انواع مکمل‌های پروبیوتیک؛ کاربرد، عوارض و مزایا

مکمل‌های پروبیوتیک حاوی دوزهای فراوانی از میکروارگانیسم‌های پروبیوتیک مانند باکتری‌ها و مخمرها هستند. مصرف دوزها و سویه‌های خاص پروبیوتیک‌ها به‌عنوان مکمل می‌تواند برای سلامتی مفید باشد و حتی به کاهش علائم برخی مشکلات پزشکی مانند بیماری التهابی روده (IBD) یا سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) کمک کند. به همین دلیل نیز مکمل‌های پروبیوتیک از محبوب‌ترین و پرطرفدارترین مکمل‌ها محسوب می‌شوند. انواع مختلفی از مکمل پروبیوتیک‌ وجود دارد که هرکدام حاوی نوع خاصی از باکتری‌های مفید هستند و کاربردهای خاص خودشان را هم دارند. اگر می‌خواهید بدانید که برای کاهش وزن یا بهبود مشکلات گوارشی مثل نفخ و اسهال کدام مکمل پروبیوتیک بهتر است، حتما این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر را تا انتها بخوانید.

پروبیوتیک چیست و چه کاری برای بدن انجام می‌دهد؟

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌ها و باکتری‌های زنده‌ای هستند که می‌توانند اثرات مفیدی روی بدن و عملکرد اندام‌های داخلی داشته باشند. این میکروارگانیسم‌ها با ما زندگی کرده و به سلامت عمومی‌مان کمک می‌‌کنند؛ مثلا رشد و تکثیر انواع مضر باکتری را در بدن کنترل کرده و ایمنی بدن را در برابر عفونت‌ها تقویت می‌کنند.

معمولا می‌توان پروبیوتیک‌ها را در برخی از غذاها و نوشیدنی‌های تخمیرشده دریافت کرد، از جمله:

• ماست و کفیر
• پنیر کوتاژ
• سوپ میسو
• کومبوجا
• کلم ترش یا کیمچی
• ترشی و آب ترشی

فرآوری غذا گاهی اوقات می‌تواند این پروبیوتیک‌های طبیعی را از بین ببرد، بنابراین برچسب‌ خوراکی‌ها را در مورد دارا بودن پروبیوتیک بررسی کنید. محصولات غذایی پروبیوتیک حاوی انواع منتخب و مفیدی از میکروارگانیسم‌ها هستند و منبع خوبی برای تامین نیاز بدن محسوب می‌شوند.

علاوه بر غذاهای تخمیرشده، پروبیوتیک‌ها می‌توانند به‌عنوان مکمل هم مصرف شوند. بسیاری از مکمل‌های پروبیوتیک خوراکی هستند و برخی دیگر به شکل محصولات موضعی که می‌توان آن‌ها را روی پوست یا غشاهای مخاطی (داخل بینی یا اندام تناسلی) مالید تولید می‌شوند.

مزایای پروبیوتیک برای سلامتی

پروبیوتیک‌ها سطوح میکروارگانیسم‌ها را در روده تنظیم کرده و ترکیب کلی میکروبیوم را در دستگاه گوارش متعادل می‌‌کنند. اگر این ترکیب نامتعادل باشد، پزشکان آن را دیس بیوز می‌نامند. مکمل‌های پروبیوتیک‌ می‌توانند با افزایش تعداد باکتری‌های مفید و کاهش تعداد باکتری‌های مضر، دیس بیوز را درمان کنند. 

محققان معتقدند سلامت میکروبیوم روده می‌تواند بر بسیاری از جنبه‌های سلامت عمومی تاثیر بگذارد، از جمله:

• بهبود خلق‌و‌خو و تحمل درد
• بهبود عملکرد ذهنی و جلوگیری از خستگی
• کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی
• متابولیسم، قند خون و ذخیره چربی

همچنین بسیاری از محصولات پروبیوتیک با باکتری‌ها و مخمرهای مفید برای پیشگیری یا بهبودی از عفونت‌های باکتریایی یا مخمری استفاده می‌شوند، از جمله:

• درماتیت آتوپیک و آکنه
• بیماری‌های لثه
• عفونت‌های واژن و مجاری ادراری (UTIs)
• اسهال مرتبط با آنتی‌بیوتیک

یکی دیگر از مهم‌ترین فواید مکمل‌های پروبیوتیک بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کمک به هضم بهتر و راحت‌تر غذاست. به‌طور کلی مزایای مکمل پروبیوتیک برای دستگاه گوارش عبارت است از: 

