باید و نبایدهای گفت‌وگو با بیمار سرطانی

فهمیدن اینکه فردی که می‌شناسیم و دوستش داریم مبتلا به سرطان شده، می‌تواند برای هرکسی دشوار باشد. مخصوصا اگر بیمار فردی عزیز و نزدیک باشد، همیشه این نگرانی وجود دارد که چگونه باید با بیمار مبتلا به سرطان صحبت کنیم که اذیت نشود؟ واقعیت این است که بیماری سرطان می‌تواند خود فرد و نزدیکان او را از نظر احساسی و روانی هم بسیار حساس کند. بنابراین مهم است که بلد باشیم و یاد بگیریم که در گفت‌وگو با بیمار سرطانی چه کلمه‌هایی را به‌کار ببریم و چه جمله‌هایی را در حرف‌هایمان نگوییم. در این مقاله نکات مهم و ضروری که می‌تواند کمک کند تا گفت‌وگو کردن با بیماران مبتلا به سرطان راحت‌تر شود را جمع‌آوری کرده‌ایم.

باید و نبایدهای گفت‌وگو با بیمار سرطانی

هیچوقت کسی که به سرطان مبتلا می‌شود را نادیده نگیرید. برخی از افراد زمانی که برای فردی که تشخیص سرطان داده می‌شود کاملا ناپدید می‌شوند. بدترین کاری که می‌توانید انجام دهید همین است که از فرد بیمار دوری کنید چون فقط نمی‌دانید چگونه باید با او رفتار کنید. از آن طرف همیشه این نگرانی وجود دارد که بدون اینکه متوجه شویم چیزهای نامناسبی در گفت‌وگو با بیماران مبتلا به سرطان بگوییم.

نکات زیر می‌تواند راهنمای خوبی باشد که چه باید و نبایدهایی در گفت‌وگو با بیمار سرطانی مهم است:

