بیماری گال چیست و چه علائمی دارد؟
بیماری گال (Scabies) یک عفونت پوستی است که در نتیجه نفوذ نوعی کنه (Sarcoptes Scabiei) به پوست ایجاد می‌شود و خارش و التهاب (جوش قرمز) پوست را به همراه دارد. در صورتی که برای درمان گال اقدامی نشود، این کنه‌ها ماه‌ها روی پوست زندگی کرده و لایه آخر پوست را سوراخ کرده و درون این سوراخ‌ها تخم‌ریزی می‌کنند.
حدود 200 میلیون نوع گال در جهان وجود دارد. این بیماری درصد سرایت بالایی دارد و به راحتی با تماس مستقیم پوستی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. اگرچه گال بیماری مقاربتی نیست، اما با تماس فیزیکی، استفاده از لباس‌های مشترک یا رخت‌خواب مشترک می‌تواند افراد مختلف را درگیر کند.
علیرغم آزاردهنده بودن گال، این بیماری معمولا قابل درمان است و با دارودرمانی، کنه‌ها و تخم‌های آنها از بین می‌روند. با توجه به شدت سرایت گال، پزشکان برای افرادی که به طور مکرر با فرد مبتلا در ارتباط هستند نیز شروع درمان را توصیه می‌کنند.
آشنایی و تشخیص گزش گال و التهابات و جوش‌های ناشی از آن، می‌تواند برای تسریع درمان بسیار کمک‌کننده باشد.
علائم ظاهری بیماری گال چیست؟
پس از برخورد اولیه با گال، بروز علائم ظاهری ممکن است بین دو تا پنج هفته طول بکشد. بروز علائم در افرادی که قبلا نیز تجربه ابتلا به گال داشته‌اند، سریع‌تر اتفاق می‌افتد و به طور معمول بین یک تا چهار روز ظاهر می‌شوند.
علائم بارز گال بثورات یا جوش‌های پوستی و خارش شدید است که در شب بدتر می‌شود. خاراندن مداوم نواحی ملتهب می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های عفونی شود. در این صورت ممکن است پزشک درمان با آنتی‌بیوتیک را توصیه کند.
نواحی متداول بروز گال در بدن برای کودکان و بزرگسالان عبارتند از:
- مچ دست
- آرنج
- زیر بغل
- نوک پستان
- آلت تناسلی
- کمر
- باسن
- فاصله بین انگشتان
این بیماری در نوزادان، کودکان نوپا، افراد مسن یا دارای سیستم ایمنی ضعیف‌تر می‌تواند در اعضای دیگر بدن نیز ظاهر شود که شامل موارد زیر است:
- سر
- صورت
- گردن
- دست‌ها
- کف پا
التهابات ظاهری گال ممکن است به اشکال زیر باشند:
- گزیدگی‌های کوچک
- تجمع جوش‌ها به شکل متمرکز روی یک قسمت
- برجستگی‌های زیر پوستی
- برآمدگی‌های شبیه جوش
- در بعضی موارد رد حرکت کنه به صورت خطوط ریز برجسته همراه با تغییر رنگ روی پوست
دلایل ابتلا به گال
با هجوم نوعی از کنه‌های بسیار ریز هشت‌پا به پوست، شخص به گال مبتلا می‌شود. این حشرات آنقدر کوچک هستند که نمی‌توانید آنها را روی پوست خود ببینید (حداکثر طول آنها 0.45 میلی‌متر است)، اما حتما متوجه اثرات ظاهری آنها می‌شوید. این کنه‌ها از لایه بالایی پوست تغذیه کرده و در آن‌جا زندگی می‌کنند. کنه‌های ماده تخم می‌گذارند. پوست بدن به این حشرات و موادی که دفع می‌کنند واکنش نشان داده و جوش‌های قرمز با خارش شدید ظاهر می‌شوند. علاوه بر تماس مستقیم پوستی، این کنه‌ها از راههای دیگری نظیر مبلمان، لباس‌ها و ملافه‌ها نیز منتقل می‌شوند. در فضاهای عمومی که افراد با هم ارتباط نزدیکی دارند، امکان مواجه شدن با گال زیاد است.