• کمک به تجزیه و جذب برخی مواد مغذی و داروها 
• تولید سایر مواد مغذی مهم به‌عنوان اثرات جانبی
• کمک به تجزیه و بازیافت صفرا پس از هضم 
• جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی مزمن مانند هلیکوباکتر پیلوری و C. difficile.
• جلوگیری از رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO)
• بهبود بیماری‌های التهابی روده، مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون
• کنترل و کاهش مشکلات عمومی گوارشی، مانند یبوست، نفخ و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)

به همین دلیل مصرف قرص پروبیوتیک برای درمان نفخ شکم یکی از تجویزهای همیشگی پزشکان و متخصصان است.

علاوه بر این‌ها برخی از محققان معتقدند که مکمل‌های پروبیوتیک روی برخی از شرایط سلامت روان هم تاثیر دارند. هم مطالعات حیوانی و هم انسانی نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های پروبیوتیک می‌تواند برخی از اختلالات سلامت روان را کنترل کرده و بهبود دهد.

به‌عنوان مثال پژوهش‌های متعددی نشان می‌دهد که مصرف مکمل پروبیوتیک با سویه‌های بیفیدوباکتریوم و لاکتوباسیلوس به‌مدت ۱ تا ۲ ماه می‌تواند اضطراب، افسردگی، اوتیسم، اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) و حافظه را بهبود بخشد. البته این مکمل‌ها هرگز نباید به‌جای داروهای ضد افسردگی استفاده شوند و بهتر است در کنار این داروها و به‌عنوان داروی کمکی و مکمل مصرف شوند. خصوصا که هنوز دقیقا مشخص نیست که آیا پروبیوتیک‌ها برای همه افراد مبتلا به افسردگی مفید هستند یا خیر. 

در کنار همه موارد گفته شده، مکمل‌های پروبیوتیک در زمینه‌های دیگری هم به سلامتی کمک می‌کنند. مثلا:

• درمان و کنترل اگزما در کودکان
• بهبود آلرژی
• کاهش کلسترول بد (LDL) و کنترل فشار خون و حفظ سلامت قلب
• جلوگیری از جذب چربی رژیم غذایی در روده و کمک به کاهش وزن و چربی شکم

مکمل پروبیوتیک چه کمکی به کاهش وزن می‌کند؟

مکمل‌های پروبیوتیک می‌توانند در ترکیب با رژیم غذایی کم کالری و افزایش فعالیت بدنی به کاهش وزن کمک کنند. زیرا میکروب‌های روده نقش مهمی در تجزیه آنچه می‌خوریم و تبدیل غذا به انرژی دارند. یک میکروبیوم سالم به فرد کمک می‌کند کالری بیشتری بسوزاند و چربی کمتری ذخیره کند. مطالعات هم نشان داده‌اند که میکروب‌های روده افراد چاق با افراد لاغرتر متفاوت هستند و احتمال ابتلا به دیس بیوزیس در آن‌ها بیشتر است.

البته تاثیر پروبیوتیک‌ها برای کاهش وزن روی همه افراد یکسان نیست و در اصل کاهش وزن به عوامل متعددی بستگی دارد. با این حال نوع خاصی از پروبیوتیک‌ها شامل سویه‌های لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم در کاهش وزن بدن بیشترین تاثیر را دارند. 

در نهایت هنوز برای درک کامل اینکه مکمل‌های پروبیوتیک چگونه و چه مقدار بر وزن بدن تاثیر می‌گذارند، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

مصرف پروبیوتیک برای چه کسانی توصیه می‌شود؟

اگر فرد علائم دیس بیوز در سیستم گوارشی یا دیگر اندام‌ها داشته باشد، ممکن است پزشک برای کمک به بازگرداندن تعادل به میکروبیوم بدن او مکمل‌های پروبیوتیک تجویز کند.

همچنین اگر فرد درگیر بیماری‌ یا تحت درمان با داروهایی باشد که میکروبیوم بدن را ضعیف می‌کند، پزشک برای کمک به بازسازی میکروبیوم مکمل پروبیوتیک هم در داروهای او قرار می‌دهد. مثلا مصرف یا استفاده از پروبیوتیک‌ها پس از اتمام دوره درمان با آنتی بیوتیک معمولا پیشنهاد می‌شود.

