دلایل سقط جنین و راهکارهای جلوگیری از آن
سقط جنین تجربه‌ای سخت و غم‌انگیز است که گاهی به دلیل مشکلات کروموزومی و رشد نامناسب جنین رخ می‌دهد. گرچه این عامل قابل پیشگیری نیست، اما دلایل دیگری نیز برای سقط جنین وجود دارد که با مراقبت از خود و رعایت برخی نکات می‌توانید خطر سقط جنین را کاهش دهید. ترس از سقط جنین یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های زوج‌ها به خصوص در ماه‌های نخست بارداری است. به همین دلیل در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر، به بررسی علل، علائم، راه‌های پیشگیری و باورهای غلط درباره سقط جنین می‌پردازیم.
سقط جنین چیست؟
سقط جنین (Miscarriage) به از دست رفتن جنین در ۲۳ هفته اول بارداری گفته می‌شود. افزایش خطر سقط جنین در طول بارداری، ممکن است با علائم و نشانه‌هایی همراه باشد.
علائم سقط جنین چیست؟
اصلی‌ترین نشانه سقط جنین، خونریزی واژن است و ممکن است به دنبال آن گرفتگی و درد در قسمت پایین شکم نیز رخ دهد. این خونریزی می‌تواند از لکه‌بینی خفیف یا ترشحات قهوه‌ای رنگ تا خونریزی شدید، خون سرخ یا لخته‌های قرمز روشن متغیر باشد. خونریزی ممکن است طی چند روز به طور مدام ظاهر و ناپدید شود. شایع‌ترین علائم سقط جنین عبارتند از:
- لکه‌بینی: لکه‌بینی که بیش از ۳ روز طول بکشد
- خونریزی: خونریزی که ممکن است شامل لخته یا بافت باشد
- درد و گرفتگی خفیف تا شدید: در ناحیه کمر و شکم
- کاهش وزن ناگهانی
- ترشح مایعات یا مخاط از واژن
- کاهش علائم بارداری: مانند کاهش حساسیت پستان‌ها، تهوع و استفراغ
اگر فکر می‌کنید علائم سقط جنین را تجربه می‌کنید، به دنبال فوریت‌های پزشکی باشید. پزشک می‌تواند با انجام معاینه فیزیکی، دلیل بروز این علائم را تشخیص دهد.
میزان شیوع سقط جنین
سقط جنین بسیار شایع‌تر از آن چیزی است که عموم مردم تصور می‌کنند. طبق آمار، حدود یک مورد از هر ۸ بارداری به سقط جنین ناگهانی ختم می‌شود. بسیاری از سقط جنین‌ها حتی قبل از این‌که فرد از بارداری خود مطلع شود، اتفاق می‌افتند. با این حال، برای هر زن ۳ مرتبه سقط جنین متوالی یا بیشتر از آن، که سقط مکرر نام دارد، تجربه‌ای غیر معمول است و تنها یک نفر از هر ۱۰۰ زن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علت سقط جنین چیست؟
دلایل متعددی برای وقوع سقط جنین ناگهانی وجود دارد؛ اگرچه به‌ندرت علت دقیق آن مشخص می‌شود. خبر خوب این‌که در اکثر موارد، سقط جنین ناشی از عوامل مرتبط با شما نیست. پزشکان معتقدند که اغلب سقط جنین‌ها به دلیل وجود اختلالات کروموزومی در جنین رخ می‌دهند. کروموزوم‌ها، بلوک‌های سازنده ژنتیکی هستند که مسیر رشد جنین را هدایت می‌کنند. اگر تعداد کروموزوم‌های جنین بیشتر یا کمتر از حد طبیعی باشد، فرایند رشد به‌درستی صورت نمی‌گیرد و منجر به سقط جنین می‌شود. خوشبختانه، سقط جنین معمولا یک اتفاق تکرارشونده نیست و اکثر افراد در بارداری‌های بعدی خود، تجربه موفقی خواهند داشت. در حالت کلی دلایل سقط جنین را در سه ماه نخست بارداری و ماه سوم به بعد بررسی می‌کنند:
سقط جنین در سه ماهه اول بارداری
سقط جنین در سه ماهه اول بارداری، اغلب به دلیل مشکلات کروموزومی در جنین اتفاق می‌افتد. حدود ۳ مورد از هر ۴ سقط جنین در این دوره رخ می‌دهد. مشکلات جفت نیز می‌تواند باعث بروز سقط جنین شود. جفت، اندامی است که ارتباط بین جریان خون مادر و جنین را برقرار می‌کند. عوامل افزایش خطر سقط جنین در سه ماهه اول بارداری عوامل متعددی خطر بروز سقط جنین در سه ماهه اول بارداری را افزایش می‌دهند:
- چاقی
- سیگار کشیدن
- مصرف مواد مخدر
- مصرف زیاد کافئین
- مصرف الکل
عامل سن نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد:
- در زنان زیر ۳۰ سال، از هر ۱۰ بارداری، ۱ مورد به سقط جنین ختم می‌شود.
