اسکیزوفرنی پارانوئید را بیشتر بشناسید
اسکیزوفرنی پارانوئید (Paranoid schizophrenia) از انواع فرعی اسکیزوفرنی است که با پارانویا همراه است. در سال ۲۰۱۳، انجمن روانپزشکی آمریکا تشخیص داد که پارانویا یک بیماری تشخیصی جداگانه نیست؛ بلکه یکی از علائم شاخص اسکیزوفرنی است. در نتیجه نام این اختلال به اسکیزوفرنی تغییر یافت. با این حال هنوز اصطلاح اسکیزوفرنی پارانوئید برای بسیاری از افراد آشناتر است و کاربرد دارد. در ادامه این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر، توضیحات کامل‌تری در مورد این بیماری ارائه داده‌ایم.
اسکیزوفرنی پارانوئید چیست و چه علائمی دارد؟
اسکیزوفرنی پارانوئید شایع‌ترین شکل اسکیزوفرنی و نوعی اختلال مغزی است. فرد مبتلا به این بیماری قادر نیست بین واقعیت و خیال تمایز قائل شود و علائم این بیماری می‌تواند بر نحوه درک و تعامل فرد با جهان تاثیر بگذارد. با شناسایی زودهنگام علائم اولیه بیماری، روند درمان بهتر پیش می‌رود و کیفیت زندگی فرد بهبود می‌یابد.
این وضعیت، علائم شاخصی دارد که می‌تواند به مرور عود کرده و شدیدتر شوند. تمام افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، پارانویا را تجربه نمی‌کنند. برخی از افراد علائم دیگری را نشان می‌دهند که در ادامه به صورت مفصل به آنها می‌پردازیم.
هذیان
هذیان‌ها، باورهایی قوی اما نادرست هستند. انواع مختلفی از هذیان وجود دارد. برخی از انواع رایج‌تر هذیان مرتبط با اسکیزوفرنی پارانوئید عبارتند از:
- هذیان‌های کنترل شدن: فرد فکر می‌کند که توسط یک نیروی خارجی مانند دولت یا بیگانگان کنترل می‌شود.
- هذیان‌های خودبزرگ‌بینی: ممکن است فرد باور داشته باشد که توانایی‌ها، ثروت یا اهمیت استثنایی دارد.
- هذیان‌های آزار و شکنجه: فرد فکر می‌کند که همه (یا شاید فقط یک نفر) به دنبال او هستند.
- هذیان‌های مرجع: فرد فکر می‌کند که یک مورد بی‌اهمیت به طور خاص برای او طراحی شده است.
حدود ۹۰ درصد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دچار هذیان می‌شوند اما همه هذیان‌های یکسانی ندارند.
توهم
توهم به معنای احساس چیزهایی است که در واقعیت وجود ندارند، اما از نظر فرد بیمار واقعی هستند. شنیدن صداها شایع‌ترین توهم در اسکیزوفرنی پارانوئید است. صداها حتی ممکن است به افرادی نسبت داده شوند که فرد آنها را در واقعیت می‌شناسد. وقتی فرد مبتلا از دیگران جدا می‌شود، علائم شدیدتر خواهند شد.
گفتار نامنظم
گفتار نامنظم یکی از علائم شاخص اسکیزوفرنی است. ممکن است فرد کلمات یا عباراتی را مدام تکرار کرده و یا در وسط جمله شروع به صحبت کند. حتی ممکن است کلماتی را از خود بسازد. این گفتار نامنظم در نتیجه مشکلات تمرکز رایج در اسکیزوفرنی است.
رفتار آشفته
رفتار آشفته به ناتوانی کلی در کنترل رفتار در زمینه‌های مختلف مانند رفتار با خانواده یا محیط کار اشاره دارد. فرد مبتلا ممکن است در موارد زیر مشکل داشته باشد:
- انجام فعالیت‌های عادی روزانه
- کنترل تکانه‌های خود
- کنترل احساسات
- رفتارهای عجیب و غریب یا نامناسب در عرف
علائم مذکور، زندگی کاری، اجتماعی و خانوادگی فرد بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهند و می‌توانند بسیار آسیب‌زا و ناراحت‌کننده باشند.
