سندروم پای بیقرار ثانویه سندروم پای بیقرار ثانویه ناشی از بیماری یا اختلال دیگری است.
این بیماری اغلب پس از ۴۵ سالگی آغاز می‌شود و زمینه ژنتیکی ندارد. این نوع RLS:
به طور ناگهانی آغاز می‌شود. علائم آن معمولا با گذشت زمان تشدید نمی‌شوند. از نظر شدت، علائم آن ممکن است شدیدتر از سندروم پای بیقرار اولیه باشند. رایج‌ترین علل سندروم پای بیقرار ثانویه عبارت‌اند از:
پای بیقرار در دوران بارداری برخی از زنان در دوران بارداری (خصوصا در سه ماه آخر بارداری)، این وضعیت را تجربه می‌کنند. در این شرایط علائم معمولا یک ماه پس از زایمان از بین می‌روند.
کمبود آهن کمبود آهن (حتی بدون کم‌خونی)، می‌تواند باعث بروز یا تشدید پای بیقرار شود. اگر سابقه خونریزی از معده یا روده دارید، دوره‌های قاعدگی شدیدی را تجربه می‌کنید یا این که به طور مکرر خون اهدا می‌کنید، ممکن است کمبود آهن داشته باشید.
بیماری کلیوی در مرحله نهایی بیماری کلیوی در مرحله نهایی که به‌عنوان بیماری کلیوی مزمن نیز شناخته می‌شود، خطر ابتلا به سندرم پای بیقرار را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. این امر خصوصا در شرایطی صدق می‌کند که فرد به دیالیز وابسته باشد.
اگر نارسایی کلیه دارید، ممکن است دچار کمبود آهن نیز باشید که اغلب با کم‌خونی همراه است. زمانی که کلیه‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند، ذخیره آهن در خون کاهش می‌یابد. این وضعیت و سایر تغییرات در شیمی بدن ممکن است سبب بروز یا تشدید پای بیقرار شوند.
بیماری عصبی برخی از بیماری‌های عصبی نیز می‌توانند منجر به بروز علائم RLS ثانویه شوند. بیماری پارکینسون به طور مستقیم مسیر دوپامینرژیک را مختل می‌کند.
این در حالی است که مولتیپل اسکلروزیس (MS) اتصال نورون‌ها را کاهش می‌دهد. بیماری ام اس این کار را با آسیب رساندن به غلاف‌های میلین انجام می‌دهد که عصب‌ها را عایق (نارسانا) می‌کنند و سرعت انتقال پیام‌های الکتریکی را افزایش می‌دهند.
ازآنجایی‌که بیماری پارکینسون و MS هر دو با مختل کردن ارتباطات مغزی‌ای که برای حرکت اندام‌های حرکتی مهم هستند بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند، می‌توانند علائم مرتبط با RLS را ایجاد کنند. علاوه بر این، برخی از داروهایی که برای درمان این دو بیماری مصرف می‌شوند نیز خطر ابتلا به RLS ثانویه را افزایش می‌دهند.
پای بی قرار و دیابت ارتباطی قوی بین دیابت و RLS ثانویه وجود دارد. در چندین مطالعه نشان داده شد که افراد مبتلا به دیابت، دو الی سه برابر بیشتر از سایر افراد در معرض این بیماری قرار دارند.
نوروپاتی محیطی نوروپاتی محیطی نوعی آسیب به عصب‌های دست‌وپا است که گاهی به دلیل اعتیاد به الکل و بیماری‌های مزمن نظیر دیابت رخ می‌دهد.
اختلالات طناب نخاعی ضایعاتی که به دلیل آسیب روی طناب نخاعی ایجاد می‌شوند، با RLS مرتبط هستند. دریافت بی‌حسی نخاعی نیز خطر احتمال ابتلا به RLS را افزایش می‌دهد.
