سوپرفودها واقعاً مفیدند یا فقط ترفند بازاریابی‌اند؟
در سال‌های اخیر، واژه «سوپرفود» به‌طور گسترده‌ای در تبلیغات غذایی، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به چشم می‌خورند، اما آیا این اصطلاح واقعاً مبنای علمی دارد، آقا واقعا سوپرفودها ارزش غذایی بیشتری دارند یا این عنوان صرفاً یک ترفند بازاریابی است؟ در این مقاله از اسنپ دکتر، با استناد به منابع علمی معتبر، این موضوع را بررسی می‌کنیم.
سوپرفود چیست؟
اصطلاح «سوپرفود» هیچ تعریف علمی یا قانونی رسمی ندارد، اما معمولاً به غذاهایی گفته می‌شود که غلظت بالایی از مواد مغذی مانند آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و اسیدهای چرب مفید دارند و به پیشگیری از بیماری‌ها یا بهبود سلامت عمومی کمک می‌کنند.
اوایل قرن ۲۰ و دوران جنگ جهانی اول، برای اولین بار از اصطلاح «سوپرفود» استفاده شد. زمانی که شرکت United Fruit با تبلیغات گسترده برای افزایش مصرف موز، آن را به‌عنوان غذایی سالم و ضروری معرفی کرد. حتی پزشکان آن زمان مزایای غذایی موز را برای برخی بیماری‌ها تأیید کردند و این باعث شد موز به یک غذای محبوب در رژیم غذایی کودکان تبدیل شود.
آیا واقعا سوپرفودها ارزش غذایی بالایی دارند؟
همه ما این تجربه را داشته‌ایم: در فروشگاه غذایی محصولی را می‌بینیم که روی آن نوشته شده «جدید و سالم‌تر» یا «برای سلامتی مفید». همین برچسب کافی است تا توجه‌مان جلب شود یا حتی آن را به سبد خرید اضافه کنیم. اما وقتی صحبت از سوپرفودها می‌شود، آیا واقعاً ارزش غذایی بیشتری دارند یا فقط برچسبی برای بازاریابی و فروش بیشترند؟
اصطلاح «سوپرفود» بیشتر برای بازاریابی و افزایش فروش به کار می‌رود. شرکت‌ها از جذابیت این واژه برای تبلیغ محصولات خود و افزایش سود استفاده می‌کنند و این صنعت سالانه میلیاردها دلار درآمد دارد. (nm.org)
تارا ام. اشمیت، کارشناس و متخصص تغذیه به کلینیک مایو در این باره گفته است:
سوپر فودها در واقع اصطلاحی هستند که برای بازاریابی ایجاد شده‌اند. گاهی بازاریابی غذایی می‌تواند برای مصرف‌کنندگان گمراه‌کننده باشد. مثلاً حتی اگر روی بسته نوشته شده «غلات کامل»، ممکن است مقدار واقعی غلات کامل در محصول بسیار کم باشد و تاثیری چندانی روی ارزش غذایی آن نداشته باشد.
قوانین و مقررات غذایی نقش مهمی در شفاف‌سازی و اعتماد مصرف‌کنندگان ایفا می‌کنند. بسیاری از اصطلاحات مرتبط با غذا، مانند «ارگانیک»، تحت نظارت و ضوابط قانونی مشخص تعریف شده‌اند و تولیدکنندگان برای استفاده از این برچسب‌ها ملزم به رعایت استانداردهای سخت‌گیرانه هستند. به عنوان مثال، محصولات ارگانیک باید در فرآیند تولید، کشت و بسته‌بندی با اصول تعیین‌شده از سوی مراجع رسمی هماهنگ باشند. با این حال، همه اصطلاحات غذایی چنین پشتوانه‌ای ندارند. واژه‌هایی مانند «سوپر فود» بیشتر یک اصطلاح بازاریابی محسوب می‌شوند و تاکنون هیچ تعریف یا قانون رسمی برای آنها وضع نشده است. در نتیجه استفاده از «سوپرفود» آزاد و غیرقابل کنترل است؛ در حالی که درباره واژه‌های دیگر مرتبط با غذا، مثل «ارگانیک» مقررات وجود دارد.
نبود مقررات همیشه مشکل‌ساز نیست، اما می‌تواند در آینده مشکل ساز باشد. به گفته اشمیت، متخصص تغذیه، تا به حال، غذایی را که به عنوان سوپر فود معرفی شده باشد در سوپرمارکت‌ها ندیده که با آن مخالف باشد. اما این به معنای ثابت بودن وضعیت در آینده نیست، به همین دلیل مصرف‌کنندگان باید آگاه باشند و صرفاً به دلیل داشتن برچسب «سوپر فود» نخرند. او توضیح داده است:
از نظر متخصصان تغذیه، سوپر فودها، غذاهایی هستند که دارای تراکم بالای مواد مغذی هستند؛ یعنی حتی در یک وعده کوچک، ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها دارند و همچنین ممکن است به پیشگیری از بیماری‌ها کمک کنند.
