همه چیز درباره اختلال وسواس شست‌وشو
مبتلایان به وسواس شست‌وشو به قدری از کثیفی و چرک وحشت دارند که اغلب ساعات روز را به‌شکلی طاقت‌فرسا صرف تمیزکاری و شستن بدن یا اشیای مورد استفاده‌ی خود می‌کنند. این آلوده‌هراسی نه‌تنها باعث جان به لب شدن خود بیمار می‌شود، بلکه زندگی اطرافیانش را نیز از حالت طبیعی خارج می‌کند. این بیماری با عنوان وسواس آلودگی نیز شناخته می‌شود و متأسفانه شیوع فراگیری در میان مردم دارد. در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر سعی کرده ایم تا به شما با ارائه راهکارهایی در خصوص درمان وسواس شستشو کمک کنیم و در ادامه قصد داریم ضمن بررسی راهکارهای درمان وسواس شستشو به معرفی مختصر پاره‌ای از علائم و علل بروز این بیماری بپردازیم.
وسواس شستشو چگونه بیماری‌ای است؟
وسواس شست‌وشو یکی از انواع اختلال وسواس فکری عملی است. در این اختلال فرد دچار افکار مزاحم و آزاردهنده‌ای در مورد آلودگی می‌شود و برای آرام ساختن خود به اعمالی افراطی در زمینه شستشو و پاک سازی می‌پردازد. در واقع فرد از طریق فرایند شستشو می‌خواهد در مورد پاکیزگی یا عدم نجاست خود و وسیله‌ها اطمینان پیدا کرده و از این طریق از اضطراب خود بکاهد. با این حال این مسئله منجر به صرف زمان و انرژی زیادی می‌شود و در نتیجه به اختلال در جنبه‌های مختلف عملکرد روزانه فرد می‌انجامد.
وسواس را چگونه در خود تشخیص دهیم؟
وسواس شستشو معمولا به دو شکلِ تردید در مورد تمیزی و تحمل‌ناپذیری این تردید ظاهر می‌شود. فرض کنید مجبور شده‌اید دست‌تان را در جایی تاریک با فشار آب کم بشویید، اما همین که شستن دست‌ها تمام می‌شود این تردید مثل خوره به جان‌تان می‌افتد که دست‌تان را خوب نشسته‌اید، حال آنکه سرسختانه باور دارید ادامه‌ی زندگی شما به شستشوی بی‌کم و کاست دست‌ها بستگی دارد. چه احساس آزاردهنده‌ای است مگر نه؟! این دقیقا همان تردید جان‌فرسایی است که مبتلایان به وسواس شستشو شب و روز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. فرد بیمار برای اینکه از شر این تردید خلاص شود، عمل شستن را به دفعات زیاد تکرار می‌کند و به‌تدریج به مرحله‌ای می‌رسد که دیگر حاضر نیست دست از شستشو بردارد. اساسا وقتی فردی تسلیم این پنداشت می‌شود که باید فعل شستن را بدون نقص انجام بدهد، نگرانی پیرامون لزوم تمیزی کامل و نیاز به پرهیز از آلودگی‌ها در ذهنش قوت می‌گیرد، تا آنجا که دیگر امکان تمیز شدن در حد لازم به‌سادگی میسر نیست.
در اوایل این وسواس، افراد دائما فکر می کنند که چیز های اطرافشان کثیف است، اجزای بدن خودشان مانند دست و صورتشان تمیز نیست و به همین دلیل شروع به شستن آن ها می کنند اما با این شستشو عطش آن ها به شستشو نه تنها کمتر نمی شود بلکه جدی تر می‌شود.
این شستشو را با دقت و ظرافت بسیار بیشتری انجام می دهند با این وجود باز هم وسواس آن ها رفع نمی شود زیرا مغز آن ها به این باور می رسد که توان تمیز کردن چیز ها را ندارد و به همین دلیل افراد بیشتر وقت خود را صرف این کار می کنند و در زندگیشان با اختلال جدی مواجه می شوند.