• هنگام صحبت با کسی که سرطان دارد، مهمترین چیز این است که به‌خوبی به او گوش کنیم. مخصوصا مهم است که احساس آن‌ها را به‌ رسمیت بشناسیم و درک کنیم. گاهی اوقات فقط گوش دادن، معنی‌دارترین کاری است که می‌توانیم انجام بدهیم. اجازه دهید فرد مبتلا به سرطان گفتگو را جلو ببرد و صحبت او را قطع نکنید. هرچند دقیقه یک‌بار با تکان دادن سر یا لبخند نشان بدهید که گوشتان با اوست. اگر موضوع مورد بحث برایتان سخت است یا ناراحت می‌شوید، موضوع را تغییر ندهید. اما می‌توانید احساس خود را با فرد درمیان بگذارید. این کار می‌تواند از هر گونه ناراحتی جلوگیری کند. در ضمن در حین گوش دادن تماس چشمی خودتان را با او حفظ کنید اما خیره نشوید. 
• سعی نکنید احساس یا رفتار شخص را تغییر دهید یا او را قضاوت کنید. به آن‌ها نگویید که می‌دانید چه احساسی دارند. واقعیت این است که ما هرگز نمی‌توانیم دقیقا بدانیم که فرد مبتلا به سرطان چه احساسی دارد. تنها به او نشان دهید که هر زمان که خودش تمایل داشته باشد، آماده شنیدن حرف‌هایش هستید و اگر در آن زمان خاص تمایلی به صحبت کردن ندارند، مشکلی نیست. 
• گاهی فرد مبتلا به سرطان عصبانی، افسرده یا گوشه‌گیر به‌نظر می‌رسد. این موضوع طبیعی است و بخشی از روند سوگواری از دست دادن سلامتی و احتمالا زمان به دلیل سرطان است. اگر به‌نظر می‌رسد عصبانی یا ناراحت هستند یا نمی‌خواهند صحبت کنند، این موضوع را شخصی نگیرید و به احساسات آن‌ها احترام بگذارید.
• اگر غمگین هستند و گریه می‌کنند، سعی نکنید آن‌ها را شاد کنید. درعوض به آنها اطمینان دهید که ناراحت بودن اشکالی ندارد و این یک واکنش طبیعی به اتفاقاتی است که تجربه می‌کنند. اساسا بهتر است در گفت‌وگوهای این زمان از طنز استفاده نکنید مگر اینکه خودشان از آن استفاده کرده باشند. جملات خیلی ساده مثل نمی‌دانم چه می‌توانم بگویم، اما می‌خواهم بدانی که برایم مهم است کنارت باشم یا متاسفم که می‌شنوم در حال گذراندن این شرایط هستی، در عین سادگی می‌تواند تاثیر بسیار خوبی روی فرد بیمار بگذارد و به او اطمینان بدهد که شما درکنارش هستید.
• در برخی موارد فرد مبتلا به سرطان ممکن است احساس گناه کند که احتمالا کار بدی انجام داده که مبتلا به این بیماری شده است. حتی در مورد سبک زندگی و مثلا داشتن تغذیه ناسالم و … هم نباید به بیمار سرطانی احساس گناه دارد. این انگ زدن و احساس گناه باعث می‌شود که فرد مبتلا به سرطان خودش را به خاطر بیماری سرزنش کند یا احساس کند کنار گذاشته شده و کسی از او حمایت نمی‌کند. این احساس گناه حتی ممکن است باعث شود که فرد از ادامه درمان و دریافت دارو و مراقبت پزشکی خودداری کند. اگر هم یک بیمار سرطانی احساس می‌کند که در ابتلا سرطان خود مقصر است، باید به او کمک کنید تا درک کند که نمی‌تواند آنچه را که در گذشته اتفاق افتاده تغییر دهد، اما می‌توانند مسئولیت زندگی و مراقبت خود را در حین گذراندن دوره درمان و بعد از آن بر عهده بگیرد.
• اگر از نظر ظاهری و جسمی بهتر از قبل به‌نظر می‌رسند، حتما همین را به آن‌ها بگویید! منتها هنگامی که از نظر جسمی ضعیف شده‌اند ابدا از عبارت‌هایی مثل «رنگ پریده به نظر می‌رسی» یا «خیلی وزن کم کرده‌ای» خودداری کنید. قطعا خود آنها بهتر از شما نسبت به وضعیت ظاهری و فیزیکی خود آگاه هستند، و اگر کسی در مورد آن نظر بدهند، ممکن است احساس ناراحتی و خجالت کنند.
• بهتر است داستان‌هایی درباره اعضای خانواده یا دوستانی که سرطان داشته‌اند با بیمار مبتلا به سرطان به اشتراک نگذارید. تجربه افراد از بیماری متفاوت است و این داستان‌ها احتمالا کمکی به بهتر شدن حال او نمی‌کند. به‌جای این داستان‌ها می‌توانید به بیمار بگویید که با سرطان آشنا هستید زیرا با شخص دیگری آن را تجربه کرده‌اید. در ضمن هیچوقت وضعیت آن‌ها را با شخص دیگری که می‌شناسید مقایسه نکنید، تجربه هر فرد از سرطان منحصر به خودش است.
• اگر بیمار فرد بسیار نزدیک شماست و خبر تشخیص سرطان خود را فورا با شما به اشتراک نگذاشته است، از دست او عصبانی نشوید. مهم نیست چقدر به او نزدیک هستید، ممکن است طول بکشد تا فرد خود را با تشخیص تطبیق دهد و آماده گفتن موضوع به دیگران باشد. ابدا این نگفتن را شخصی نگیرید و تنها روی اینکه چگونه می‌توانید از او حمایت کنید، تمرکز کنید. 

در ضمن از افراد مبتلا به سرطان در مورد نتایج آزمایش‌ها و روند درمان سوال نپرسید. آن‌ها اگر بخواهند در مورد این موضوعات خود صحبت کنند، خودشان خواهند گفت. 