برخی افراد هم برای حفظ سلامت عمومی خود روزانه یک مکمل پروبیوتیک مصرف می‌کنند. همانطور که گفتیم یک میکروبیوم روده سالم می‌تواند ایمنی کلی بدن را تقویت کند، التهاب‌ها را کاهش دهد و به عملکرد روده کمک کند. در بسیاری موارد استرس و انتخاب نوع غذا می‌توانند میکروبیوم روده فرد را کاهش دهند و مصرف مکمل پروبیوتیک یکی از راه‌های کمک به بازیابی آن است. مخصوصا اگر مستعد مشکلات سلامت روده هستید و متوجه شدید که این مکمل‌ها به شما کمک می‌کند، می‌توانید از این مکمل استفاده کنید.

آیا مصرف مکمل پروبیوتیک خطر یا عوارض جانبی دارد؟

تا اینجا با کارایی و فواید مختلف مکمل‌های پروبیوتیک آشنا شدیم. اما آیا مصرف مکمل پروبیوتیک خطر یا عوارض جانبی هم دارد؟ واقعیت این است که تحقیقات کمی در مورد ایمنی پروبیوتیک‌ها انجام شده، با این‌حال به نظر می‌رسد مصرف این مکمل‌ها برای افراد سالم کاملا بی‌خطر است. اما خطر اندکی برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند وجود دارد. خطر احتمالی این است که یک محصول پروبیوتیک حاوی یک نوع میکروب مضر همراه با انواع مفید باشد. یعنی اگر یک محصول پروبیوتیک به‌طور دقیق آزمایش نشود، ممکن است نوع نامناسب باکتری را هم وارد بدن مصرف‌‌کننده کند. هرچند چنین موردی بسیار نادر است و برای اکثر افراد خطر جدی‌ای ایجاد نمی‌کند. اساسا یک سیستم ایمنی سالم به راحتی باکتری‌های بد در اندازه محدود را از بین می‌برد. اما این مشکل در یک سیستم ایمنی ضعیف، می‌تواند باعث عفونت جدی شود. 

یکی دیگر از نگرانی‌ها این است که اگر افراد هر روز پروبیوتیک مصرف کنند، ممکن است دستگاه گوارش آن‌ها تنبل ‌شود. اما پروبیوتیک‌ها مانند ملین‌ها نیستند که باعث تنبلی روده شوند و دفع بدون آن‌ها مشکل باشد. اساسا پروبیوتیک‌ها بدون اینکه به دیواره روده بچسبند از روده عبور می‌کنند. هیچ تحقیقی وجود ندارد که نشان دهد بدن به پروبیوتیک‌ها وابسته می‌شود. به‌طور کلی مصرف روزانه پروبیوتیک بی‌خطر است و حتی توصیه هم می‌شود.

چه کسانی نباید پروبیوتیک مصرف کنند؟

پروبیوتیک‌ها از بی‌خطرترین مکمل‌های طبیعی موجود هستند و موارد منع مصرف بسیار کمی دارند. با همه این‌ها چند گروه از افراد هستند که بهتر است هنگام مصرف مکمل‌ها با کشت‌های زنده احتیاط کنند. مثلا افرادی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند. در این شرایط حتما باید قبل از مصرف مکمل‌های پروبیوتیک با پزشک مشورت شود. 

درباره تداخل دارویی هم هیچ گونه منع مصرف شناخته‌شده‌ای وجود ندارد. تنها نکته‌ای که در اینجا باید به آن توجه کرد این است که آیا داروها دارای خواص ضد باکتری یا ضد قارچی هستند یا خیر. در این حالت توصیه می‌شود که مکمل پروبیوتیک حداقل چند ساعت بعد یا قبل از سایر داروها و مکمل‌ها مصرف شود. به‌طور کلی پروبیوتیک‌ها را می‌توان در کنار تمام داروهای طبیعی بدون هیچ مشکلی مصرف کرد.

بهترین راه برای مصرف مکمل پروبیوتیک

می‌توان پروبیوتیک‌ها را از طریق غذاها و نوشیدنی‌های تخمیر‌شده یا به‌عنوان یک مکمل غذایی مصرف کرد. حتی برخی از منابع غذایی ممکن است شامل پری‌بیوتیک‌ها (فیبرهایی که پروبیوتیک‌ها برای رشد باید از آن‌ها تغذیه کنند) نیز باشند. به‌طور کلی هرکدام از این روش‌ها مزایای خودشان را دارند. با این حال اگر مصرف پروبیوتیک برای رفع مشکل خاصی است، مکمل پروبیوتیک بهتر می‌تواند کمک کند. اصولا یک مکمل معمولا دوز بالاتری از پروبیوتیک‌ها را نسبت به منابع غذایی در خود دارد. 

