همه چیز درباره زعفران
زعفران گیاهی گرانبهاست که گل‌های خشک شده آن ادویهای محبوب در جهان و خصوصا در کشور ماست. برای تولید یک کیلوگرم ادویهی زعفران حدودا به 75 هزار شکوفه زعفران نیاز دارد. زعفران معمولا با دست کشت و برداشت می‌شود و به دلیل نیاز به نیروی کار زیاد در برداشت، یکی از گران‌ترین ادویه‌های جهان است. از کلاله‌ها و گاهی گلبرگ‌های زعفران برای تهیه‌ی دارو هم استفاده می‌شود. در این مطلب از بلاگ اسنپ دکتر به بررسی خواص، فواید و مضرات زعفران می‌پردازیم.
زعفران معمولاً برای درمان افسردگی، اضطراب، آلزایمر، گرفتگی قاعدگی (دیسمنوره) و سندرم قبل از قاعدگی (PMS) کاربرد دارد. در انواع خوراک‌های ایرانی نیز از زعفران به عنوان ادویه، برای بخشیدن رنگ زرد زعفرانی و طعم مطبوع به غذا استفاده می‌شود. در صنعت نیز از عصاره‌های زعفران به عنوان خوش‌بو کننده در عطرها و رنگ پارچه به استفاده می‌شود. زعفران همچنین حاوی موادی که باعث بهبود خلق و خو می‌شود، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد، تورم را کاهش می‌دهد و مانند آنتی‌اکسیدان طبیعی عمل می‌کند.
موارد استفاده و اثربخشی زعفران
در ادامه با زعفران و کابردهای معجزه آسای آن آشنا میشوید:
آلزایمر
به نظر می‌رسد مصرف عصاره نوعی خاص از زعفران طریق دهان در 22 هفته، باعث بهبود علائم بیماری آلزایمر خواهد شد. مصرف زعفران همچنین ممکن است خواصی مشابه مصرف داروی دونپزیل (Aricept) داشته باشد.
افسردگی
تحقیقات نشان می‌دهند مصرف زعفران از طریق دهان به مدت 12-6 هفته علائم افسردگی را بهبود می‌بخشد. تحقیقات اولیه در بیمارانی که داروی ضد افسردگی مصرف میکردند، نشان داده که مصرف عصاره زعفران علائم افسردگی را در آن بهبود داه است. اما مصرف زعفران ممکن است به افرادی که هم به اضطراب و هم فسردگی مبتلا هستند، کمک نکند.
گرفتگی قاعدگی (دیسمنوره)
تحقیقات نشان داده که مصرف یک محصولی که حاوی زعفران، رازیانه و یا دانههای کرفس باشد باعث کاهش درد در دوره قاعدگی خواهد شد.
سندرم قبل از قاعدگی (PMS)
برخی تحقیقات نشان می‌دهد مصرف عصاره نوعی از زعفران علائم سندروم پش از قاعدگی یا را پس از گذشتن از دو دوره از قاعدگی بهبود می‌دهد.
بهبود مشکلات بینایی
(AMD) یک بیماری چشمی است که منجر به کاهش بینایی در افراد مسن می‌شود (دژنراسیون ماکولای وابسته به سن) و تحقیقات اولیه نشان می‌دهند مصرف زعفران به مدت 6 ماه، باعث بهبود بیماری چشم و بینایی در افراد مبتلا به (AMD) خواهد شد.
مشکلات جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی
مصرف داروی ضدافسردگی در برخی افراد باعث کاهش تمایل به رابطه جنسی می‌شود و مطالعات نشان می‌دهند مصرف زعفران به مدت 4 هفته، رضایت از رابطه جنسی را در مردان و زنانی که داروی ضد افسردگی مصرف کنند، بهبود می‌بخشد.
عوارض متابولیک ناشی از داروهای ضد روان پریشی
برخی از داروهای ضدروانپریشی می‌توانند سطح قند خون و کلسترول را افزایش دهند. مصرف زعفران به مدت 12 هفته می‌تواند از این افزایش قندخون جلوگیری کند. نتایجی مبنی بر اینکه مصرف زعفران مانع افزایش کلسترول خون می‌شود، وجود ندارد.
اضطراب
مشاهدات در برخی موارد حاکی از آن است که مصرف عصاره زعفران خوراکی به مدت 12-8 هفته علائم اضطراب را در برخی افراد کاهش می‌دهد.
آسم
استفاده از زعفران ممکن است برخی از علائم آسم را در افراد مبتلا به آسم آلرژیک کاهش دهد.
عملکرد ورزشی
مقدار مشخصی از زعفران یا مواد حاوی زعفران مانند کروستین (ماده شیمیایی موجود در زعفران) می‌تواند باعث کاهش خستگی و بهبود قدرت عضلات در مردان در هنگام ورزش شود.
سوزش و درد دهان
مصرف کروسین، سوزش و درد دهان را کاهش می‌دهد.
مشخص نیست که آیا مصرف زعفران باعث کاهش قند خون در افراد دیابتی می‌شود یا خیر.
تحقیقات نشان می‌دهند که استعمال زعفران روی پوست می‌تواند علائم اختلال نعوظ را بهبود دهد. برخی تحقیقات همچنین نشان می‌دهند که مصرف زعفران می‌تواند برای مردان مبتلا به اختلال نعوظ مفید باشد. البته تحقیقات دیگری هم در این مورد ثابت کرده که مصرف زعفران از راه خوراکی فایده‌ای ندارد. برای درک مفید بودن زعفران در درمان اختلال نعوظ تحقیقات بیشتری لازم است.
