درد کلیه چه دلایلی دارد؟

کلیه‌ها در قسمت عقبِ ناحیه فوقانی شکم، درست زیر قفسه سینه قرار دارند و در دو طرف ستون فقرات انسان واقع شده‌اند. به دلیل اندازه و موقعیت کبد، کلیه راست کمی پایین‌تر از کلیه چپ قرار می‌گیرد. دلایل زیادی برای درد کلیه وجود دارد و عموماً هر کدام روی یکی از کلیه‌ها اثرگذار است. درد در ناحیه کلیه راست می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل کلیوی باشد یا توسط اندام، ماهیچه‌ها و سایر بافت‌های بدن ایجاد شود. در این مطلب وبلاگ اسنپ دکتر به علائم هر یک از مشکلات کلیوی اشاره می‌کنیم و به شرح راه‌های درمان و عوارض آن می‌پردازیم. 

کلیه چیست و کجا قرار دارد؟

کلیه اندام‌هایی لوبیا مانندی هستند که بزرگی‌شان به اندازه یک مشت است و در ناحیه پشتی تنه شما و پهلو واقع شده‌اند و در قسمت پایین قفسه سینه در سمت راست و چپ ستون فقرات قرار دارند. وظیفه اصلی کلیه‌ها در بدن انسان، فیلتر کردن مواد زائد از خون و تولید ادرار برای خارج کردن این مواد زائد، همراه با مایعات اضافی، از بدن است. 

درد در ناحیه کلیه عموماً بی‌دلیل نیست و همواره مشکلاتی برای احساس درد وجود دارد. تعیین این‌که این درد در شما از کلیه می‌آید یا از قسمت دیگری از بدن، بسیار مهم است. ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و سایر اندام در اطراف کلیه قرار دارند؛ موضوعی که می‌تواند تشخیص علل درد را دشوارتر کند. 

علائم درد کلیه چیست؟

درد کلیه معمولاً مانند یک درد مبهم دائمی در عمق پهلوی راست یا چپ یا هر دو پهلو احساس می‌شود و وخامت آن زمانی اتفاق می‌افتد که شخصی به آرامی به آن ناحیه ضربه بزند. اکثر بیماری‌ها معمولاً فقط یک کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ به عبارتی،‌ درد کلیه عموماً در یک طرف بدن اشخاص احساس می شود. با این حال، شرایطی نیز وجود دارد که درد را در هر دو کلیه احساس کنید. علائمی که ممکن است همراه با درد کلیه باشد، عبارت‌اند از: 

• خون در ادرار
• تب و لرز
• تکرر ادرار
• تهوع و استفراغ 
• دردی که به کشاله ران سرایت می‌کند
• احساس سوزش یا درد هنگام ادرار کردن
• عفونت دستگاه ادراری (UTI)

دلایل درد کلیه چیست؟

درد کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که یک دلیل خاص روی یک یا هر دو کلیه شما اثرگذار باشد. عموم دلایل درد کلیه به موارد زیر خلاصه می‌شود‌:

عفونت دستگاه ادراری

عفونت دستگاه ادراری (Urinary Tract Infection یا به‌اختصار UTI) که یکی از عفونت‌های شایع به‌شمار می‌آید، عموماً توسط باکتری‌ها، قارچ‌ها و چه‌بسا ویروس‌ها ایجاد می‌شود. اگرچه این عفونت معمولاً دستگاه ادراری تحتانی (مجرای ادرار و مثانه) را درگیر می‌کند، اما می‌تواند دستگاه فوقانی همچون حالب‌ها و کلیه‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. 

اگر کلیه‌های شما تحت تأثیر این عفونت قرار گرفته باشند، علائم و نشانه‌های این‌چنینی را در بدن احساس می‌کنید:

• تب شدید
• درد پهلو و قسمت بالایی کمر 
• لرز 
• تکرر ادرار
• میل مداوم به ادرار کردن 
• خون یا چرک در ادرار
• تهوع و استفراغ 

به عنوان اولین و بهترین پیشنهاد برای درمان عفونت دستگاه ادراری، پزشکان معمولاً آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند. اگر کلیه‌های شما عفونی باشند، ممکن است نیاز به مصرف داروی فلوروکینولون باشید. با این حال، اگر عفونت ادراری شدیدی دارید، پزشک ممکن است بستری شدن در بیمارستان و آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی را توصیه کند. 

سنگ کلیه

سنگ کلیه که اغلب به‌سبب ادرار غلیظ در کلیه تشکیل می‌شوند، رسوبات سخت‌شده نمک و مواد معدنی هستند. علائم سنگ کلیه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:‌

• درد پهلو و کمر
• نیاز مداوم به ادرار کردن
• درد هنگام ادرار
• ادرار کردن در مقادیر کم
• ادرار خونی یا کدر
• تهوع و استفراغ 

اگر سنگ کلیه به اندازه کافی کوچک باشد، ممکن است خود به خود دفع شود. پزشکان نیز عموماً به بیماران یک داروی ضد درد و نوشیدن دو تا سه لیتر آب در روز را توصیه می‌کنند. در کنار آن نیز ممکن است یک مسدودکننده آلفا به شما پیشنهاد کنند؛ دارویی که حالب شما را شل می‌کند تا دفع سنگ راحت‌تر و با درد کم‌تری انجام شود. 