سایر علل آسیب به رگ‌های خونی پاها نیز می‌تواند منجر به بروز سندروم پای بیقرار ثانویه شود. معمولا وریدهای واریسی فقط از جنبه زیبایی آزاردهنده هستند، اما در برخی شرایط، درد و ناراحتی وریدهای واریسی ممکن است با بروز علائم پای بیقرار هم‌زمان باشد.
علاوه بر این، بیماری‌های روماتیسمی (از جمله آرتریت روماتوئید، سندروم شوگرن، و فیبرومیالژیا) نیز با ایجاد RLS ثانویه مرتبط هستند.
علائم سندروم پای بیقرار رایج‌ترین علامت سندروم پای بیقرار، حرکت مداوم پا خصوصا بعد از درازکشیدن یا نشستن است. سایر علائم این اختلال عبارت‌اند از:
تسکین این وضعیت بعد از حرکت: سندروم پای بیقرار معمولا بعد از حرکت‌دادن ناحیه مربوطه (همچون کشش، آهسته تکان دادن پاها، قدم‌زدن یا راه‌رفتن) کاهش پیدا می‌کند.تشدید علائم هنگام غروب: علائم معمولا هنگام غروب یا شب رخ می‌دهند.انقباض ناگهانی عضله پا در شب: RLS ممکن است با اختلال رایج‌تری به نام اختلال حرکت دوره‌ای اندام (PLMD) مرتبط باشد که باعث می‌شود در طول شب و هنگامی که خواب هستید، پاهایتان تکان بخورند و لگد بزنند.اختلال خواب: ازآنجایی‌که فرد برای تسکین وضعیت اذیت‌کننده‌ای که احساس می‌کند، مدام پاهایش را تکان می‌دهد، مدت‌زمان بیشتری طول می‌کشد تا بتواند به خواب برود. گاهی اوقات خواب ماندن نیز ممکن است برای این افراد دشوار باشد. افراد معمولا علائم RLS را به‌عنوان احساسات ناخوشایند و قوی‌ای در پاها توصیف می‌کنند. این وضعیت معمولا در هر دو طرف بدن اتفاق می‌افتد اما گاهی فقط یک سمت بدن تحت تاثیر قرار می‌گیرد. اگرچه به‌ندرت اما گاهی این وضعیت دست‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. اغلب بیماران این احساس را به این صورت توصیف کرده‌اند:
خارش احساس تپیدن و تیر کشیدن عضو همراه با درد احساس کشیده شدن عضله گاهی اوقات توصیف این که این وضعیت سبب بروز چه حالاتی می‌شود دشوار است. اما بهتر است بدانید که افراد مبتلا به‌پای بیقرار اغلب این وضعیت را به‌عنوان گرفتگی یا بی‌حسی عضلانی توصیف نمی‌کنند.
به‌طورکلی نوسان در شدت علائم رایج است. گاهی اوقات، علائم برای یک دوره زمانی ناپدید می‌شوند و سپس دوباره عود می‌کنند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم خیلی از افرادی که علائم سندروم پای بیقرار را تجربه می‌کنند، به پزشک مراجعه نمی‌کنند زیرا فکر می‌کنند که علائمشان خیلی جدی نیستند. اما گاهی این وضعیت، خواب و زندگی روزمره‌تان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به همین خاطر درصورتی‌که علائم بالا را تجربه کردید، بهتر است فورا به پزشک مراجعه کنید.
درمان پای بیقرار چیست؟ برای درمان سندرم پای بیقرار می‌توانید از روش‌های درمانی زیر استفاده کنید:
درمان دارویی چندین داروی تجویزی برای تسکین سندرم پای بیقرار در دسترس‌اند که بیشتر آنها برای درمان بیماری‌های دیگری ساخته شده‌اند. برخی از این داروها عبارت‌اند از:
داروهایی که دوپامین را در مغز افزایش می‌دهند این داروها روی سطوح پیام‌رسان شیمیایی دوپامین در مغز تاثیر می‌گذارند. مصرف داروهای روتیگوتین (نئوپرو) و پرامی پکسول (میراپکس) برای درمان سندرم پای بیقرار متوسط تا شدید، توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است.
