چطور عوارض بعد از حمله پانیک را کنترل کنیم؟
فردی که دچار حمله پانیک می‌شود، آنقدر می‌ترسد که فکر می‌کند ممکن است بمیرید. این حملات ترس شدید و ناگهانی حتی باعث واکنش‌های فیزیکی مانند تنفس سریع و بالا رفتن ضربان قلب هم می‌شوند. با اینکه عملا هیچ خطر واقعی وجود ندارد اما افراد درگیر حملات پانیک، چنان واکنش فیزیکی شدیدی را تجربه می‌کنند که روی بدن‌شان تاثیر می‌گذارد. حتی بعد از اینکه پانیک اتک تمام می‌شود و فرد احساس آرامش می‌کند نیز عوارض و اثراث منفی این حمله همچنان وجود دارد و می‌تواند فرد را اذیت کند. اگر می‌خواهید بیشتر درباره عوارض بعد از حمله پانیک یا خماری پانیک اتک بدانید و روش‌های مقابله با این عوارض را یاد بگیرید، حتما این مقاله را تا انتها بخوانید.
منظور از حمله پانیک چیست؟
حمله پانیک (Panic Attack) یک دوره ناگهانی ترس شدید است که معمولا هم بدون وجود خطر واقعی یا علت بیرونی ایجاد می‌شود و واکنش‌های فیزیکی شدیدی را به‌وجود می‌آورد. با اینکه خطر واقعی وجود ندارد اما حمله پانیک می‌تواند بسیار ترسناک باشد. هنگامی که حملات پانیک رخ می‌دهد، فرد احساس می‌کند که به‌طور واقعی در حال از دست دادن کنترل، حمله قلبی یا حتی مرگ است.
نکته مهم اینکه بین حمله پانیک و حمله اضطراب تفاوت وجود دارد. اصلی‌ترین تفاوت هم این است که حملات اضطرابی به‌دلیل عوامل استرس‌زا و معمولا هم به تدریج ایجاد می‌شوند. در مقابل، حملات پانیک به‌طور غیرمنتظره و ناگهانی اتفاق می‌افتد و هیچ دلیل استرس‌زایی هم ندارند. درضمن علائم حمله اضطرابی در بیشتر موارد نسبت به حمله پانیک شدت کمتری دارند و بیشتر طول می‌کشند.
اصولا حملات پانیک به خودی خود برای سلامتی خطرناک یا مضر نیستند، منتها تجربه حملات مکرر می‌تواند باعث کاهش کیفیت زندگی فرد شود.
در طول حمله پانیک چه اتفاقی برای بدن می‌افتد؟
هنگامی که فردی حمله پانیک را تجربه می‌کند، بدن درست مثل زمانی که واقعا درگیر مبارزه یا فرار از یک خطر است، تحریک شده و واکنش شدید فیزیکی نشان می‌دهد.
به‌طور معمول هنگامی که انسان با یک تهدید مواجه می‌شود، سیستم عصبی او فعال می‌شود. در نتیجه هورمون آدرنالین در جریان خون به‌راه می‌افتد و بدن را در حالت آماده باش قرار می‌دهد. در این حالت قطر رگ‌های خونی افزایش پیدا کرده و قلب سریع‌تر پمپاژ می‌کند. ضربان قلب فرد تندتر می‌شود تا به ماهیچه‌ها خون بیشتری برساند. تنفس فرد هم سریع‌تر و سطحی‌تر می‌شود و به او امکان می‌دهد اکسیژن بیشتری دریافت کند. قند خون هم بالا می‌رود تا حواس فرد تیزتر شده و هوشیارتر شود. درضمن مغز در حالت آماده باش بالا قرار می‌گیرد. همه این تغییرات تنها در یک لحظه اتفاق می‌افتد تا فرد بتواند از خطر فرار کند.
حملات پانیک در بیشتر افراد حدود 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. یعنی این علائم شدید فیزیکی پس از حدود 10 دقیقه به اوج خود میرسد و پس از 20 تا 30 دقیقه، بیشر آنها فروکش می‌کنند.
پانیک اتک چه علائمی دارد؟
حملات پانیک تقریبا به‌طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی شروع می‌شود. این حمله‌ها ممکن است در هر زمانی فرد را درگیر کنند – زمان رانندگی با ماشین و پشت فرمان، در مرکز خرید یا در وسط یک جلسه کاری مهم. همانطور که گفته شد این علائم معمولا در عرض 10 دقیقه پس از شروع حمله پانیک به اوج خود میرسد و کمی بعد هم فروکش کرده و ناپدید می‌شوند.