آیا بیماری گال از طریق حیوانات منتقل می‌شود؟
بر اساس نظر مرکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌ها (CDC)، نوع کنه‌ای که حیوانات را درگیر می‌کند به انسان منتقل نمی‌شود. نوعی از گال که حیوانات به آن مبتلا می‌شوند، عامل ایجاد بیماری «جرب» (Mange) است. در صورت تماس مستقیم با حیوان مبتلا به جرب، کنه‌ها ممکن است به طور موقت باعث خارش یا سوزش پوست شما شوند. اما نمی‌توانند روی پوست شما تکثیر شده و در نهایت می‌میرند. اگر حیوان خانگی شما به جرب مبتلاست، حتما برای درمان آن اقدام کنید. این کنه‌ها به صورت خودبه‌خود درمان نشده و در پوست تکثیر می‌شوند.
انواع گال
در میان کنه‌ها تنها یک نوع (Sarcoptes Scabiei) انسان را درگیر می‌کند و باعث بیماری گال می‌شود. اما این بیماری ممکن است به اشکال و با علائم مختلفی ظاهر شود.
گال معمولی (Typical scabies):
این نوع رایج‌ترین حالت گال است و باعث ایجاد جوش‌های خارش‌دار در دست‌ها (مچ دست) و سایر نقاط شایع می‌شود. اما پوست سر یا صورت را آلوده نمی‌کند.
گال گره‌ای (Nodular scabies):
این نوع گال ممکن است به صورت برآمدگی‌های خارش‌دار در اطراف ناحیه تناسلی، زیر بغل و کشاله ران ظاهر شود.
گال نروژی (Norwegian scabies):
برخی از افراد ممکن است به شکل دیگری از گال به نام گال نروژی یا گال پیله‌ای (Crusted Scabies) مبتلا شوند. این نوع گال شدیدتر است و شدت سرایت بیشتری نیز دارد. گال پیله‌ای در پوست افراد مبتلا پیله‌های ضخیمی ایجاد می‌کند و در هر کدام از این پیله‌ها هزاران کنه و تخم است.
ویژگی‌های ظاهری گال پیله‌دار:
- ضخیم و درشت هستند
- رنگ خاکستری دارند
- به راحتی هنگام تماس خرد می‌شوند
گال پیله‌دار اغلب در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، نفوذ می‌کند. در این افراد گال به‌راحتی بر سیستم ایمنی غلبه کرده و با سرعت بیشتری تکثیر می‌شود. روش تکثیر گال پیله‌دار با گال معمولی مشابه است. موراد زیر جزو افرادی هستند که ریسک ابتلا به گال پیله‌دار در آنها بیشتر است:
- افراد مبتلا به HIV
- کسانی که داروهای استروئیدی مصرف می‌کنند (افراد درگیر آرتریت روماتوئید)
- افرادی که تحت شیمی‌درمانی هستند
عوارض احتمالی ابتلا به گال
بیماری گال بسیار مسری است و به راحتی در محیط شیوع پیدا می‌کند. جوش‌های پوستی ممکن است باعث ایجاد زخم‌های عفونی باکتریایی شوند. افراد مبتلا ممکن است به بی‌خوابی ناشی از خارش مداوم مبتلا شوند. در موارد نادری، در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، عفونت‌های باکتریایی ممکن است عامل عوارض جدی شوند:
- بیماری مزمن کلیوی
- سپتی‌سمی (Septicemia) (عفونت باکتریایی جریان خون)
- بیماری قلبی
راههای تشخیص بیماری گال
پزشک به احتمال زیاد با یک معاینه ساده فیزیکی از نواحی آسیب‌دیده پوست، ابتلا به گال را تشخیص می‌دهد. در مواردی ممکن است برای تشخیص، نمونه‌برداری لازم باشد. اگر کنه‌ها به راحتی قابل تشخیص نباشند، بخش بسیار کوچکی از بافت پوست تراشیده می‌شود. این نمونه زیر میکروسکوپ بررسی خواهد شد تا وجود کنه یا تخم آن تایید شود.