عوارض جانبی کوتاه‌مدت این داروها معمولا خفیف هستند و شامل حالت تهوع، سبکی سر و احساس خستگی هستند. بااین‌حال، این داروها ممکن است سبب بروز اختلالات کنترل تکانه (همچون اختلال قمار اجباری) و خواب آلودگی در طول روز نیز شوند.
داروهایی که بر کانال‌های کلسیم تاثیر می‌گذارند برخی از داروها همچون گاباپنتین (نورونتین، گرالیز)، گاباپنتین اناکاربیل (هوریزانت) و پرگابالین (لیریکا)، برای برخی از افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار موثر هستند.
شل‌کننده‌های عضلانی و داروهای خواب‌آور این داروها به شما کمک می‌کنند که شب‌ها راحت‌تر بخوابید، اما علائم مرتبط با پا را از بین نمی‌برند. به‌علاوه ممکن است باعث خواب‌آلودگی در روز شوند. این داروها معمولا تنها در صورتی استفاده می‌شوند که هیچ روش درمانی دیگری نتواند علائم فرد را تسکین دهد.
اپیوئیدها داروهای نارکوتیک اغلب برای تسکین علائم شدید استفاده می‌شوند، اما اگر در دوزهای بالا مصرف شوند ممکن است اعتیادآور باشند. برخی از انواع این داروها عبارت‌اند از: ترامادول (اولترام)، کدئین، اکسی‌کدون (اکسی‌کانتین) و هیدروکدون (Hysingla ER).
ممکن است پزشک چندین بار دارو یا ترکیبی از داروهای مختلفی را برای شما تجویز کند تا متوجه شود که کدام یک بهترین عملکرد را برای شما دارد و در تسکین و درمان علائمتان موثرتر است.
احتیاط در خصوص مصرف داروها گاهی اوقات داروهای دوپامین که مدتی برای تسکین پای بیقرار موثر بوده‌اند، بی‌اثر می‌شوند یا متوجه می‌شوید که علائمتان در طول روز عود می‌کنند یا دست‌ها را نیز درگیر می‌کنند. در این شرایط ممکن است پزشک داروی دیگری را برای مقابله با اختلال پای بیقرار جایگزین کند.
مصرف اکثر داروهای تجویزی که برای درمان سندرم پای بیقرار استفاده می‌شوند در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. در این شرایط پزشک استفاده از تکنیک‌های خودمراقبتی را برای تسکین علائمتان توصیه می‌کند. بااین‌حال، اگر علائم سندروم پای بیقرار (خصوصا در سه ماه آخر بارداری) خیلی آزاردهنده باشند، ممکن است پزشک استفاده از برخی داروها را تایید کند.
ممکن است برخی از داروها علائمتان را تشدید کنند. این داروها شامل برخی از داروهای ضدافسردگی، داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای ضد تهوع و برخی از داروهای سرماخوردگی و آلرژی هستند. در این شرایط، ممکن است پزشک توصیه کند که در صورت امکان از مصرف این داروها بپرهیزید. بااین‌حال، اگر به مصرف این داروها نیاز دارید، با پزشکتان در مورد مصرف سایر داروها برای کنترل سندروم پای بیقرار صحبت کنید.
روش‌های تشخیص تشخیص سندروم پای بیقرار اغلب بر اساس علائمتان انجام می‌شود. در این شرایط پزشک از شما درباره علائم، تاریخچه پزشکی‌تان و هرگونه سابقه خانوادگی سوال می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
حتما در مورد داروها و مکمل‌های بدون نسخه و تجویزی‌ای که مصرف می‌کنید پزشک را مطلع کنید و اگر هر بیماری زمینه‌ای دارید به پزشکتان اطلاع دهید.