در ضمن همیشه مکمل‌ها را همانطور که روی برچسب آن توصیه شده مصرف کنید. برخی از پروبیوتیک‌ها با غذا بهتر عمل می‌کنند و برخی دیگر با معده خالی. همچنین از آنجایی که پروبیوتیک‌ها یک مکمل طبیعی هستند بهتر است هنگام صبحانه و به‌عنوان بخشی از یک رژیم غذایی روزانه مصرف شوند.

نگاهی کلی به بهترین مکمل‌های پروبیوتیک

مکمل‌های پروبیوتیک‌ معمولا به‌شکل قرص، کپسول و پودر در دسترس هستد. هرکدام از مکمل‌ها حاوی نوع خاصی از باکتر‌ی‌ها هستند. بنابراین اگر می‌خواهید یک مکمل پروبیوتیک بخرید، انتخاب شما بسته به نیازتان ممکن است متفاوت باشد. برخی از رایج‌ترین پروبیوتیک‌های مورد مطالعه و توصیه شده عبارتند از:

• جنس لاکتوباسیلوس شامل L. acidophilus، L. rhamnosus، L. casei و L. plantarum 
• جنس بیفیدوباکتریوم شامل بیفیدوباکتریوم لانگوم و بیفیدوباکتریوم برو 
• اسیدوفیلوس (L. acidophilus) که تقریبا شناخته‌شده‌ترین پروبیوتیک موجود در بازار است

همانطور که اشاره شد هرکدام از این پروبیوتیک‌ها در بدن عملکرد متفاوتی دارند و بهترین قرص پروبیوتیک زنان با بهترین قرص پروبیوتیک برای یبوست یا بهترین مکمل پروبیوتیک برای لاغری فرق می‌کند.

می‌توان بهترین مکمل‌های پروبیوتیک را بر اساس کارکرد به شکل زیر دسته‌بندی کرد:

• بهترین کپسول پروبیوتیک روزانه: Culturelle Digestive 
• بهترین کپسول پروبیوتیک برای سلامت عمومی روده: Ritual Synbiotics 
• بهترین کپسول پروبیوتیک برای نفخ: Mindbodygreen Probiotics 
• بهترین کپسول پروبیوتیک برای کاهش وزن: Garden of Life Dr. Formulated Probiotics Once Daily Capsules 
• مقرون به‌صرفه‌ترین کپسول پروبیوتیک: Jarrow Formulas Jarro-Dophilus EPS Capsules 
• بهترین کپسول پروبیوتیک برای علائم مرتبط با سندروم روده تحریک‌پذیر: Klaire Labs Ther-Biotic Pro IBS Relief Capsules 
• بهترین کپسول پروبیوتیک برای اسهال: کپسول پروبیوتیک روزانه فلوراستور 
• بهترین کپسول پروبیوتیک برای ناراحتی عمومی دستگاه گوارش: کپسول‌های پروبیوتیک با مکمل‌های اضافی 
• بهترین کپسول پروبیوتیک برای سلامت واژن: Renew Life Women’s Care
• بهترین کپسول پروبیوتیک برای زنان باردار: Needed Prenatal Pre/Probiotic
• بهترین کپسول پروبیوتیک برای زنان یائسه: Better Body Co. Provitalize

همیشه قبل از انتخاب و مصرف مکمل با یک پزشک و متخصص در مورد اینکه کدام پروبیوتیک ممکن است برای نیازهای شما بهترین کار را انجام دهد، مشورت کنید.

جمع‌بندی

همه افراد نیازی به مصرف مکمل‌های پروبیوتیک ندارند. با این حال ممکن است از پروبیوتیک‌ها برای کمک به کاهش علائم بیماری‌های خاص، تقویت سیستم ایمنی، بهبود علائم افسردگی و حتی کاهش وزن استفاده شود.

اگر می‌خواهید مکمل پروبیوتیک مصرف کنید و نمی‌دانید از بین محصولات مختلف در بازار کدام را انتخاب کنید و چه نوع مکملی برای نیاز شما بهتر است می‌توانید به‌صورت آنلاین با پزشکان و متخصصان اسنپ‌دکتر صحبت کنید و از آن‌ها مشاوره و راهنمایی بگیرید.