جملاتی که نباید به بیماران سرطانی بگوییم

از گفتن این جمله‌ها در گفت‌وگو با دوست یا آشنای مبتلا به سرطان خودداری کنید: 

• من می‌دانم چه احساسی داری

واقعیت این است که تا زمانی که فردی سرطان نداشته باشد، احتمالا نمی‌تواند احساس فرد مبتلا به سرطان را درک کن و حتی احساس یک بیمار سرطانی با احساس بیمار دیگر کاملا متفاوت است. پس به جای این جمله بگویید: «من نمی‌توانم بدانم چه احساسی دارید، اما اینجا هستم تا از شما حمایت کنم»

• آرام باش

برای بسیاری از افرادی که با سرطان مواجه هستند، یکی از چالش برانگیزترین موضوعات، دوره انتظار بین شیمی‌درمانی‌ها، آزمایش‌ها، گزارش پاتولوژی و … است. طبیعتا هیچکس دوست ندارد در بلاتکلیفی باشد. هرچه هم بیشتر منتظر می‌مانیم، زمان بیشتری برای فکر کردن به سناریوهای مختلف چه می‌شود وجود خواهد داشت. در طول این مدت و در این دوره‌های انتظار، باید به نگرانی‌های این افراد گوش دهیم و به آن‌ها تاکید کنیم که انتظار کشیدن ابدا آسان نیست و کار بسیار سختی است.

• تو قهرمان و جنگجو هستی

درکل بیش از حد ناراحت و عزادار نباشید و کلمه‌های کلیشه‌‌ای مانند «قهرمان» و «جنگ» و «مبارزه» را در گفت‌وگو با بیمار سرطانی استفاده نکنید. آیا اگر حال فرد بدتر شود، به این معنی است که او به اندازه کافی سخت نجنگیده و قهرمان نبوده؟ 

این عبارات مسئولیت و مسئولیت‌پذیری زیادی را به بیماران سرطانی تحمیل می‌‌کند و باعث می‌شود فکر کنند شاید آن‌ها به اندازه کافی تلاش نکرده‌اند، به اندازه کافی متعهد نبوده‌اند. بهتر است به جای صحبت کردن درباره پیروزی در نبرد سرطان، روی شخص، کارهایی که دوست دارد انجام دهد تمرکز کنیم.

• اشکال ندارد، همه چیز درست می‌شود

با گفتن اینکه همه چیز درست می‌شود، تجربیات بیمار سرطانی را بی‌اهمیت جلوه ندهید. این جمله‌ها ممکن است برای امید دادن گفته شود اما در واقع بیشتر به نفع خود گوینده است تا فرد مبتلا به سرطان. درعوض، روی دوست داشتن آن‌ها تمرکز کنید. مخصوصا پس از عمل جراحی، در طول شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی. اینکه بیمار همچنان این حس را دریافت می‌کند که بدون توجه به تفییرات ظاهری و فیزیکی‌ خود، همچنان دوست داشته می‌شود، به بهبود او کمک می‌کند. 

• مثبت فکر کن!

هنگامی که فردی مبتلا به سرطان تشخیص داده می‌شود، معمولا تحت فشار قرار می‌گیرد که مثبت فکر کند. اما حفظ روحیه و مثبت بودن همیشه هم در طول درمان‌ها، آزمایش‌ها و دردکشیدن‌ها امکان‌پذیر نیست. 

اما می‌توانید به بیمار سرطانی کمک کنید تا نقاط مثبت و لحظه‌های شاد را در زندگی پیدا کند.  مثلا می‌توانید آنها را بخندانید یا کاری انجام دهید که حس خوبی مانند لذت بردن از همراهی با یک حیوان خانگی را تجربه کنند. یادتان هم باشد که برای این بیماران هم مثل همه روزهای خوب و بد وجود دارد و نمی‌توان هر روز را روی یافتن شادی تمرکز کرد.

• صحبت بیش از حد در مورد مشکلات زندگی خود

فراموش نکنید که شنیدن در مورد شکایات یا مشکلات به‌ظاهر جزئی می‌تواند احساسات گیج‌کننده‌ای را برای کسی که درگیر دردهای بیماری سرطان است ایجاد کند. اینکه بعد از یک احوال‌پرسی کوتاه از بیماری فرد درباره مشکلات زانو یا کمر خود به یک بیمار سرطان ریه مرحله ۴ بگویید ابدا کمکی به او نمی‌کند.

همچنین مهم است که درباره چیزهایی غیر از سرطان و مشکلات زندگی صحبت کنید. بهتر است بیشتر در مورد موضوعات روزمره مانند دوستان، ورزش، سرگرمی‌ها یا سریال تلویزیونی صحبت کنید. حتی گاهی اوقات ممکن است فقط بخواهید آرام کنار بیمار سرطانی بنشینید و اصلا صحبتی نکنید.