به‌طورکلی هیچ تست آزمایشگاهی یا آزمایش تصویربرداری‌ای وجود ندارد که بتواند به طور قطعی ثابت کند که دچار سندروم پای بیقرار هستید. بااین‌حال برخی از آزمایش‌های خاص می‌توانند به تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای نظیر کم‌خونی و اختلالات متابولیک (همچون دیابت یا بیماری کلیوی) که ممکن است با پای بیقرار مرتبط باشند، کمک کنند:
ممکن است پزشک برای شمارش سلول‌های خونی و هموگلوبین، فریتین (برای بررسی ذخیره آهن)، بررسی عملکرد اندام‌ها و سطح هورمون تیروئید، از شما خون بگیرد. اگر پزشکتان متوجه علائم مرتبط با مشکلات عصبی (همچون نوروپاتی) شود، ممکن است الکترومیوگرافی سوزنی و مطالعات هدایت عصبی را انجام دهد. برای تشخیص اختلالات خواب و تعیین این که آیا به اختلال حرکت دوره‌ای اندام مبتلا هستید، ممکن است انجام پلی‌سومنوگرافی (تست خواب) ضروری باشد. این تست خصوصا برای افرادی ضروری است که حتی پس از تسکین علائم پای بیقرار با روش‌های درمانی، همچنان دچار اختلالات خواب قابل‌توجهی هستند. اگر علائمی وجود داشته باشد که نشان دهند عامل دیگری دلیل سندروم پای بیقرار است، ممکن است پزشک شما را به یک متخصص اختلالات خواب، متخصص مغز و اعصاب یا سایر متخصصان ارجاع دهد.
تشخیص سندرم پای بیقرار در کودکانی که قادر به توصیف علائمشان نیستند دشوارتر است.
ورزش‌های مناسب برای سندرم پای بیقرار تحقیقات نشان داده‌اند که ورزش‌هایی با شدت متوسط می‌توانند به کنترل علائم این بیماری کمک کنند. اما اکثر متخصصان موافق هستند که ورزش‌های شدید ایده بدی هستند. به همین خاطر توصیه می‌شود که روزانه ۳۰ الی ۶۰ دقیقه ورزش‌هایی با شدت متوسط را انجام دهید و از انجام ورزش در نواحی‌ای که دچار درد مفاصل هستند بپرهیزید، زیرا این کار ممکن است علائمتان را تشدید کند.
یوگا و حرکات کششی نشان‌داده‌شده که یوگا و تمرینات کششی برای افراد مبتلا به‌پای بیقرار مفید هستند.
یک مطالعه هشت‌هفته‌ای که در سال ۲۰۱۳ روی ۱۰ زن انجام شد، نشان داد که یوگا به کاهش علائم این بیماری کمک می‌کند. علاوه بر این برای بهبود خلق‌وخو و کاهش سطح استرس نیز موثر است که به نوبه خود می‌تواند خواب را بهبود بخشد. یک مطالعه دیگر در سال ۲۰۱۲ نشان داد که یوگا کیفیت خواب ۲۰ زن مبتلا به‌پای بیقرار را بهبود بخشید.
مطالعه دیگری نشان داد که تمرینات کششی سبب بهبود قابل‌توجهی در علائم پای بیقرار در افراد تحت همودیالیز شدند. برای این منظور می‌توانید تمرینات کششی ساق پا و قسمت بالایی پا را به روتین ورزشی روزانه‌تان اضافه کنید.
دوچرخه‌سواری دوچرخه‌سواری ورزش دیگری است که برای تسکین علائم سندروم پای بیقرار موثر است. برای شروع دوچرخه‌سواری با سرعت متوسط، می‌توانید با ۱۰ مایل در ساعت یا کمتر شروع کنید.