حملات پانیک ممکن است شامل برخی از این علائم و نشانه‌ها باشد:
- احساس وحشت شدید از خطر قریب الوقوع
- ترس از دست دادن کنترل یا مرگ
- ضربان قلب تند و بالا
- عرق کردن
- لرزیدن یا لرزش
- تنگی نفس و احساس خفگی
- گرگرفتگی
- حالت تهوع
- گرفتگی شکم
- درد قفسه سینه
- سردرد
- سرگیجه، سبکی سر یا غش
- بی‌حسی یا گزگز و سوزن سوزن شدن انگشتان دست یا پا
- غیرواقعی شدن (احساس غیرواقعی بودن) یا مسخ شخصیت (احساس جدا شدن از خود)
یکی از بدترین چیزهایی که در مورد حملات پانیک وجود دارد، ترس شدید از این است که یک حمله دیگر اتفاق بیفتد. ممکن است فرد آنقدر از بروز دوباره حملات پانیک بترسد که ترجیح دهد از موقعیت‌های خاصی که ممکن است باعث حمله در او شوند دوری کند.
چه چیزی باعث حملات پانیک می‌شود؟
کارشناسان دقیقا نمی‌دانند چرا برخی از افراد دچار حملات پانیک می‌شوند. با این حال مغز و سیستم عصبی نقش کلیدی در نحوه درک و مدیریت ترس و اضطراب دارند. برای همین هم محققان فکر می‌کنند که اختلال عملکرد آمیگدال – بخشی از مغز که ترس و سایر احساسات را پردازش می‌کند – ممکن است باعث شود فرد درگیر اختلال پانیک اتک شود. همچنین عدم تعادل شیمیایی در اسید گاما آمینوبوتیریک (GABA)، کورتیزول و سروتونین هم ممکن است نقش مهمی در بروز این حملات داشته باشد.
به‌طور کلی خطر ابتلا به اختلال پانیک در شرایط زیر بیشتر می‌شود:
- داشتن سابقه خانوادگی: اگر یکی از بستگان درجه اول فرد (خواهر و برادر بیولوژیکی، فرزندان یا والدین) به این بیماری مبتلا باشد، خطر ابتلا به اختلال پانیک در او 40 درصد بیشتر می‌شود.
- شرایط سلامت روان: افرادی که دارای اختلالات اضطرابی، افسردگی یا سایر شرایط سلامت روان هستند، بیشتر مستعد حملات پانیک هستند.
- تجارب نامطلوب دوران کودکی (ACE): تجربیات منفی و رویدادهای آسیب‌زا که بین 1 تا 17 سالگی برای فرد اتفاق می‌افتد، می‌تواند احتمال حملات پانیک را در بزرگسالی بالا ببرد.
واقعیت این است که هیچ محرک خاصی برای حملات پانیک وجود ندارد. اما افرادی که فوبیا دارند می‌توانند محرک‌های مرتبط با فوبیا را تجربه کنند که منجر به حمله پانیک می‌شود. به‌عنوان مثال، فردی که مبتلا به تریپانوفوبیا (ترس شدید از سوزن) است، اگر مجبور باشد برای آزمایش پزشکی خون بدهد، ممکن است دچار حمله پانیک شود.
عوارض پس از حمله پانیک
به عوارض و آثار بعد از حمله پانیک، خماری حمله پانیک یا خماری آدرنالین می‌گویند. درواقع این عوارض یا به‌اصطلاح خماری به‌دلیل کاهش سطح آدرنالین بعد از تمام شدن حمله است. همانطور که اشاره شد، در طول حملات پانیک، سطح آدرنالین در بدن فرد بالا می‌رود و هوشیاری و انرژی او را افزایش می‌دهد. این بالا رفتن دوز آدرنالین رفلکس‌های بدن را تشدید می‌کند تا فرد برای مبارزه یا دویدن آماده باشد. با این حال، هنگامی که حمله تمام شد و علائم فیزیکی از بین رفت، فرد ممکن است احساس خستگی و حتی درد داشته باشد.
احساس تخلیه کامل انرژی پس از تجربه حمله پانیک طبیعی است، زیرا بدن همیشه پس از پشت سر گذاشتن واکنش «جنگ یا گریز» و بالا رفتن آدرنالین در حمله پانیک، بهترین کار را برای تنظیم مجدد خود انجام می‌دهد.