علائم منفی
علائم منفی به فقدان رفتارهایی اشاره دارد که در افراد سالم دیده نمی‌شود. از میان علائم منفی مرتبط به اسکیزوفرنی پارانوئید، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- کمبود احساسات و بی‌توجهی
- انزواطلبی
- عدم اشتیاق برای فعالیت‌هایی که به عنوان سرگرمی تلقی می‌شوند
- ناتوانی در نشان دادن احساسات با حالات صورت، تن صدا و حرکات فیزیکی
- کاهش علاقه کلی به زندگی
- افکار خودکشی
افکار خودکشی و رفتارهای آسیب‌زا یکی دیگر از علائم رایج اسکیزوفرنی است. این افکار در صورت عدم درمان به موقع، بیشتر سراغ فرد بیمار می‌آیند. اگر فرد بیمار به فکر خودکشی یا آسیب رساندن به خود است، فورا با یک متخصص سلامت روان تماس بگیرید. ویزیت آنلاین از طریق اسنپ‌دکتر در این شرایط بسیار مفید است و با صرف زمان و هزینه کم می‌توانید بهترین مشاوره را داشته باشید.
علل و عوامل خطر اسکیزوفرنی پارانوئید
علت دقیق اسکیزوفرنی همراه با پارانویا هنوز مشخص نیست. اسکیزوفرنی می‌تواند ژنتیکی باشد و در خانواده طی چند نسل منتقل شود. با این حال، تمام افراد با پیشینه خانوادگی اسکیزوفرنی، لزوما به این بیماری مبتلا نخواهند شد؛ همچنین تمام افرادی که به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند، علائم پارانویا را ندارند. سایر عوامل خطر برای ابتلا به این بیماری، عبارتند از:
- ناهنجاری‌های مغزی
- سوء استفاده در دوران کودکی
- سطح پایین اکسیژن در بدو تولد
- جدایی یا از دست دادن والدین در سنین پایین
نحوه تشخیص اسکیزوفرنی
تشخیص اسکیزوفرنی پارانوئید مستلزم یک سری آزمایش و ارزیابی‌های متعدد است. پزشک معمولا موارد زیر را مورد بررسی قرار می‌دهد:
- آزمایش خون و نتایج سایر آزمایش‌های پزشکی
- پیشینه پزشکی بیمار
- نتایج تست تصویربرداری عصبی
- نتایج معاینه فیزیکی
پزشک ممکن است ارزیابی روانپزشکی را نیز به بیمار تجویز کند. اگر فرد حداقل دو نشانه اصلی را در ماه گذشته تجربه کرده باشد، ممکن است به این بیماری مبتلا باشد. این علائم باید آنقدر شدید باشند که در فعالیت‌های روزمره فرد اختلال ایجاد کنند.
روش‌های درمان اسکیزوفرنی پارانوئید
درمان موفق درازمدت اسکیزوفرنی به یک رویکرد ترکیبی متکی است. دارو درمانی در درجه اول اهمیت دارد و در موارد شدید که علائم محیطی ناامن برای اطرافیان فرد بیمار ایجاد می‌شود، ممکن است نیاز به بستری شدن وجود داشته باشد. در ادامه با روش‌های درمان این بیماری آشنا خواهید شد.
دارو درمانی
داروهای ضدروان‌پریشی یا آنتی سایکوتیک‌ها (Antipsychotics) می‌توانند به کاهش علائم اصلی مانند هذیان و توهم کمک کنند. این داروها با کنترل دوپامین در مغز عمل می‌کنند. از بین داروهای مورد مصرف برای درمان اسکیزوفرنی همراه با پارانویا، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- کلرپرومازین (Chlorpromazine)
- فلوفنازین (Fluphenazine)
- هالوپریدول (Haloperidol)
- پرفنازین (Perphenazine)
پزشک ممکن است داروهای جدیدتری را با عوارض جانبی کمتر تجویز کند. ممکن است پیدا کردن داروی مناسب با دوز مطلوب برای شرایط بیمار طول بکشد. کاهش علائم، اغلب بلافاصله پس از مصرف داروها مشهود است؛ اما گاهی اوقات ممکن است بیمار ۳ تا ۶ هفته پس از دریافت دارو، اثربخشی کامل دارو را مشاهده نکند. برای برخی از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید، ممکن است اثربخشی کامل دارو تا ۱۲ هفته طول بکشد.
برخی از داروها ممکن است در طی چند ماه به بهبود علائم بیمار کمک کنند. در مورد تمام جوانب مثبت و منفی داروهای ضدروان‌پریشی، لازم است بیمار با پزشک مشورت داشته باشد. عوارض جانبی احتمالی این داروها عبارتند از:
- سرگیجه
- خواب‌آلودگی و خستگی
- دهان خشک
- فشار خون پایین
- حالت تهوع
- استفراغ
- حرکات غیرقابل کنترل
- تغییر در بینایی
- افزایش وزن
گاهی اوقات، پزشک ممکن است داروهای دیگری را برای درمان علائم اسکیزوفرنی پارانوئید تجویز کند. از میان آنها می‌توانیم به داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی اشاره کنیم.