شنا شناکردن یا ایروبیک در آب، در یک استخر گرم به شل کردن عضلات کمک زیادی می‌کند. به‌علاوه مقاومت و تحرک عضلات را نیز بهبود می‌بخشد.
درمان‌های خانگی با استفاده از برخی تغییرات و روش‌های درمانی ساده در خانه می‌توانید به تسکین علائم سندروم پای بیقرار کمک کنید:
عادات خواب سالمی داشته باشید داشتن عادات خواب سالم برای همه افراد ضروری است خصوصا کسانی که به دلیل بیماری‌هایی همچون سندروم پای بیقرار، مشکل خواب دارند.
اگرچه ممکن است داشتن عادات خواب سالم نتواند علائمتان را کاملا برطرف کند، اما می‌تواند به شما کمک کند تا کم‌خوابی ناشی از RLS را برطرف کنید. برای این کار:
هر روز در ساعات مشخصی بخوابید و بیدار شوید. محل خوابتان را خنک، ساکت و تاریک نگه دارید. وجود عواملی مانند تلویزیون و تلفن در اتاق‌خواب که حواستان را پرت می‌کنند را به حداقل برسانید. دو الی سه ساعت قبل از خواب از نگاه‌کردن و کارکردن با نمایشگرهای الکترونیکی موبایل، تبلت، لپ‌تاپ و… خودداری کنید. نور آبی این نمایشگرها می‌تواند ریتم شبانه‌روزی بدن را از بین ببرد. ریتم شبانه‌روزی بدن کمک می‌کند چرخه خواب طبیعی را حفظ کنید. ماساژدرمانی را امتحان کنید ماساژ عضلات پا می‌تواند به کاهش علائم سندروم پای بیقرار کمک زیادی کند. اگرچه تحقیقات زیادی وجود ندارند که به طور قطعی اثرات ماساژ را اثبات کنند اما برخی از مطالعات فواید ماساژ را نشان داده‌اند.
در سال ۲۰۰۷ یک زن ۳۵ ساله دو بار در هفته به مدت سه هفته ماساژ ۴۵ دقیقه ای پا را دریافت کرد. پس از دو دوره ماساژ، علائم او کاهش یافتند و تا دوهفته پس از پایان دوره ماساژ عود نکردند.
طبق اظهارات نویسنده این مطالعه، بهبود گردش خون و افزایش ترشح دوپامین ناشی از ماساژ می‌تواند علت چنین تاثیری باشد. علاوه بر این ماساژ می‌تواند به بهبود خواب نیز کمک کند.
از باند کشی پا استفاده کنید باند کشی پا که جوراب سندروم پای بیقرار (restiffic) نیز نامیده می‌شود، به نقاط خاصی از قسمت پایینی مچ پا فشار وارد می‌کند. این فشار پیام‌هایی را به مغز ارسال می‌کند و مغز به ماهیچه‌های تحت تاثیر RLS فرمان می‌فرستد تا شل شوند. این وضعیت به تسکین علائم سندروم پای بیقرار کمک می‌کند.
در سال ۲۰۱۳ یک مطالعه روی ۳۰ نفر انجام شد که به مدت ۸ هفته از باند کشی پا استفاده می‌کردند. این مطالعه بهبود قابل‌توجهی در علائم سندرم پای بیقرار و کیفیت خواب را نشان داد.
از کمپرس گرم یا خنک استفاده کنید استفاده از کمپرس گرم یا سرد (یا استفاده متناوب از این دو) می‌تواند تا حدی علائم مرتبط با پای بیقرار را کاهش دهد.
نفس عمیق بکشید استرس می‌تواند علائم سندرم پای بیقرار را تشدید کند. با نفس‌های آهسته و عمیق می‌توانید از فشار روحی و استرس رها شوید. همچنین می‌توانید برای کاهش استرس، قبل از رفتن به رختخواب چراغ‌ها را خاموش کنید و به یک موسیقی آرامش‌بخش گوش کنید.