به‌طور کلی عوارض شایع پس از حمله پانیک عبارتند از:
- بی‌حالی یا خستگی مفرط
- خواب‌آلودگی
- بدن درد و درد عضلانی
- درد در فک (به‌خصوص اگر فرد در حین حمله فک خود را فشار می‌دهد)
- ضربان قلب بالا
- لرزش
- عرق کردن
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- سرگیجه
- حالت تهوع یا درد معده
- مه مغزی
علائم خماری حمله پانیک می‌تواند در برخی افراد تا یک هفته یا بیشتر ادامه داشته باشد و کیفیت زندگی را در سطوح مختلف کاهش دهد. مستند کردن جزئیات آخرین حمله پانیک می‌تواند کمک کند تا فرد تم‌ها یا الگوهایی که ممکن است در حملات پانیک او نقش داشته باشد را پیدا کند. در ادامه مقاله هم چندین راهکار ساده و کاربردی برای از بین بردن سریع‌تر این احساس خماری بعد از پانیک اتک را با هم مرور می‌کنیم.
نکاتی برای مقابله با اثرات و عوارض پس از حمله پانیک
اگرچه بهبودی پس از یک حمله پانیک ممکن است زمان‌بر باشد، اما شدنی است. چند راهکار ساده هم برای مقابله با عوارض بعد از حمله پانیک وجود دارد که می‌تواند برای از بین رفتن سریع‌تر این عوارض به فرد کمک کند. مثلا:
- از وضعیت موجود دور شوید:
موقعیت فیزیکی خود را تغییر دهید. اگر بدن شما از نظر فیزیکی به چیزی واکنش نشان می‌دهد، پس باید بدن را از آن موقعیت فیزیکی راحت کنید. به‌عنوان مثال، اگر ایستاده‌اید یا در اطراف قدم می‌زنید، جایی بنشینید تا بتوانید آرام باشید و با این واکنش بدن‌تان مقابله کنید. اگر دراز کشیده‌اید و همچنان احساس وحشت می‌کنید، بنشینید یا بلند شوید.
- محیط اطراف خود را تغییر دهید:
آیا به تازگی یک حمله پانیک را در اتاق خواب خود تجربه کرده‌اید؟ برای پیاده‌روی به بیرون بروید. حمله پانیک را در جمع تجربه کرده‌اید؟ جایی بروید که بتوانید تنها باشید و آرام شوید.
- چیزی بخورید:
در حالی که درمان حمله پانیک همیشه خوردن غذا نیست، گاهی اوقات خوردن یک میان‌وعده یا خوراکی کوچک می‌تواند ذهن را آرام کند. البته بهتر است سعی کنید یک میان وعده شیرین و در عین حال سالم بخورید. مانند میوه یا آب‌میوه.
- بخوابید:
حملات پانیک ذهن و بدن را به شدت خسته می‌کنند. بیشتر افراد پس از تجربه یک حمله کاملا احساس خستگی می‌کنند. بنابراین بعد از حمله اگر جایی هستید که می‌توانید چرت بزنید، حتما این کار را انجام بدهید. البته سعی کنید این استراحت را کوتاه و نهایت به 30 دقیقه محدود کنید، تا بتوانید بعدا خواب خوبی داشته باشید.
- ورزش کنید:
با فعالیت بدنی و ورزش می‌توانید به بدن خود کمک کنید تا سریع‌تر با کاهش آدرنالین بعد از حمله پانیک سازگار شود. ورزش کردن همچنین یک راه عالی برای ترشح اندورفین، کاهش استرس و تقویت خلق و خوی است.
- با کسی که به او اعتماد دارید صحبت کنید:
صحبت کردن از احساسات و ترس‌هایی که باعث حمله می‌شود با یکی از عزیزان می‌تواند بسیار مفید باشد. آنها می‌توانند به شما در پردازش این احساسات کمک کنند و حتی به شما کمک کنند تا تشخیص دهید چه چیزی باعث حمله شده است و بتوانید از حمله‌های بعدی جلوگیری کنید.
یادتان باشد بهبودی پس از حمله پانیک ممکن است کمی طول بکشد و افراد ممکن است برای پشت سر گذاشتن این عوارض به زمان بیشتر یا کمتری نیاز داشته باشند.
