دورۀ قاعدگی که زنان هر ماه با آن مواجه میشوند نتیجۀ تغییرات منظم هورمونی است. اما ممکن است نظم قاعدگی (menstruation) به هم بخورد. در این مقالۀ اسنپ دکتر عواملی که باعث رخ ندادن قاعدگی (Amenorrhea) میشوند را شرح می‌دهیم.
چرا قاعدگی (Amenorrhea) رخ نمی‌دهند؟
آمنوره (Amenorrhea) همان رخ ندادن خون ریزی‌های ماهانه است. اما دلایل مختلفی برای این مسئله وجود دارد. یکی از رایج ترین علل رخ ندادن قاعدگی بارداری به حساب می‌آید. اما موضوع دیگری که باعث آمنوره میشود اختلال در عملکرد اندام‌های تناسلی، غدد و هورمون‌های مترشحه است.
علل رخ ندادن قاعدگی چه می‌تواند باشد؟
درست است که تغییرات هورمونی، ساختار اندام‌های تناسلی و عملکرد غددی مانند هیپوفیز می‌تواند مانع از خونریزی ماهانه شوند، اما علل دیگری هم وجود دارد. آنها را نباید نادیده بگیرید.
- چاقی
- سوء تغذیه
- بی‌اشتهایی عصبی
- کاهش وزن شدید
- ورزش کردن زیاد
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- سرطان تخمدان
- زخم رحم به خاطر کورتاژ تا اتساع آن
- خارج کردن تخمدان یا رحم از بدن
- مشکلات تیروئید
- بی‌نظمی‌های هورمونی
- استرس و افسردگی
- استفاده از داروهای مختلف
رخ ندادن قاعدگی با چه علائمی همراه است؟
افرادی که با نامنظمی و رخ ندادن قاعدگی مواجه میشوند علائمی در خود مشاهده می‌کنند. از جمله:
- ترشحات نوک سینه
- ریزش مو
- سر درد
- تغییرات بینایی
- موهای زائد صورت
- آکنه
- درد لگن
چه موقع رخ ندادن قاعدگی در زنان طبیعی است؟
نباید همیشه از رخ ندادن خونریزی ماهانه نگران بود. زیرا همان طور که گفتیم علت آن می‌تواند بارداری (Pregnancy)، شیردهی (Breast Feeding) و یائسگی (Menopause) باشد. علاوه بر این موارد، زنانی که از راههای پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند ممکن است دورۀ قاعدگی را نداشته باشند. حتی تا مدتی بعد از آن که راههای پیشگیری را کنار نهادند هم ممکن است خونریزی ماهانه نداشته باشند و (Amenorrhea) را همچنان تجربه کنند.
مصرف چه داروهایی باعث رخ ندادن قاعدگی میشود؟
علاوه بر تغییرات جسمی گاهی عوارض مصرف داروها با آمنوره همراه است. برای مثال مصرف داروهای ضد روان پریشی، داروهای ضد افسردگی، شیمی درمانی، داروهای رفع آلرژی و داروهای فشارخون می‌توانند دوره‌های قاعدگی را عقب بیندازند. با این حال بی نظمی‌های هورمونی دلیل شایعی برای رخ ندادن قاعدگی است.
بی نظمی‌های هورمونی چیست؟
بسیاری از مواقع تعادل ترشح هورمون‌ها به خاطر بی نظمی در عملکرد غدد رخ می‌دهد. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- سندرم تنبلی تخمدان پلی کیستیک (Polycystic ovary syndrome- PCOS): در حالت طبیعی هنگام قاعدگی هورمون‌ها به‌صورت نوسانی ترشح میشوند. اما افرادی که تخمدان پلی کیستیک (PCOS) دارند با افزایش شدید ترشح هورمون‌ها مواجه میشوند. این موضوع مشکلاتی را به وجود می‌آورد. بنابراین بهتر است با متخصص زنان و زایمان مشورت کرد و تحت درمان قرار گرفت.
- عملکرد نامناسب غدۀ تیروئید: افرادی که مشکل پر کاری تیروئید دارند یا حتی از کم کاری تیروئید رنج میبرند ممکن است با آمنوره مواجه شوند. در واقع رخ ندادن قاعدگی به معنای عملکرد نادرست غدۀ تیروئید نیز می‌باشد. در این هنگام مراجعه به دکتر متخصص داخلی یا فوق تخصص غدد درون ریز می‌تواند مشکلات را رفع کند.
- تومور در غدۀ هیپوفیز. افرادی که در غدۀ هیپوفیز خود تومور دارند، با اختلالات هورمون‌های جنسی مواجه میشوند. این افراد باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند. زیرا متاستاز کردن تومور هیپوفیز با آسیب‌های جبران‌ناپذیری همراه است.
- یائسگی زودرس. به طور معمول در بسیاری از زنان یائسگی در سن 45 تا 50 سالگی رخ می‌دهد. اما اگر زنی با یائسگی زودرس مواجه شود دیگر خون ریزی ماهانه نخواهد داشت. البته فراموش نکنید که این اختلال هورمونی عوارض آسیب زننده ای دارد. بهتر است هورمون‌های استروژن و پروژسترون را با کمک دکتر معالج خود تنظیم کنید.
مشکلات ساختاری باعث رخ ندادن قاعدگی میشوند.
همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم عدم خون ریزی ماهانه به خاطر اتفاقاتی است که در اندام تناسلی رخ می‌دهند. در واقع ساختار تخمدان‌ها و رحم زنان بستری برای بی نظمی‌های هورمونی است.