یکی از مراجعین دکتر سارا رینسلون روانشناس و متخصص وسواس روایت می‌کند:
خیلی وحشتناک بود. می‌دونستم که تمیزم، اما همش فکر می‌کردم که شاید کاملا تمیز نباشم و واسه همین به شستن ادامه می‌دادم. این کار تقریبا به اندازه‌ای طول می‌کشید که حداقل 10 بار شستشو رو انجام می‌دادم. اون‌وقت اگه اتفاقی به چیزی برمی‌خوردم که به نظرم کثیف بود، دوباره مجبور می‌شدم عملیات شستشو رو از سر بگیرم و این بار هم دوباره تمام مراحل رو بشمارم و حداقل 10 بار دیگه هم شستشو انجام بدم… ولی انگار برخوردهای تصادفی با این‌جور چیزای کثیف تمومی نداشت و ناچار به تکرار فرایند می‌شدم.
در مواقعی اگر شما به وسواس شستشو مبتلا نباشید بی اعتنا از این موضوع می گذرید و آن را نادیده می‌گیرید و عملا به آن اهمیتی نمی دهید اما همانطور که در مثال مراجع دکتر رینسلون گفت اگر شما وسواس شستشو داشته باشید این موضوع که در اصل بسیار ناچیز و کم اهمیت به نظر می رسد قابلیت و توانایی این را دارد که ساعت ها مغز بیمار را مشغول خود کند و آن فرد دائم به این فکر می‌کند که ممکن است به صورت کامل دستش را نشسته باشد و علاوه بر این شک‌های دیگری همچون ممکن است کسی را مریض کنم، خودم مریض می‌شوم و …… به سراغ او می‌آیند و او را عذاب می‌دهند و این افکار تا زمانی ادامه پیدا می‌کنند که فرد مبتلا به وسواس شستشو بتواند دستان خود را به صورت کامل بشورد. این وسواس با به وجود آوردن همچین مشکلاتی می‌تواند واقعا عذاب آور باشد و به همین دلایل است که درمان وسواس شستشو فوق العاده مهم است.
درمان‌های موثر برای اختلال وسواس شستشو:
- رفتار درمان
- خودنظارتی
- شناخت درمانی
- (همه این مراحل باید بدون نظارت درمانگر اتفاق بیوفتد)
از ترس‌‌هایتان دوری نکنید
دوری از موقعیت‌هایی که افکار وسواس‌گونه‌ی شما را تحریک می‌کنند شاید کار هوشمندانه‌ای به نظر برسد، اما هر چه بیشتر از این موقعیت ها دوری کنید، برای شما ترسناک‌تر می‌شوند. به جای دوری از آن افکار، خودتان را در معرض محرک های OCD قرار بدهید، سپس سعی کنید در برابر تمایل به انجام الگوهای مکرر و وسواس گونه رفتاری مقاومت کنید یا آنها را به تاخیر بیندازید. اگر مقاومت، کار بسیار سختی است، سعی کنید زمانی را که صرف انجام الگو های مکرر رفتاری می‌کنید، کاهش دهید.
سخن آخر
همانطور که گفتیم روان درمانی یا همان درمان مبتنی بر گفت و گو توسط روانشناسان تنها روشی است که برای گذراندن دوره وسواس توصیه می‌شود. در این نوع درمان، درمانگر می‌تواند از رویکردهای مختلفی استفاده نماید که از جمله مفید ترین آنها برای وسواس می‌توان به رویکرد شناختی رفتاری اشاره کرد. در این رویکرد روانشناس تلاش می‌کند تا افکار زیربنایی و بنیادی مراجع را شناسایی نماید، تحریف‌های آن را مشخص کند و به او آموزش دهد که چگونه افکار کارآمد و سالم را جایگزین شناخت‌های بیمارگون کند. تحقیقات زیادی در مورد علل بروز وسواس فکری عملی انجام شده است. در اکثر آنها به تعامل ویژگی‌های زیستی و محیطی اشاره می‌شود. در واقع برخی فاکتورهای ژنتیکی در تعامل با برخی استرس‌های محیطی می‌توانند در بروز این اختلال سهیم باشند.
در نهایت باید بدانید اگر شما دارای وسواس فکری شستشو هستید بهتر است درک کنید که بر افکارتان کنترلی ندارید و مسئول افکارتان نیستید و تنها بر رفتار خود کنترل دارید و از طریق کنترل رفتار، افکار مزاحم و ناخواسته نیز می توانند تغییر کنند.