روان درمانی
گزینه‌های روان درمانی می‌تواند شامل درمان‌های گروهی یا درمان‌های روانی اجتماعی باشد. گروه درمانی می‌تواند مفید باشد؛ چرا که فرد بیمار با افراد دیگر دارای تجربیات مشابه خود ارتباط برقرار می‌کند. همچنین بودن در میان یک جمع مطمئن، برای کمک به مبارزه با انزوایی که معمولا افراد مبتلا به اسکیزوفرنی با آن روبرو هستند، بسیار مفید است.
درمان‌های روانی اجتماعی به فرد کمک می‌کنند که به طور موثرتری با زندگی روزمره کنار بیاید. این روش‌ها گفتاردرمانی را با استراتژی‌های اجتماعی ترکیب می‌کنند تا به فرد کمک کنند که در محیط‌های مختلف واکنش‌های درستی داشته باشد. در طول جلسات درمانی، تکنیک‌های تمرکز حواس و مدیریت استرس آموزش داده می‌شود و فرد بیمار یاد می‌گیرد که علائم هشداردهنده را با پزشک یا عزیزان خود در میان بگذارد.
بستری شدن در بیمارستان
تشخیص زودهنگام اسکیزوفرنی پارانوئید به اثربخشی بهتر داروها و برنامه‌ریزی درمان کمک می‌کند. با این حال اگر فرد بیمار در خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران باشد، ممکن است بنا به تشخیص پزشک در بیمارستان بستری شود.
عوارض احتمالی اسکیزوفرنی و راه‌های مقابله با آن
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی که تحت درمان قرار می‌گیرند، تا حدودی بهبود می‌یابند و ممکن است علائم بسیار خفیفی داشته باشند. درمان مادام‌العمر برای جلوگیری از بروز سایر شرایط مرتبط با این بیماری مانند موارد زیر موثر خواهد بود:
- اعتیاد به الکل
- اختلالات اضطرابی
- افسردگی
- اعتیاد به مواد مخدر
- خودآسیبی
- خودکشی
اسکیزوفرنی درمان‌نشده می‌تواند ناتوان‌کننده باشد. در موارد شدید، افرادی که به دنبال درمان نیستند، در معرض خطر بی‌خانمانی، بیکاری و ابتلا به بیماری‌های مختلف هستند. مدیریت اسکیزوفرنی پارانوئید مستلزم تمرین‌های خودمراقبتی است. توجه به نکات زیر برای مقابله با این بیماری می‌تواند مفید باشد:
- بیمار باید سطح استرس خود را مدیریت کند. بنابراین بهتر است از موقعیت‌های استرس‌زا دوری کند. انجام فعالیت‌هایی مانند مطالعه، مدیتیشن، پیاده‌روی آرام توصیه می‌شود.
- رژیم غذایی سالم شامل غذاهای گیاهی و پرهیز از غذاهای کنسروی و فرآوری شده به افزایش سطح انرژی بدن کمک کرده و احساس بهتری را در فرد مبتلا ایجاد می‌کند.
- ورزش منظم و فعال ماندن باعث افزایش سروتونین در مغز شده و علائم اسکیزوفرنی را تا حد خوبی کاهش می‌دهد.
- شرکت در رویدادهای اجتماعی و ماندن در جمع‌های دوستانه به کاهش انزوا کمک می‌کند.
- کمبود خواب علائم مبتلا به پارانویا، هذیان و توهم را در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی افزایش می‌دهد. بنابراین خواب کافی و داشتن یک روتین خوب برای خواب شبانه می‌تواند برای کنترل این بیماری مفید باشد.
- پرهیز از مصرف سیگار، الکل و سوء مصرف مواد به مدیریت بهتر علائم اسکیزوفرنی پارانوئید کمک می‌کند.
سخن پایانی
اسکیزوفرنی همراه با پارانویا علائم متنوعی دارد که از میان آنها می‌توانیم به هذیان، توهم، گفتار آشفته و… اشاره کنیم. مراقبان بیمار باید برای همراهی او آمادگی لازم را داشته و مدام با پزشک در ارتباط باشند. اسنپ دکتر با فراهم کردن امکان ویزیت آنلاین در هر ساعت از شبانه‌روز می‌تواند پشتیبان خوبی برای بیماران خاص و مراقبان آنها باشد. امکان تماس در بستر امن و بدون صرف زمان برای رفت و آمد، اسنپ دکتر را به یک پلتفرم پرطرفدار برای ویزیت آنلاین تبدیل کرده است.
