوزادان کم کاری تیروئید مادرزادی نامیده می‌شود و در صورت عدم درمان آن ممکن است بر رشد نوزاد تأثیر بگذارد.

داروی کم‌کاری تیروئید

کم‌کاری تیروئید با داروهایی که به صورت روزانه مصرف می‌شوند درمان می‌شود. مصرف داروی مصنوعی هورمون تیروئید می‌تواند سطح (T4) و (TSH) رادر بدن شما به حد نرمال برساند. هنگامی که بدن دوز مناسب از این داروی مصنوعی هورمون تیروئید را دریافت کند، علائم کم‌کاری تیروئید در بدن شما کاهش می‌یابد. این داروی مصنوعی برای درمان کم‌کاری تیروئید به طور آهسته در بدن اثر می‌گذارد و ممکن است چندین هفته طول بکشد.

اگر با مصرف دارو میزان (TSH) خون شما همچنان بالا است و علائم شما بعد از ۶ تا۱۰ هفته فروکش نکرده، مجدداً به پزشک خود مراجعه کنید. در این شرایط پزشک احتمالاً دوز داروی مصرفی شما را افزایش می‌دهد. شما هم بعد از ۶ تا ۱۰ هفته دیگر، مجدد آزمایش خون بدهید تا از میزان (THS) خون خود آگاه شوید.

تحلیل نتیجه (T3)

آزمایش (T3) سطح هورمون تری ‌یدوتیرونین را در بدن بررسی می‌کند. اگر آزمایش‌های (T4) و (TSH) پرکاری تیروئید را نشان دهند، پزشک انجام آزمایش (T3) را تجویز می‌کند. میزان نرمال (T3) در بدن۸۰ -۱۸۰ نانوگرم بر دسی‌لیتر است. اگر میزان این شاخص در بدن شما بالاتر از حد معمول باشد، نشان‌دهنده بیماری (Grave) است. این بیماری یک نوع اختلال خود ایمنی است که با پرکاری تیروئید مرتبط است.

نتایج آزمایش تیروگلوبولین (Tg)

تیروگلوبولین (Tg) پروتئینی است که توسط غده تیروئید در بدن تولید می‌شود. این آزمایش‌ بیشتر برای آگاهی و کمک به درمان سرطان تیروئید استفاده می‌شود. هدف درمان سرطان تیروئید ریشه‌کن کردن تمام سلول‌های سرطانی در بدن است.

افزایش میزان (Tg) در نتیجه آزمایش، نشان‌‌دهنده این است که سلول‌های سرطانی تیروئید در بدن شما وجود دارد و نیاز به جراحی و برداشتن تیروئید (تیروئیکتومی) است.

مقدار نرمال این شاخص برای مردان بالغ۴۰ -۱۶۰ میلی ‌گرم بر دسی ‌لیتر و برای زنان ۳۵ -۱۳۵میلی ‌گرم بر دسی ‌لیتر است. آزمایشات (Tg) علاوه بر تشخیص عود سرطان تیروئید، به پیش‌بینی نتیجه درمان سرطان کمک می‌کند.

آزمایش (RT3)

این آزمایش می‌تواند به شناسایی اختلالاتی نظیر سندرم بیماری یوتیروئیدی (ESS) کمک کند. در این اختلال، سطح هورمون غده تیروئید غیرطبیعی است، اما غده تیروئید غیرفعال نیست.

تری یدوتیرونین معکوس (RT3) از نظر جایگاه اتم‌های ید متصل به حلقه‌‌ها از تری یدوتیرونین (T3) متفاوت است. بیشتر (RT3) موجود در خون توسط دودزدایی محیطی (حذف اتم ید) به (T4) (تیروکسین) تبدیل می‌شود.

مطالعات نشان داده است که (RT3) از نظر متابولیکی غیرفعال است. میزان (RT3) با میزان (T4) موجود در خون ارتباط دارد. علاوه بر این، افزایش سطح (RTS) باعث ایجاد علائمی مانند گرسنگی، بی‌اشتهایی،شوک، اختلال عملکرد کبد، عفونت شدید می‌شود.