- در زنان ۳۵ تا ۳۹ ساله، ۲ مورد از هر ۱۰ بارداری به سقط جنین منجر می‌شود.
- در زنان بالای ۴۵ سال، بیش از ۵ مورد از هر ۱۰ بارداری به سقط جنین ختم می‌شود.
سقط جنین بعد از سه ماهه اول بارداری
برخلاف سقط جنین در سه ماهه اول بارداری که اغلب به مشکلات کروموزومی مربوط است، پس از آن، سقط جنین می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد. در این دوران، سلامت مادر نقش مهم‌تری ایفا می‌کند. این سقط‌های دیرهنگام، گاهی اوقات به دلیل عفونت اطراف جنین نیز رخ می‌دهند که منجر به پاره شدن کیسه آب (آمنیوتیک) قبل از هرگونه درد یا خونریزی می‌شود. باز شدن زودرس دهانه رحم نیز می‌تواند دلیل سقط جنین باشد. در ادامه، به طور دقیق‌تر توضیح می‌دهیم. بیماری‌های زمینه‌ای مادر برخی از بیماری‌های مزمن (طولانی‌مدت) در صورت درمان نشدن یا کنترل نامناسب، می‌توانند خطر سقط جنین در سه ماهه دوم را افزایش دهند. این بیماری‌ها عبارتند از:
- دیابت (در صورت کنترل ضعیف)
- فشار خون بالا (شدید)
- لوپوس
- بیماری کلیه
- پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)
- کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
- سندرم آنتی‌فسفولیپید (APS)
عفونت‌ها عفونت‌های زیر نیز می‌توانند خطر سقط جنین را افزایش دهند:
- سرخجه (سرخک آلمانی)
- سیتومگالوویروس (CMV)
- واژینوز باکتریال
- اچ‌آی‌وی (HIV)
- کلامیدیا
- سوزاک
- سیفلیس
- مالاریا
مسمومیت غذایی مسمومیت غذایی ناشی از مصرف غذای آلوده نیز می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد. برای مثال:
- لیستریوز: بیشتر در لبنیات پاستوریزه نشده مانند بلوچیز یافت می‌شود.
- توکسوپلاسموز: با خوردن گوشت خام یا نیم‌پز آلوده قابل انتقال است.
- سالمونلا: اغلب ناشی از مصرف تخم‌مرغ خام یا نیم‌پز است.
داروها برخی داروها نیز خطر سقط جنین را افزایش می‌دهند، از جمله:
- میزوپروستول: برای پیشگیری از زخم معده استفاده می‌شود.
- رتینوئیدها: برای درمان اگزما و آکنه به کار می‌روند.
- متوترکسات: برای درمان بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن؛ این داروها برای تسکین درد و التهاب به کار می‌روند.
برای اطمینان از ایمنی مصرف هر دارویی در دوران بارداری، همیشه قبل از مصرف با پزشک، ماما یا داروساز مشورت کنید. ساختار رحم مشکلات و ناهنجاری‌های رحم نیز می‌توانند منجر به سقط جنین در سه ماهه دوم شوند. مشکلات احتمالی عبارتند از:
- فیبروم: تومورهای خوش‌خیم در رحم
- شکل غیرطبیعی رحم
ضعف دهانه رحم (سرویکس) در برخی موارد، عضلات دهانه رحم ضعیف‌تر از حد معمول است. این عارضه به عنوان «ضعف دهانه رحم» یا «نارسایی دهانه رحم» شناخته می‌شود. ضعف دهانه رحم ممکن است ناشی از آسیب قبلی به این ناحیه، معمولا پس از یک عمل جراحی باشد. ضعف عضلات می‌تواند باعث باز شدن زودهنگام دهانه رحم در دوران بارداری و در نتیجه سقط جنین شود. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) وضعیتی است که به دلیل تغییرات هورمونی در تخمدان ایجاد می‌شود. PCOS به‌عنوان یکی از دلایل اصلی ناباروری شناخته می‌شود، زیرا می‌تواند مانع آزاد شدن تخمک (تخمک‌گذاری) شود. برخی شواهد نشان می‌دهند که این سندرم با افزایش خطر سقط جنین نیز مرتبط است.