آزمایش جوهر گال (شناسایی مسیر حرکت کنه با جوهر) (Burrow Ink Test) می‌تواند به شناسایی مسیرهای سوراخ شده ناشی از حرکت گال کمک کند. برای انجام این آزمایش، پزشک قطره‌ای جوهر روی ناحیه آلوده پوست می‌ریزد. بعد از گذشت چند دقیقه جوهر را پاک می‌کند. اگر گال در پوست باشد، مسیر حرکت کنه‌ها با باقی‌مانده جوهر پر می‌شود که با چشم غیرمسلح قابل تشخیص است.
روش‌های پزشکی درمان گال
برای درمان گال معمولا استفاد از پماد، کرم و لوسیون‌های درمانی تجویز می‌شود. این مواد به طور مستقیم روی پوست استفاده می‌شوند. برخی داروهای گیاهی نیز برای درمان گال موجود هستند.
روش استفاده از پماد، کرم و لوسیون‌های موضعی برای درمان گال به این ترتیب است که احتمالا پزشک به شما توصیه می‌کند دارو را در شب که فعالیت کنه‌ها بیشتر است، استفاده کنید. ممکن است لازم باشد تمام پوست بدن خود را از گردن به پایین با داروهای موضعی پوشش دهید. دارو را می‌توانید صبح روز بعد از بدن پاک کنید. همچنین ممکن است درمان برای هفت روز ادامه‌دار شود. حتما تمام دستورات پزشک خود را به طور دقیق دنبال کنید.
داروهای رایج مورد استفاده برای گال
- کرم پرمترین پنج درصد
- بنزیل بنزوات پماد گوگرد 10 درصد
- کرم کروتامیتون 10 درصد
- لوسیون لیندان یک درصد
- داروهای ضدخارش گال
علاوه‌براین پزشک شما ممکن است برای کمک به بهبود برخی از علائم آزاردهنده گال از داروهای دیگری نیز استفاده کند. مانند:
- آنتی‌هیستامین‌ها مانند دیفن‌هیدرامین (بنادریل) یا لوسیون پراموکسین جهت کمک به بهبود خارش
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای بهبود عفونت‌های ناشی از خاراندن مداوم پوست
- کرم‌های استروئیدی برای تسکین تورم و خارش
در مواردی اگر با دارودرمانی بهبودی در بیماری گال ظاهر نشود، ممکن است از درمان‌های تهاجمی استفاده شود. موارد زیر از این دسته هستند:
- پس از مراحل اولیه درمان بهبودی حاصل نشود.
- بیمار به گال پیله‌دار مبتلا باشد.
- بیشتر نواحی بدن درگیر گال شده باشند.
در هفته اول درمان ممکن است برخی علائم تشدید شوند. اما بعد از یک هفته، خارش کمتر شده و تا هفته چهارم باید روند بهبودی کامل شود. اگر بعد از یک ماه بهبودی در علائم گال ظاهر نشود، احتمالا پوست همچنان درگیر است. اما به یاد داشته باشید که «خارش پس از گال» ممکن است تا یک ماه ادامه‌دار شود. اگر بعد از گذشت چهار هفته از درمان علائم ادامه‌دار شدند، فورا به پزشک مراجعه کنید.
روش‌های خانگی و طبیعی درمان گال
برخی از درمان‌های سنتی گال ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند. علیرغم موقتی بودن این عوارض، ممکن است آزاردهنده باشند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- سوزش پوست
- قرمزی پوست
- ورم
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن (مورمور) شدن پوست
درمان‌های طبیعی رایج گال عبارتند از:
روغن درخت چای
مطالعات اندکی نشان داده‌اند که روغن درخت چای ممکن است با کاهش خارش و از بین بردن جوش‌ها در درمان گال موثر باشد. اما این روغن روی برخی از کنه‌ها تاثیر مطلوبی نداشت.