روش‌های درمان و کنترل پانیک اتک
درمان می‌تواند به کاهش شدت و دفعات حملات پانیک کمک کند و عملکرد فرد درگیر با این حملات را در زندگی روزمره بهتر کند. گزینه‌های اصلی درمان هم روان‌درمانی و تجویز دارو هستند. بر اساس شرایط فرد و شدت حمله‌ها ممکن است یک یا هر دو نوع درمان به او توصیه شود:
- روان درمانی یا تراپی
روان‌درمانی که تراپی هم نامیده می‌شود، یک روش درمان بسیار موثر برای حملات پانیک و اختلال پانیک است. روان‌درمانی می‌تواند به فرد در درک چرایی حملات پانیک کمک کند و به او یاد دهد که چگونه با این حملات کنار بیایید.
مثلا نوعی از روان‌درمانی به نام رفتار درمانی شناختی می‌تواند به افراد درگیر پانیک اتک کمک کند از طریق تجربه‌های حمله خود یاد بگیرند که آنچه بابت آن دچار ترس می‌شوند واقعا خطرناک و تهدیدی برای زندگیشان نیست. در این روش درمانگر به فرد کمک می‌کند تا به تدریج علائم حمله پانیک را به روشی ایمن و تکراری دوباره تجربه کند. همزمان هم فرد یاد می‌گیرد تا واکنش فیزیکی بدن‌ش را نسبت به وحشت کنترل و حتی بر ترس از موقعیت‌هایی که به‌دلیل حملات پانیک از آنها دوری می‌کند غلبه کند.
البته رسیدن به همه این‌ها نیاز به زمان و تلاش کافی از سوی خود فرد دارد. حتی بد نیست برای اطمینان از اینکه حملات پانیک فرد تحت کنترل باقی می‌مانند و عود نمی‌کنند، بعد از درمان هم جلسات مشاوره هرازگاهی ادامه داشته باشد.
- دارو درمانی
در مواردی که عوارض و نشانه‌های حمله پانیک حاد و شدید است، برخی داروها می‌توانند به کاهش علائم مرتبط با این حملات کمک کنند. معمولا چندین نوع دارو در مدیریت علائم حملات پانیک موثر هستند، از جمله:
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) که بیشتر برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند مثل فلوکستین (پروزاک)، پاروکستین (پاکسیل، پکسوا) و سرترالین (زولوفت)
- دسته دیگری از داروهای ضد افسردگی یا مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs) مثل ونلافاکسین (Effexor XR)
- بنزودیازپین‌ها و آرامبخش‌های ضعیف‌کننده سیستم عصبی مرکزی مثل آلپرازولام (زاناکس) و کلونازپام (کلونوپین). البته بنزودیازپین‌ها معمولا فقط به‌صورت کوتاه‌مدت استفاده می‌شوند، زیرا می‌توانند عادت‌ساز باشند و باعث وابستگی ذهنی یا فیزیکی شوند.
فراموش نکنید که همه داروها خطر عوارض جانبی دارند و برخی از آنها ممکن است در شرایط خاصی مانند بارداری برای فرد مناسب نباشند. پس هیچ‌وقت بدون مشورت با پزشک از این داروها برای درمان حملات پانیک استفاده نکنید.
چه زمانی باید برای حمله پانیک به پزشک مراجعه کرد؟
دیدم که حملات پانیک به خودی خود تهدیدکننده زندگی نیستند، اما می‌توانند ترسناک باشند و به‌طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارند. بسیاری از مردم فقط یک یا دو بار در طول زندگیشان حمله پانیک را تجربه می‌کنند. یعنی معمولا زمانی که موقعیت استرس‌زا به پایان میرسد حملات پانیک هم تمام می‌شود. اما اگر فردی حملات پانیک مکرر و مدام دارد و دوره‌های طولانی را در ترس دائمی از حمله بعدی می‌گذراند، احتمالا نیاز داشته باشد تا برای درمان اختلال پانیک به پزشک مراجعه کند.
درضمن علائم حمله پانیک ممکن است شبیه علائم سایر مشکلات جدی سلامتی مانند حمله قلبی باشد، بنابراین اگر مطمئن نیستید که چه چیزی باعث علائم در کسی شده است، مهم است که فرد توسط پزشک معاینه شود.
با استفاده از اپلیکیشن و وب‌سایت اسنپ دکتر می‌توانید به‌صورت آنلاین به بهترین پزشکان و متخصصان پزشکی دسترسی داشته باشید و از آنها درباره علائم حمله پانیک مشورت بگیرید.