پیشگیری از سقط جنین (کاهش خطر سقط جنین)
در بسیاری از موارد، علت سقط جنین مشخص نیست و فرد نمی‌تواند از آن جلوگیری کند. با این حال، راه‌هایی برای کاهش خطر سقط جنین وجود دارد، از جمله:
- پرهیز از مصرف دخانیات و مواد مخدر در دوران بارداری
- داشتن وزن سالم قبل از بارداری
- داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل با حداقل ۵ وعده میوه و سبزیجات در روز
- پیشگیری از ابتلا به برخی عفونت‌ها در دوران بارداری، مانند سرخجه
- پرهیز از برخی غذاها در دوران بارداری که می‌توانند باعث بیماری شما یا آسیب به جنین شوند
این موارد می‌توانند به شما در داشتن یک بارداری سالم‌تر کمک کنند. همچنین، دو درمان زیر نیز در پیشگیری از سقط جنین موثرند:
درمان سندرم آنتی‌فسفولیپید به عنوان یک علت زمینه‌ای
سندرم آنتی‌فسفولیپید (APS) عارضه‌ای است که باعث ایجاد لخته خون در بدن می‌شود. این بیماری با دارو قابل درمان است. تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیبی از آسپرین و هپارین (دارویی که برای جلوگیری از لخته شدن خون استفاده می‌شود) می‌تواند نتایج بارداری را در زنان مبتلا به این عارضه بهبود بخشد.
درمان ضعف دهانه رحم
ضعف دهانه رحم که به عنوان «نارسایی دهانه رحم» نیز شناخته می‌شود، با جراحی قابل درمان است که طی آن برای بسته نگه داشتن دهانه رحم، بخیه‌های محکمی دور آن زده می‌شود. این عمل جراحی معمولا پس از ۱۲ هفته اول بارداری انجام می‌شود. در ادامه، به برخی دیگر از راهکارهای کمک‌کننده برای کاهش خطر سقط جنین اشاره می‌کنیم: (قبل از انجام هر روشی برای درمان ضعف دهانه رحم با پزشک خود مشورت کنید.)
- مصرف فولیک اسید: مصرف روزانه حداقل ۴۰۰ میکروگرم فولیک اسید را از یک تا دو ماه قبل از بارداری (در صورت امکان) آغاز کنید.
- ورزش منظم: به طور مرتب ورزش کنید.
- محدودیت مصرف کافئین: روزانه بیش از یک یا دو فنجان نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه مصرف نکنید.
- واکسیناسیون: مطمئن شوید که واکسن‌های لازم را دریافت کرده‌اید.
- پرهیز از مواد مضر: از قرار گرفتن در معرض اشعه و سموم مانند آرسنیک، سرب، فرمالدئید، بنزن و اتیلن اکسید خودداری کنید.
- محافظت از شکم: در دوران بارداری مراقبت ویژه‌ای از شکم خود داشته باشید. از ورزش‌هایی مانند اسکی که ریسک بالای آسیب‌دیدگی دارند، خودداری کنید.
- مصرف دارو با تجویز پزشک: قبل از مصرف هر گونه دارویی، از جمله داروهای بدون نسخه، در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
همچنین می‌توانید با بررسی و درمان هرگونه عارضه قبل از اقدام به بارداری، به داشتن نوزادی سالم کمک کنید. برای مثال، اگر علت سقط جنین قبلی شما پاسخ خود ایمنی یا عدم تعادل هورمونی بوده است، به دنبال درمان این عارضه زمینه‌ای باشید.
در صورت مشکوک شدن به سقط جنین چه باید کرد؟
در صورت مشاهده علائم سقط جنین، معمولا برای انجام آزمایش به بیمارستان ارجاع داده خواهید شد. در اکثر موارد، سونوگرافی می‌تواند به تشخیص احتمال سقط جنین کمک کند. اگر سقط جنین تایید شود، با پزشک یا ماما در مورد روش‌های مدیریت پایان بارداری صحبت خواهید کرد. در اغلب موارد، بافت حاملگی طی یک یا دو هفته به طور طبیعی از بدن خارج می‌شود. در برخی موارد نیز برای تسهیل خروج بافت، دارو تجویز می‌شود. همچنین اگر نمی‌خواهید منتظر بمانید، می‌توانید یک جراحی جزئی برای برداشتن آن انجام دهید.