اگر فرد درمان سرطان را رد کند یا متوقف کند چه باید کرد؟

در مرحله‌ای از روند درمان سرطان، فرد ممکن است از ادامه درمان امتناع کند یا تصمیم به توقف درمان بگیرد. در این شرایط احساس می‌کنید که آن‌ها در حال تسلیم شدن هستند و همین موضوع بارتان سخت و ناراحت‌کننده یا ناامیدکننده خواهد بود. احتمالا شما با تصمیم آنها موافق نباشید، اما مهم است که از آن‌ها حمایت کنید و به آنها فضایی بدهید تا خودشان تصمیم بگیرند که چه چیزی برای سلامتی، رفاه و کیفیت زندگی‌شان بهتر است.

البته اگر فرد از درمان سرطان امتناع کرد یا تصمیم گرفت درمان خود را متوقف کند، مهم است که مطمئن شوید گزینه‌های خود از جمله مراقبت‌های تسکینی را کاملا درک کرده است. بد نیست به فرد پیشنهاد دهید که درباره تصمیم خود با پزشک و روان‌شناس صحبت کند.

کارهایی که می‌توانیم برای پشتیبانی عملی از بیمار مبتلا به سرطان انجام دهیم

علاوه بر حمایت عاطفی از کسی که مبتلا به سرطان است، با چند کار ساده اما تاثیرگذار می‌توانیم حمایت عملی خودمان از او را نیز نشان دهیم. مثلا می‌توانیم:

• با او تماس بگیریم و بپرسیم که آیا چیز خاصی وجود دارد که به آن نیاز داشته باشد؟
• چند وعده غذایی درست کنید که آن‌ها را در فریزر قرار دهند
• در رسیدگی به باغچه و گل‌های حیاط به او کمک کنید
• او را برای آزمایش خون و نوبت‌ها شیمی‌درمانی به بیمارستان ببرید
• در تمیز کردن خانه یا لباسشویی به او کمک کنید
• اگر حیوان خانگی دارد در نگهداری این حیوان به او کمک کنید (مثلا می‌توانید حیوان را برای پیاده‌روی ببرید.)
• پیشنهاد کنید بچه‌ها را به مدرسه ببرید و برگردانید
• برای آن‌ها ناهار بیاورید و برای گپ و گفت‌وگو بمانید

فراموش نکنید برخی از افراد کمک نمی‌خواهند یا ممکن است پذیرش آن برایشان سخت باشد. این افراد فقط می‌خواهند تا حد امکان مستقل بمانند. پس ابدا موضوع را شخصی و مرتبط به خود ندانید. به تصمیم‌شان احترام بگذارید و بگویید که اگر نظرشان تغییر کرد، شما برای کمک آنجا هستید.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری: مشاوره برای ارتباط بهتر با بیماران سرطانی در اسنپ کلینیک 

سرطان می‌تواند همه چیز حتی نوع و سطح روابط دوستانه و خانوادگی را تغییر دهد. هیچکس نمی‌خواهد جمله و کلمه نادرستی در گفت‌وگو با فرد مبتلا به سرطان بگوید، اما در خیلی موارد نابلدی و بی‌توجهی باعث می‌شود این اتفاق بیفتد. همین نگرانی درباره اشتباه کردن در صحبت با این افراد، ممکن است دوستان و نزدیکان را از آن‌ها دور کند. اگر بیمار سرطانی واقعا برای ما مهم است به‌جای ترسیدن از اشتباه کردن و فرار از صحبت با او باید یاد بگیریم که چگونه به اشتراک گذاشتن کلمات واقعی که از ته دل می‌آیند، یک گفت‌وگو درست و موثر با همدیگر داشته باشیم. اگر می‌خواهید ارتباط موثرتر و بهتری با بیمار مبتلا به سرطان داشته باشید و بتوانید حمایت درست‌تری از او در روند درمان کنید می‌توانید از مشاوران و متخصصان باتجربه اسنپ دکتر راهنمایی بگیرید. فقط کافی‌ست با مراجعه به سایت و اپلیکیشن اسنپ دکتر نوبت مشاوره آنلاین بگیرید.