اصطلاحات آزمایشگاهی را بشناسیم

وقتی نتیجه آزمایش‌هایی مختلف را از آزمایشگاه دریافت می‌کنید، می خواهید خیلی زود از آن سر در بیاورید. در این مقاله اسنپ‌دکتر شما را با معنای برخی از اصطلاحات آزمایشگاهی آشنا می‌کنیم.

اصطلاحات آزمایشگاهی در آزمایش‌های مختلف

یکی از راه‌های تشخیص دقیق بیماری بررسی نتایج تست‌ها و آزمایش‌‌های مختلف است. بنابراین انواع آزمایش‌ها و اصطلاحات آزمایشگاهی وجود دارد. در ادامه نیز بر اساس نوع تستی که بررسی می‌کنیم، معنای اصطلاحات آن را به طور دقیق شرح می‌دهیم.

معنای اصطلاحات آزمایش خون

پزشک‌ها از نتیجه تست خون برای بررسی انواع بیماری‌ها استفاده می‌کنند. بنابراین اصطلاحات فراوانی در این نوع تست وجود دارد.

• (CBC): معادل اصطلاح ( Complete Blood Count) است. این اصطلاح به معنی شمارش سلول‌های خون است.
• (WBC): معادل واژه‌ی (White Blood Cell)  و به معنای شمارش گلبول هاي سفيد می‌باشد.
• (RBC): از اصطلاح آزمایشگاهی (Red Blood Cell Count) برای شمارش گلبول هاي قرمز استفاده می‌شود.
• (HB):  تست (HB) برای سنجش هموگلوبین (Hemoglobin) خون کاربرد دارد.
• (BG): با کمک اصطلاح (Blood Group) نوع گروه خونی را تشخیص می‌دهند.

چند اصطلاح برای سنجش هموگلوبین خون‎

• (MCHC): برای سنجش میزان غلظت متوسط هموگلوبين (Mean corpuscular Hemoglobin Concentration) این فاکتور بررسی می‌شود.
• (MCH): در بررسی میزان هموگلوبین از اصطلاح دیگری به اسم (Mean corpuscular Hemoglobin) استفاده می‌شود. با کمک عدد رو به روی این فاکتور وزن متوسط هموگلوبين را بررسی می‌کنند.
• (MCV): در تست خون اصطلاح دیگری برای بررسی حجم متوسط هموگلوبين وجود دارد که (Mean Corpuscular Volume) نامیده می‌شود.
• (E/M): نسبت سلول هاي زاينده گلبول سفيد به قرمز با یکی از اصطلاحات آزمایشگاهی به نام (E/M) می‌سنجند. این اصطلاح حجم متوسط هموگلوبین نام دارد.

اصطلاحات آزمایشگاهی سنجش پلاکت‌ها در آزمایش خون‎

• (HC): هماتوكريت (Hematocrit) برای سنجش درصد گلبول هاي قرمز در خون به کار می‌رود.
• (HCV): اگر بخواهند با آزمایش خون حجم از هپاتیت (C) مطمئن شوند آزمایش ( Hepatitis C Virus) را استفاده می‌کنند.
• (PLT): از اصطلاحات آزمایشگاهی دیگر، می‌توان (Platelet Count Test) را نام برد. نتیجه‎‌ی آن برای شمارش پلاكت‌ها به کار می‌رود.
• (PTE): برای سنجش درصد پلاكت‎‌ها در آزمایش خون به (PTE- Pulmonary thromboendarterectomy) توجه می‌کنند.
• (MPV): هنگام بررسی حجم متوسط پلاكت‌ها، (Mean platelet volume) از اصطلاحات مورد استفاده به حساب می‌آید.
• (ESR): اصطلاحی به نام سرعت رسوب خون (Erythrocyte Sedimentation) است. در واقع نشان می‌دهد که در طی چه زمانی گلبول‌های قرمز خونی انتهای لوله‌ی آزمایشگاه رسوب می‌کند.
• (RDW): با بررسی نتیجه‌ی آزمایش خون می‌توان پهناي گلبول قرمز در منحني (Red Cell Distribution Width) را متوجه شد.