چه زمانی باید به دنبال کمک اورژانسی پزشکی باشیم؟
در برخی موارد، سقط جنین به دلیل رشد جنین خارج از رحم اتفاق می‌افتد. این عارضه که حاملگی خارج از رحم نامیده می‌شود، می‌تواند بسیار جدی باشد زیرا خطر خونریزی داخلی را به دنبال دارد. علائم حاملگی خارج از رحم عبارتند از:
- درد شکم شدید و مداوم در یک طرف بدن
- خونریزی واژینال یا لکه‌بینی، به طور معمول پس از شروع درد
- درد در نوک شانه
- اسهال و استفراغ
- احساس سبکی سر و سرگیجه شدید و احتمالا غش کردن
علائم حاملگی خارج از رحم معمولا بین هفته‌های ۵ تا ۱۴ بارداری ظاهر می‌شود. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، بلافاصله به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید.
پس از سقط جنین چه باید کرد؟
سقط جنین می‌تواند تجربه‌ای سخت و طاقت‌فرسا از نظر جسمی و روحی باشد. بروز احساساتی مانند گناه، شوک و خشم در این دوران طبیعی است. در این زمان، دریافت خدمات مشاوره و حمایت روانی به شما کمک می‌کند تا با این اتفاق کنار بیایید. همچنین ممکن است برگزاری مراسمی برای یادبود جنین از دست رفته برای شما مفید باشد. پس از بهبود علائم و آمادگی جسمی و روحی، می‌توانید برای بارداری مجدد اقدام کنید. مهم است به خاطر داشته باشید که اغلب سقط جنین‌ها اتفاقی است که لزوما برای دفعات بعد رخ نخواهد داد و به دنبال آن، بارداری سالمی را تجربه خواهید کرد.
باورهای غلط در مورد سقط جنین
درباره سقط جنین باورهای غلطی وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- وضعیت عاطفی در دوران بارداری: استرس یا افسردگی در دوران بارداری، خطر سقط جنین را افزایش نمی‌دهد.
- شوک یا ترس ناگهانی: تجربه شوک یا ترس ناگهانی در دوران بارداری، منجر به سقط جنین نمی‌شود.
- ورزش در دوران بارداری: ورزش کردن در دوران بارداری مفید است. اما در مورد نوع و میزان مناسب فعالیت ورزشی با پزشک یا ماما مشورت کنید.
- بلند کردن اجسام سنگین یا وارد کردن فشار به بدن: بلند کردن اجسام سنگین یا وارد کردن فشار به بدن در دوران بارداری، باعث سقط جنین نمی‌شود.
- کار کردن در دوران بارداری: کار کردن در دوران بارداری، یا شغل‌هایی که نیازمند نشستن یا ایستادن طولانی مدت هستند، خطری برای جنین ندارند.
- رابطه جنسی در دوران بارداری: برقراری رابطه جنسی در دوران بارداری، منجر به سقط جنین نمی‌شود.
- مسافرت هوایی: سفر با هواپیما در دوران بارداری، خطری ایجاد نمی‌کند.
- مصرف غذاهای تند: خوردن غذاهای تند، باعث سقط جنین نمی‌شود.
سخن آخر
در اکثر موارد، سقط جنین به دلیل مشکلات کروموزومی و رشد نامناسب جنین رخ می‌دهد که قابل پیشگیری نیست. خبر خوب این‌که احتمال سقط جنین مجدد بسیار پایین است و تنها حدود یک درصد از افراد پس از یک مرتبه سقط جنین، دوباره این اتفاق را تجربه می‌کنند. اگر علت خاصی برای سقط جنین شما شناسایی شود، پزشک می‌تواند با درمان آن به جلوگیری از سقط جنین در بارداری‌های بعدی کمک کند. برای داشتن بارداری سالم و کاهش خطر سقط جنین، مراقبت از خود و رعایت نکاتی مانند رژیم غذایی مناسب، ورزش و انجام چکاپ‌های منظم دوران بارداری را جدی بگیرید. همچنین می‌توانید از طریق اسنپ دکتر از متخصص زنان و زایمان و همچنین کارشناسان مامایی مشاوره آنلاین دریافت کنید و راهنمایی‌های لازم را برای داشتن دوره بارداری سالم و شیرین از آنها دریافت کنید.