درد عضلات ناشی از ورزش
یکی دیگر از خواص زعفران درمان درد عضلات ناشی از ورزش است. مصرف زعفران خوراکی ممکن است از درد عضلات در مردانی که به طور معمول ورزش نمی‌کنند، جلوگیری کند.
اختلالات چشم
از دیگر خواص زعفران می توان به درمان اختلالات چشم اشاره کرد. برخی از اختلالات بینایی منجر به کاهش بینایی (گلوکوم) می‌شود. تحقیقات حاکی از آن است که مصرف زعفران به مدت 4 هفته علاوه بر درمان منظم برخی از علائم گلوکوم را کاهش می‌دهد.
مقادیر بالای کلسترول یا سایر چربی‌های خون (کاهش چربی خون)
به نظر نمی‌رسد مصرف زعفران سطح چربی را در بیشتر افراد کاهش دهد. اما تحقیقات بیشتری در مورد افرادی که میزان بالای چربی در خون آنها دیده می‌شود، مورد نیاز است.
فشار خون بالا
تحقیقات در سال‌های اخیر نشان داده که نوشیدن سه بار چای سیاه حاوی زعفران در روز به مدت 8 هفته، باعث کاهش فشار خون در افرادی که دیابت و فشار خون دارند، نخواهد شد.
بی خوابی
بر اساس مطالعات انجام شده در انجمن پزشکان و متخصصان مصرف عصارۀ زعفران خواب در افرادی را که مشکلات خواب دارند، بهبود می‌یابد. از دیگر خواص زعفران درمان بی‌خوابی است.
خستگی در افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)
تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که مصرف عصارۀ زعفران ممکن است در افراد مبتلا به ام اس خستگی را کاهش دهد.
افسردگی پس از زایمان
برخی شواهد نشان می‌دهند مصرف نوع خاصی از زعفران به مدت 6 هفته می‌تواند اثری همچون فلوکستین داشته باشد و به کاهش علائم افسردگی در زنان پس از زایمان کمک کند. همچنین مصرف زعفران به مدت 8 هفته ممکن است علائم افسردگی را در زنان شیرده کاهش دهد. اما مشخص نیست که آیا زعفران باعث این اثر شده است یا افسردگی به خودی خود از بین رفته است. بنابراین یکی دیگر از خواص زعفران درمان افسردگی پس از زایمان است.
آرتریت روماتوئید (RA)
در برخی مطالعات آمده است مصرف عصاره زعفران می‌تواند درد و تورم مفاصل را در افراد مبتلا به (RA) را کاهش دهد. بنابراین می‌توان گفت که یکی دیگر از خواص زعفران، درمان آرتریت روماتوئید است.
اثرات جانبی مصرف زعفران
زعفران به احتمال زیاد از نظر غذایی ایمن و بدون عارضه است. زعفران هنگام مصرف به عنوان دارو تا 26 هفته احتمالاً ایمن خواهد بود. برخی از عوارض جانبی احتمالی شامل خشکی دهان، اضطراب، تحریک، خواب‌آلودگی، بد خلقی، تعریق، حالت تهوع یا استفراغ، یبوست یا اسهال، تغییر اشتها، گرگرفتگی و سردرد است. واکنش‌های آلرژیک می‌توانند در برخی افراد رخ دهد. مصرف دوزهای بالای 5 گرم زعفران یا بیشتر می‌تواند مسمومیت ایجاد کند و دوزهای بیش از 20 گرم نیز خطر مرگ را افزایش می‌دهد.
بررسی نهایی
درمان‌های به اصطلاح طبیعی جهت درمان افسردگی جایگزینی برای تشخیص و درمان پزشکی نیستند. به این معنی که همیشه به معنای ایمن بودن و مجاز به مصرف روزانه نخواهد بود. با این که به نظر می‌رسد برای برخی از افراد برخی از مکمل‌های گیاهی و غذایی به خوبی کار کنند. اما مطالعات بیشتری برای تعیین این که کدام یک به احتمال زیاد مؤثرند و چه عوارض جانبی ممکن است ایجاد شود، لازم است.
آیا زعفران می‌تواند جایگزین محصولات آرام بخش شود؟
عصاره زعفران ممکن است علائم افسردگی را بهبود دهد. اما مطالعه بیشتر در این زمینه لازم است. دوزهای بالا می‌تواند عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد کند. به همین منظور توصیه می‌شود در درمان خود توسط پزشک متخصص، او را از تمایل خود به مصرف زعفران مطلع سازید. همچنین دوز مصرفی روزانه این گیاه باید با توجه به آزمایشات سلامتی شما معین گردد. پس در هنگام مراجعه به پزشک جدیدترین آزمایشات خود را به همراه داشته باشید. در صورت نیاز ممکن است پزشک توصیه کند آزمایش خون را تکرار نمایید.
مکمل‌های غذایی و رژیمی به همان صورتی که داروها کنترل می‌شوند، توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) کنترل و بررسی نمی‌شوند. به همین خاطر نمی‌توانید از آنچه که به عنوان مکمل تهیه و مصرف می‌کنید، مطمئن باشید. بهتر است قبل از شروع مصرف هرگونه مکمل غذایی کمی تحقیق کنید. اطمینان حاصل کنید که مکمل‌های خود را از یک شرکت معتبر خریداری می‌کنید و دقیقاً می‌دانید که این مکمل‌ها چه محتوایی دارند. همچنین از آن جا که برخی از مکمل‌های گیاهی و غذایی می‌توانند با داروهای تجویز شده از سوی پزشک شما تداخل داشته باشند، یا باعث عوارض خطرناکی شوند، قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک خود یا درمانگر خود در خدمات بهداشتی مشورت کنید.