اصطلاحات آزمایشگاهی در نگاهی کلی‎

• (UA): وقتی پزشکان می‌خواهند به تجزيه كامل ادرار مانند (PPH)، رنگ، بو و توده‌هاي متراكم در آن بپردازند
• (Urinalysis) را استفاده می‌کنند.
• (UC): اصطلاحی که در آزمایشگاه‌ها برای کشت ادرار استفاده می‌کنند.
• (HCG): با کمک تست خون و آزمایش ادرار می‌توان به جواب تست حاملگي (Human chorionic gonadotropin) پی برد

معنای اصطلاحات آزمایشگاهی تست قند خون

• (2Hpp): اصطلاح دیگری که برای مراقبت از افراد دیابتی عموماً استفاده می‌شود (2HPP) است و بررسی سطح قند خون دو ساعت بعد از صرف صبحانه انجام می‌شود.
• (GCT): تستی  به نام (GCT-Glucose challenge test) برای تست تحمل گلوکز اولیه به کار می‌رود.
• (GTT): یکی دیگر از اصلاحاتی که در بررسی گلوکز به کار می‌رود (Glucose Tolerance Test) نام دارد. این تست تحمل گلوکز ثانویه را می‌سنجد.
• (FBS): یکی از اصطلاحات رایج (Fasting Blood Sugar) همان تست قند خون است. نتیجه‎‌ی آن میزان قند خون ناشتا را می‌سنجد.

اصطلاحات آزمایشگاهی در بررسی چربي‌هاي خون

برای سنجش میزان چربی‌های مضر خون که کلسترول و تري‌ گلیسیرید هستند، تعدادی اصطلاح رایج هستند.

• (TG): تري گليسريد (Triglycerides): میزان زیاد تری گلیسرید در بیماری‌هایی مانند چاقي، اختلالات ارثي، بيماريهاي كبد، كليه و پانكراس بیش از حد معمول است. این در حالی است که افرادی که سوء تغذيه دارند  مقدار کم تر از حد معمول تری گلیسرید دارند.
• (Cholesterol): یکی از اصطلاحات شناخته شده برای تعیین سطح کلسترول خون است. جالب است بدانید سطح کلسترول خون، علاوه بر رژیم غذایی پرچرب، در كم‌كاري تيروئيد، ديابت، بارداري و برخي بيماري‌هاي كليه و كبد بالا مي‌رود.
• (LDL): میزان (Low-density lipoprotein) با اصطلاح (LDL) سنجیده می‌شود. با افزايش آن تعداد بیشتری از عروق کرونری مسدود می‌شود. بنابراین بیماری قلبی و عروقی حادتر می‌شود
• (HDL): یکی از اصطلاحات رایج  (High-density lipoprotein) است. در صورت كاهش این فاکتور به كمتر از 40، احتمال ابتلای بیمار به بیماری‌های قلبی و عروقی افزايش مي‌يابد.

اصطلاحات آزمایشگاهی در آزمایش تیروئید

• (T4): یکی از هورمون‌هایی که از غده‎‌ی تیروئید آزاد می‌شود (Thyroxine) نام دارد. در هايپر تيروئيد یا پركاري تيروئيد یا مصرف دارو‌هايي مانند استروژن، متادون و كلوفيبرات میزان (T4) افزایش می‌یابد.
• (T3): هورمون (Triiodothyronine) یکی دیگر از هورمون‌های مترشحه از تیروئید است. میزان (T3) در بیماران پركاري تيروئيد، سرطان تيروئيد و مصرف برخی داروها بالا مي‌رود. در بيماري‌هاي مزمن و سوء تغذيه، كم‌كاري تيروئيد و مصرف بعضی داروها پايين مي‌آيد.
• (FT4): تست تشخیصی هورمون‌های تیروئیدی که شامل (T4)، (T3) و (TSH) می‌شود، (Thyroid Function Tests) نام دارد. ميزان هورمون تيروكسين كه در خون آزاد است (و به پروتئين‌ها متصل نيست) را نشان مي‌دهد.
• (T3RU): نشان دهنده‌ی میزان برداشت هورمون (T3) توسط خون است. مانند هورمون (T4) در بيماري‌هاي مختلف متغیر می‌باشد و بالا يا پايين مي‌رود.
• (TSH): هورومون (thyroid stimulating hormone) توسط هيپوفيز ترشح مي‌شود. این هورمون باعث ترشح هورمون‌های مختلف از غده‌ی تيروئيد مي‌شود. برای مثال در بیماری كم‌كاري تیروئید و مصرف بعضی از داروها، میزان آن افزايش مي‌يابد.