- زخم رحم (Uterine Scarring) یکی از عللی است که باعث رخ ندادن قاعدگی میشود. در واقع زخم و چسبندگی‌های لایه‌های مختلف رحم باعث ایجاد سندروم آشرمن (Asherman’s syndrome) میشود. در نهایت هم نظم قاعدگی در فرد به هم می‌خورد. عموماً بعد از سزارین، کورتاژ یا درمان فیبروم رحم با این مشکل مواجه میشوند.
- فقدان اندام‌های تولید مثل. گاهی اوقات نوزادان دختر از بدو تولد دستگاه تناسلی ندارند. نداشتن رحم و تخمدان‌ها منجر به رخ ندادن قاعدگی در طول زندگی فرد میشود.
ناهنجاری در ساختار واژن. ممکن است ساختار واژن به شکلی باشد که به خاطر ایجاد انسداد در مسیر واژن مانع از خونریزی‌های قاعدگی شود. حتی این امکان وجود دارد که غشایی در واژن وجود دارد که ضخامت آن منجر به رخ ندادن خونریزی میشود.
چه فاکتورهایی باعث رخ ندادن قاعدگی میشود؟
- سابقۀ خانوادگی. زنانی که در خانوادۀ خود سابقۀ (Amenorrhea) دارند، با احتمال بیشتری با عدم خونریزی ماهانه مواجه میشوند. اختلالات کروموزومی و ژنتیکی مانند سندروم ترنر(Turner Syndrome) و سندروم سویر (Sawyer Syndrome) می‌توانند نقش سابقۀ خانوادگی در این مشکل را پر رنگ تر کند.
- سبک زندگی. عامل مهمی که باعث رخ ندادن قاعدگی میشود، سبک زندگی نادرست است. مثلاً زیاده روی در مصرف مواد غذایی ناسالم یا ورزش زیاد و شدید می‌توانند در این فاکتور قرار بگیرند.
- رژیم غذایی نامناسب. خوردن فست فودها و استفاده از برنامۀ غذایی ناسالم یا نامناسب احتمال رخ ندادن دورۀ قاعدگی را افزایش می‌دهد. در ضمن برنامۀ نامنظم غذایی به خاطر اعتیاد غذایی، استرس و افسردگی می‌تواند این مشکل را به وجود آورد.
- تمرین‌های ورزشی. تمرین‌های سخت و مداوم حرکات ورزشی در بعضی مواقع با نامنظمی‌های قاعدگی همراه است. ورزشکاران حرفه ای که باید منظم و تخصصی تمرین‌های خاصی انجام دهند، در خطر رخ ندادن قاعدگی خواهند بود.
کدام علت باعث رخ ندادن قاعدگی میشود؟
برای اینکه متوجه شوید کدام یک از علل فوق مانع خونریزی ماهانۀ شما میشود، بهتر است به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. پزشک معاینۀ جسمی شما را انجام می‌دهد. پروندۀ پزشکی شما را بررسی می‌کند. دربارۀ سبک زندگی، رژیم غذایی و برنامۀ دارویی شما سؤال می‌کند. با توجه به این عوامل علل اصلی عدم خونریزی ماهانه را تعیین می‌کند. در ضمن در صورت نیاز به شما دارو می‌دهد. ممکن است شما را به روان درمانگر یا متخصص تغذیه ارجاع دهد.
انجام تست‌های گوناگون مانند تست بارداری نیز از سمت پزشک پیشنهاد میشود. حتی تست‌هایی تجویز میشود که تعیین می‌کنند بیمار تخمدان پلی کیستیک دارد یا نه. در ضمن سیستم خود ایمنی یا توده‌های سرطانی در غدد یا اندام تناسلی نیز بررسی میشوند.
- سی تی اسکن (CT Scan) نوعی تصویربرداری با کامپیوتر و اشعۀ ایکس است که در شناسایی توده‌های سرطانی به دکتر کمک می‌کند.
- سونوگرافی نوعی تصویربرداری با امواج صوتی است. پزشک با کمک این روش می‌تواند اندام‌های درونی شما را مشاهده کنند. در نتیجه از سلامت تخمدان‌ها و رحم مطمئن میشوند.
- تست خون برای تعیین سطح هورمون‌ها استفاده میشود. برای مثال هورمون پرولاکتین یا هورمون محرک فولیکول را بررسی می‌کند. زیرا سطح این هورمون‌ها نقش مهمی در رخ ندادن قاعدگی دارد.
این ابزارها و نتایج تست‌ها به پزشک، متخصص تغذیه و روان درمانگر کمک می‌کنند که دقیق ترین تشخیص را داشته باشند. در ضمن تصمیم گیری دربارۀ دارو درمانی، روان درمانی و رژیم غذایی به بهترین شکل ممکن انجام میشود.
کلام آخر
رخ ندادن قاعدگی که در اصطلاح پزشکی آمنوره (Amenorrhea) نام دارد، به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. سابقۀ خانوادگی، استرس و فشارهای عصبی، رژیم غذایی و مهم تر از این‌ها ساختار دستگاه تناسلی در عدم خونریزی ماهانه نقش مهمی دارند. اگر زنان با این مشکل مواجه شده اند، کافی است که با پزشک متخصص مشورت کرده و تحت درمان قرار گیرند.
منابع:
mayoclinic, healthline 1, healthline 2