آلوئه‌ورا
آلوئه‌ورا خواص ضدباکتریایی و ضدقارچی دارد و در کاهش تحریک و سوزش پوست موثر است. در سال 2009 تحقیقی روی آلوئه‌ورا انجام شد که از آن به عنوان داروی تجویزی درمان گال استفاده شد و نتیجه موفقیت‌آمیز بود. برای استفاده از آلوئه‌ورا در درمان گال، باید آلوئه‌ورای خالص تهیه کنید و محصولات حاوی عصاره آلوئه‌ورا تاثیری ندارند.
کرم کپسایسین (Capsaicin)
کپسایسین خاصیت تسکین درد دارد و به عنوان درمان خانگی جهت رفع سوزش و درد استفاده می‌شود. این کرم تاثیری روی از بین بردن کنه‌ها ندارد؛ اما کرم‌های کپسایسین حاوی فلفل کاین (Cayenne Peppers) ممکن است حساسیت‌های پوستی ناشی از نیش حشرات و کنه‌ها را کاهش دهد و تسکین‌دهنده درد و خارش باشد.
روغن‌های درمانی
به نظر می‌رسد که برخی از روغن‌های درمانی نظیر روغن میخک خاصیت حشره‌کشی دارند و برای درمان گال نیز موثرند. البته برای بررسی میزان اثربخشی روغن‌ها تحقیقات بیشتری لازم است. در مطالعه انجام‌شده در سال 2016، محققان میزان اثربخشی روغن‌های مختلف برای درمان گال را در محیط کشت و لوله آزمایش بررسی کردند. اثربخش‌ترین روغن‌ها به ترتیب زیر هستند:
- روغن گل میخک (Clove Oil)
- روغن پالماروزا (Palmarosa Oil)
- روغن گل شمعدانی (Geranium Oil)
- روغن درخت چای (Tea Tree Oil)
- روغن اسطوخدوس (Lavender Oil)
صابون‌های درمانی
ذرات فعال پوست، برگ و دانه‌های درخت چریش (Neem Tree) ممکن است برای از بین بردن کنه‌های ایجادکننده گال موثر باشند. صابون‌ها، کرم‌ها و روغن‌های حاوی عصاره درخت چریش ممکن است به درمان بیماری کمک کند.
درمان‌های خانگی گال ممکن است برای تسکین علائم حمله کنه‌ها و از بین بردن آنها موثر باشند. بهتر است برای یافتن روش درمانی مناسب، در مورد انواع روش‌های درمانی مطالعه کرده و با پزشک خود مشورت کنید.
آیا گال مسری است؟
شدت سرایت گال بسیار بالاست و با روش‌های زیر به راحتی پخش می‌شود:
- تماس طولانی مستقیم پوستی، مثل گرفتن دست
- تماس فیزیکی خصوصی، مثل رابطه جنسی
- استفاده اشتراکی از لباس، ملافه یا حوله با شخص مبتلا به گال
با توجه به اینکه گال بیشتر از طریق تماس فیزیکی منتقل می‌شود، به راحتی بین اعضای خانواده، دوستان و شریک جنسی پخش می‌شود. علاوه بر آن در مراکز زیر هم آلودگی به سرعت گسترش می‌یابد:
- مدارس
- خانه‌های سالمندان
- مراکز توان‌بخشی
- رخت‌کن‌های سالن‌های ورزشی
- زندان‌ها
راههای پیش‌گیری از گال
بهترین راه جلوگیری از ابتلا به گال این است که از تماس مستقیم پوستی با فرد مبتلا به گال خودداری کنید. همچنین از لباس‌ها یا ملافه شسته‌نشده فرد مبتلا استفاده نکنید. کنه گال پس از جدا شدن از پوست شما می‌تواند بین دو تا سه روز زنده بماند. بنابراین رعایت جوانب احتیاط برای عدم ابتلای مجدد، بسیار ضروری است. اقدامات ضروری شامل موارد زیر هستند:
- تمام لباس‌ها، ملافه‌ها، حوله‌ها و بالش‌ها باید در آب داغ با دمای 50 درجه سانتی‌گراد شسته شوند و سپس در خشک‌کن با حرارت بالای بین 10 تا 20 دقیقه خشک شوند.