اصطلاحات آزمایشگاهی در آزمایش کبد

• (SGPT) یا (ALT): در بررسی بيماري‌هاي كبدي، بيماري‌هاي كليوي، پانكراتيت نقش دارد. همچنين در بسياري از بيماريهاي التهابي ميزان آن افزايش مي‌يابد.
• (SGOT) یا (AST): فاکتوری که میزان آن در بيماري‌هاي قلبي، پانكراتيت، بيماري‌هاي كبدي، بيماري‌هاي عضلاني، مصرف الكل و آسيب‌هاي جسماني بالا مي‌رود. در بسياري از بيماري‌هاي التهابي نیز ميزان آن افزايش مي‌يابد.
• (AL.ph): یکی از اصطلاحات آزمایشگاهی در بررسی بیماری‌های مختلف، بدخيمي‌ها، ترميم شكستگي‌ها، بيماري پاژه، بيماري‌هاي كبدي، نارسايي قلبي، بارداري، پركاري غده پارا‌تيروييد و بسياري بيماري‌هاي ديگر نقش دارد و میزان آن بالا مي‌رود.
• (Bilirubin): افزايش بیلی روبین باعث بروز بیماری زردي مي‌شود. در آسيب‌ها و بيماري‌هاي كبدي، انسداد مجاري صفراوي، هموليز و گرسنگي ميزان آن افزايش مي‌يابد.
• (Albumin): در حالاتي نظير كم آبي و ديابت بی مزه، ميزان آن افزايش مي‌يابد. در حالی که بر خلاف آن در بيماري‌هاي كبدي، (CF)، سوء تغذيه، (IBD)، بعضي بيماري‌هاي كليوي و كبدي، انواع بدخيمي‌ها و یا حتی بيماري‌هاي بافت همبند ميزان آن كاهش مي‌يابد

اصطلاحات آزمایشگاهی مربوط به بیماری‌های قلبی و عروقی

• (CK): آنزیم (Creatine Kinase) در بيماري‌هاي قلبي و سكته قلبي، عفونت‌هاي ويروسي، كم كاري تيروئيد، بيماري‌هاي عضلاني، فعاليت و استرس شديد افزایش مي‌یابد.
• (Troponin T Troponin I): آزمایش تروپونین برای بررسی بیماری‌های مختلف قلب مانند سکته‌ی قلبی و ايسكمي قلبي انجام می‌شود. میزان این پروتئین در صورت وجود بیماری‌های قلبی و عروقی افزایش می‌یابد.
• (AST): در میان اصطلاحات آزمایشگاهی (AST) به چشم می‌خورد. در نارسايي حاد كليه، سکته‌ی قلبي، هپاتيت، كم‌خوني، پانكراتيت، بيماري‌هاي ويروسي و عضلاني ميزان (Aspartate Aminotransferase) بالا‌ مي‌رود.
• (LDH): پروتئینی به نام (Lactate Dehydrogenase) که میزان آن در سکته‌ی قلبي، بيماري كبدي، كم‌خوني، پانكراتيت و آسيب عضلاني، با تأخير افزایش می‌یابد.

اصطلاحات آزمایشگاهی مربوط به گازهای موجود در خون

• (PH): یکی از اصطلاحات آشنا که برای سنجش ميزان اسيديته‌ی خون به کار می‌رود. مقدار آن تحت تأثير كاركرد صحيح كليه، ريه و متابوليسم بدن تغییر می‌کند.
• (PCO2): اصطلاح دیگری در نتیجه‌ی آزمان خون  میزان فشار گاز دي ‌اكسيد كربن و اكسيژنی تحت تأثیر عملكرد ريه‌هاست، می‌سنجد.
• (PO2): این اصطلاح در نتایج آزمایش فشار گاز دي‌اكسيد كربن و اكسيژنی که تحت تأثير عملكرد ريه‌هاست، بررسی می‌کند.
• (HCO3): هیدروکربنات فاکتوری در آزمایش‌هاست که بسته به عملكرد ريه، كليه، اسيديته و متابوليسم بدن تغيير مي‌كند.
• (O2): اصطلاحی که میزان اكسيژن‌ رساني خون به بدن را نشان می‌دهد.

اصطلاحات آزمایشگاهی مربوط به هورمون‌های جنسی زنانه

• (LH): از اصطلاحات رایج نام هورمون (Luteinizing Hormone) است که به (LH) معروف است. افزايش شديد آن در ميانه چرخه‌ی قاعدگي منجر به تحريك تخمك‌ گذاري مي‌شود. پس از آن به مدت يك هفته میزان این هورمون بالا مي‌ماند تا باعث ترشح پروژسترون از جسم زرد گردد.
• (FSH): هورمون (Follicle-Stimulating Hormone) که به (FSH) معروف است باعث رسيدگي تخمك‌ها و ترشح استرادیول در نيمه اول چرخه‌ی قاعدگي مي‌شود.
• (Estradiol): همزمان با تحريك تخمدان و بلوغ تخمك‌ها، ميزان آن بالاتر مي‌رود. در بررسي تخمدان‌ها، جفت و غدد فوق كليه داراي كاربرد است.
• (Progesterone): همان هورمون زنانه‌ی پروژسترون است که پس از تخمك‌گذاري داخل رحم را برای بارداري آماده مي‌كند. در اوايل بارداري، سطح پروژسترون، همچنان بالا مي‌رود.
• (Prolactin): هورمون پرولاکتین از غده‌ی هيپوفيز ترشح مي‌شود. این هورمون مسئول نمو سینه‌ها و ترشح شير هنگام شیردهی است. در بيماري‌هايي مثل آدنوم هيپوفيز، استرس و كم‌كاري تيروئيد ميزان آن بالا مي‌رود.