آیا اکثر سوپر فودها واقعاً «سوپر» هستند؟
در واقع، بیشتر غذاهای گیاهی کم‌فرآوری ویژگی‌های سوپرفود را دارند و پایه یک رژیم غذایی سالم را می‌سازند. اشمیت می‌گوید: «فهرست جمع آوری شده از سوپر فودها می‌تواند راهنمای خوبی برای افراد باشد، اما نباید آنها را به‌عنوان قانون نهایی در نظر گرفت، چون بهترین غذا برای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد.»
او توضیح می‌دهد: «اضافه کردن غذاهای سالم به رژیم غذایی، عالی است، به شرطی که آنها را دوست داشته باشید. یکی از عواملی که مصرف‌کنندگان را گیج می‌کند این است که نیازی نیست فقط یک نوع غذا بخورید تا سالم بمانید. مثلاً کلم پیچ عالی است، اما اگر از آن متنفر باشید و فقط به این دلیل که رویش نوشته سوپر فود، خودتان را مجبور به خوردنش کنید، بعد از دو هفته ممکن است دوباره به خوردن غذاهایی روی بیاورید که برایتان مفید نیستند.»
اشمیت، متخصص تغذیه می‌گوید: برخی غذاها مثل سیب‌زمینی سفید برخلاف تصور عموم می‌توانند بسیار مفید باشند. البته این موضوع به نیاز بدن شما بستگی دارد. اگر نیاز دارید کربوهیدرات کمتری مصرف کنید، می‌توانید جایگزینی پیدا کنید. اما اگر سیب‌زمینی سفید را دوست دارید و می‌خواهید میزان فیبر، ویتامین C یا پتاسیم خود را افزایش دهید، این غذا که معمولاً به عنوان سوپر فود معرفی نمی‌شود، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
رنگین‌کمان غذایی
اگر تمرکز شما بر افزودن سوپر فودها به رژیم غذایی است، اشمیت توصیه می‌کند «رنگین‌کمان» بخورید:
| رنگ | فیتوشیمیایی | منابع |
| قرمز | کاروتنوئیدها مانند لیکوپن | چغندر، پیاز قرمز، فلفل قرمز، رادیچیو، تربچه قرمز، ریواس، گوجه‌فرنگی |
| نارنجی و زرد | بتاکریپتوکسانتین، بتاکاروتن | هویج، ذرت، لیمو، کدو تنبل، سیب‌زمینی شیرین، فلفل دلمه‌ای زرد و نارنجی، کدو زمستانی |
| سبز | سولفورافان، ایزوتیوسیانات‌ها، ایندول‌ها | مارچوبه، آووکادو، بروکلی، کلم بروکسل، کلم برگ، سبزیجات سبز، کلم پیچ، اسفناج |
| آبی و بنفش | آنتوسیانین‌ها | بادمجان، کلم بنفش |
| سفید و قهوه‌ای | گلوکوزینولات‌ها، فلاونوئیدها مانند کوئرستین، ترکیبات ارگانوسولفور مانند ایزوتیوسیانات‌ها | کنگر فرنگی، گل‌کلم، سیر، پیازچه، پیاز، قارچ، شلغم، موسیر |
او می‌گوید: «گنجاندن گیاهان با رنگ‌های مختلف در رژیم غذایی، روش عالی برای داشتن تغذیه سالم است. سعی کنید همه رنگ‌های رنگین‌کمان—از جمله سفیدها—را در وعده‌های غذایی خود داشته باشید. توصیه‌ای که می‌گوید غذاهای سفید نخورید چون فاقد مواد مغذی هستند را کنار بگذارید. قارچ سفید است و بسیار مفید است.»
نتیجه‌گیری
اصطلاح «سوپرفود» بیش از آنکه یک تعریف علمی یا قانونی داشته باشد، ابزاری برای بازاریابی است. در حالی که بسیاری از غذاهایی که با این عنوان معرفی می‌شوند سرشار از مواد مغذی و برای سلامتی مفید هستند، نباید فراموش کرد که هیچ ماده غذایی به تنهایی نمی‌تواند تضمین‌کننده سلامت باشد. آنچه اهمیت دارد، تنوع غذایی، تعادل و تداوم در انتخاب‌های سالم است. بنابراین، بهتر است به جای تمرکز صرف بر چند غذای خاص با برچسب «سوپر»، رژیم غذایی متنوعی شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های سالم و چربی‌های مفید داشته باشیم. آگاهی مصرف‌کنندگان در این زمینه نقش کلیدی دارد؛ چراکه شناخت پشتوانه علمی اصطلاحات غذایی، ما را از گرفتار شدن در دام تبلیغات بازاریابی دور نگه می‌دارد. در نهایت، «سوپر فود» بودن یا نبودن یک ماده غذایی مهم نیست، بلکه جایگاه آن در سبک زندگی و الگوی کلی تغذیه ماست که اثر واقعی بر سلامت می‌گذارد.