- هرچیز غیر قابل شست‌و‌شو باید با جاروبرقی کاملا تمیز شود. پس از اتمام کار، کیسه جاروبرقی را خارج کنید و جاروبرقی را با سفیدکننده و آب داغ به طور کامل ضدعفونی کنید.
- برای نظافت سایر سطوحی که ممکن است گال به آنها سرایت کرده باشد، از سفیدکننده و آب داغ استفاده کنید.
چه کسانی ممکن است به گال مبتلا شوند؟
احتمال ابتلای گال برای همه اشخاص فارغ از جنسیت، نژاد، طبقه اجتماعی و سطح درآمد یکسان است. همچنین ابتلا به گال ارتباطی به سطح بهداشت شخصی شما یا تعداد دفعات حمام کردن ندارد.
افرادی که در محیط‌های عمومی و شلوغ مانند خوابگاه‌ها زندگی می‌کنند، بیشتر در خطر ابتلا به گال هستند. به این دلیل که این کنه بسیار مسری است و از طریق وسایل مشترک به راحتی منتقل می‌شود. در کودکان و خردسالان به دلیل ارتباط فیزیکی که با محیط و اطرافیان دارند، احتمال ابتلا به گال زیاد است. افراد مسن یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر به گال پیله‌دار یا نروژی مبتلا می‌شوند.
تفاوت گال و ساس چیست؟
گال و ساس هر دو از بدن انسان تغذیه می‌کنند. ساس این کار را روی سطح پوست و خارج از بدن انجام می‌دهد. گال زیر سطح پوست زندگی و از بدن تغذیه می‌کند.
گال کنه‌های میکروسکوپی هستند که برای تغذیه و تولیدمثل در پوست شما نفوذ می‌کنند. ساس‌ها نیز موجودات ریزی هستند، اما با چشم و بدون تجهیزات خاصی قابل دیدن‌اند. ساس‌ها معمولا در شب و هنگام خواب به بدن حمله کرده تا از خون تغذیه کنند و سپس برای پنهان شدن به سمت تشک، بالش یا سایر وسایل نرم می‌روند.
نیش ساس‌ها معمولا قابل تشخیص است. معمولا سه تا پنج جای نیش با فاصله نزدیک به صورت زیگزاگ ظاهر می‌شوند. همچنین لکه‌های قرمز در قسمت نیش‌خورده بدن ظاهر می‌شوند. یا ممکن است اثر جزئی از خون باقی مانده باشد. کنه گال معمولا نواحی وسیع‌تری از بدن را درگیر کرده و با برآمدگی‌های جوش‌مانند ظاهر می‌شود.
برای درمان هردو کنه ساس و گال احتمالا لازم است تمام افراد خانواده و محیط اطراف شما درمان شوند. ساس‌ها برای از بین رفتن مقاومت بیشتری دارند و ممکن است لازم باشد از روش‌های تخصصی‌تر استفاده کنید.
از سوی دیگر گال بدون تماس انسانی عمر زیادی ندارد و انجام درمان‌های پوستی و ضدعفونی محیط معمولا کفایت می‌کند.
کنه گال چقدر عمر می‌کند؟
کنه گال بین یک تا دو ماه می‌تواند داخل بدن انسان زنده بماند. اگر تحت درمان گال هستید، احتمالا خارش و سوزش التهابات پوستی تا چند هفته پس از درمان ادامه خواهد داشت. به این علت که تخم‌ها و ضایعات دفعی کنه‌ها هنوز زیر پوست شما وجود دارند؛ حتی اگر خود کنه‌ها مرده باشند. تا زمان ترمیم و رشد لایه جدید پوست شما، ممکن است سوزش و خارش التهابات ادامه پیدا کند.