حمام آب گرم را امتحان کنید حمام آب گرم قبل از خواب، شما را آرام می‌کند و باعث می‌شود راحت‌تر به خواب بروید؛ بنابراین جای تعجب نیست که این روش ریلکسیشن، به کاهش علائم پای بیقرار نیز کمک می‌کند.
رژیم غذایی برای افراد دچار سندروم پای بیقرار هیچ دستورالعمل غذایی خاصی برای افراد مبتلا به سندروم پای بیقرار وجود ندارد. اما بهتر است رژیم غذایی‌تان را بررسی کنید تا مطمئن شوید که ویتامین‌ها و مواد مغذی ضروری را به میزان کافی دریافت می‌کنید. توصیه می‌شود که مصرف مواد غذایی فرآوری شده پرکالری که ارزش غذایی کمی دارند یا بدون ارزش غذایی هستند را کاهش دهید.
افزودن آهن به رژیم غذایی باتوجه‌به اظهارات موسسه ملی قلب، ریه و خون، اصلی‌ترین علت بروز سندروم پای بیقرار، کمبود آهن است. در این شرایط با مصرف مواد غذایی غنی از آهن می‌توانید کمبود آهن و در نتیجه علائم سندروم پای بیقرار را درمان کنید. برخی از مواد غذایی حاوی آهن عبارت‌اند از:
گوشت قرمز جگر اسفناج و سایر سبزی‌های دارای برگ‌های تیره میوه خشک شده گوشت ماکیان غذاهای دریایی غلات غنی شده با آهن لوبیا افزودن ویتامین C به رژیم غذایی مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C به همراه غذاهای غنی از آهن، می‌تواند به جذب بهتر آهن در بدن کمک کند. منابع غذایی که دارای سطح مناسبی از ویتامین C هستند عبارت‌اند از:
آب مرکبات گریپ فروت، پرتقال، نارنگی، توت فرنگی، کیوی، خربزه گوجه‌فرنگی، فلفل‌دلمه‌ای کلم بروکلی، سبزی‌های برگ‌دار افزودن فولات و منیزیم به رژیم غذایی سندروم پای بیقرار همچنین ممکن است ناشی از کمبود فولات یا منیزیم باشد. هر دوی این مواد مغذی برای انقباض مناسب عضلات و هدایت تکانه‌های عصبی ضروری هستند. در این شرایط مصرف مواد غذایی حاوی فولات و منیزیم می‌تواند به بهبود علائم سندروم پای بیقرار کمک کند.
مواد غذایی غنی از فولات عبارت‌اند از:
جگر اسفناج و سایر سبزیجات دارای برگ‌های تیره غلات غنی شده لوبیاچشم‌بلبلی عدس و لوبیا برنج و کینوآ مارچوبه کلم بروکسل آووکادو برخی از مواد غذایی غنی از منیزیم عبارت‌اند از:
بادام‌ها اسفناج بادام هندی بادام‌زمینی شیر سویا لوبیا سیاه ادامامه (سویای نارس پخته شده) کره بادام‌زمینی نان گندم سبوس‌دار برنج قهوه‌ای اگر نمی‌توانید آهن، ویتامین C، فولات و منیزیم کافی را از طریق مواد غذایی دریافت کنید، بهتر است با پزشکتان در مورد مصرف مکمل‌ها صحبت کنید.
از مصرف کافئین بپرهیزید بیمارانی که از سندروم پای بیقرار رنج می‌برند باید از مصرف کافئین اجتناب کنند. برخی از مطالعات ارتباط بین تسکین علائم پای بیقرار و قطع مصرف کافئین را نشان داده‌اند. توصیه می‌شود که برای چند هفته از مصرف هر چیزی که دارای کافئین بالایی است اجتناب کنید (از جمله قهوه، چای، نوشابه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و برخی از داروها همچون اکسدرین).