اگر سنگ بزرگ‌تری دارید که به کلیه آسیب می‌رساند، روش‌های تهاجمی‌تری برای درمان وجود دارد که عبارتند از:

• سنگ‌شکنی برون بدنی با موج ضربه‌ای (ESWL): در این روش، از امواج صوتی برای شکستن سنگ کلیه به قطعات کوچک‌تر استفاده می‌شود. 
• نفرولیتوتومی از راه پوست: پزشکان در این شیوه با استفاده از تلسکوپ‌ها و ابزارهای کوچک، سنگ را با جراحی خارج می‌کند. 
• اسکوپ (Scope): در این روش، پزشک از ابزارهای خاصی استفاده می‌کند که به آن‌ها اجازه می‌دهد از مجرای ادرار و مثانه عبور کنند تا سنگ را به دام بیاندازند یا بشکنند. 

ترومای کلیوی

ترومای کلیوی (Renal Trauma) یک آسیب از منابع خارجی است. ترومای بلانت (Blunt Trauma) در اثر ضربه‌ای ایجاد می‌شود که به پوست نفوذ نمی‌کند، درحالی که ترومای نافذ (Penetrating Trauma)، آسیبی ناشی از ورود جسم به بدن است. 

علائم ترومای بلانت، وجود خون در ادرار و کبودی در ناحیه کلیه است و زخم، از علائم اصلی ترومای نافذ به‌شمار می‌آیند. ترومای کلیوی در مقیاسی از یک تا پنج اندازه‌گیری می‌شود که درجه ۱ یک آسیب جزئی و درجه ۵ کلیه‌ای است که شکسته‌شده و جریان خون قطع می‌شود.

بیشتر آسیب‌های کلیوی و عوارض جانبی احتمالی مثل ناراحتی و فشار خون بالا را می‌توان درمان کرد. برخی پزشکان ممکن است برای درمان تروماهای کلیوی، فیزیوتراپی را پیشنهاد دهند. 

بیماری کلیه پلی‌کیستیک (PKD)

بیماری کلیه پلی‌کیستیک (Polycystic Kidney Disease یا به‌اختصار PKD) یک اختلال ژنتیکی است که با دسته‌هایی از کیست‌های پر از مایع که روی کلیه‌های شما رشد می‌کنند، مشخص می‌شود. PKD که نوعی بیماری مزمن کلیوی است، عملکرد کلیه را کاهش می‌دهد و پتانسیل ایجاد نارسایی کلیه را دارد. 

برخی علائم و نشانه‌های بیماری کلیه پلی‌کیستیک عبارت‌اند از:

• درد پشت و پهلو
• هماچوری (خون در ادرار)
• سنگ کلیه 
• ناهنجاری‌های دریچه قلب
• فشار خان بالا 

از آن جایی که هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد، پزشکان عموماً با درمان علائم مختلف در مدیریت این بیماری به شما کمک می‌کنند. به عنوان مثال، اگر یکی از علائم فشار خون بالا باشد، ممکن است تغییرات رژیم غذایی را همراه با مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتاسین || یا مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) تجویز کنند. 

در کنار این، اگر کلیه شما عفونت داشته باشد، باید آنتی‌بیوتیک‌هایی را مصرف کنید. با وجود این‌که درمان قطعی‌ای برای این بیماری وجود ندارد، سازمان غذا و دارو (FDA) داروی تولواپتان را برای درمان بیماری کلیه پلی کیستیک اتوزومال غالب (ADPKD) تأیید کرد؛ نوعی از آن که ۹۰ درصد بیماران کلیه پلی‌کیستیک با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

گرفتگی سیاهرگ کلیوی (RVT)

دو سیاهرگ در کلیه، وظیفه انتقال خون کم‌اکسیژن از کلیه به قلب را برعهده دارند که با ایجاد لخته خون در یکی از این دو سیاهرگ، گرفتگی سیاهرگ کلیوی یا ترومبوز ورید کلیوی (Renal Vein Thrombosis یا به اختصار RVT) رخ می‌دهد. این وضعیت نادر می‌تواند با چنین علائمی در اشخاص بروز پیدا کند: 

• درد پایین کمر 
• هماچوری یا خون در ادرار
• کاهش خروجی ادرار

براساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۸، گرفتگی سیاهرگ کلیوی معمولاً‌ به عنوان علامتی از یک بیماری زمینه‌ای مثل سندرم نفروتیک در نظر گرفته می‌شود. سندرم نفروتیک یک اختلال کلیوی است که با دفع بیش از حد پروتئین توسط بدن مشخص می‌شود. اگر تشخیص داده شود که گرفتگی سیاهرگ کلیوی شما از سندرم نفروتیک نشأت می‌گیرد، پزشکان ممکن است موارد زیر را برای شما تجویز کنند:

• داروهای فشار خون
• قرص‌های آب و داروهای کاهش‌دهنده کلسترول 
• رقیق‌کننده‌های خون
• داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی 

سرطان کلیه 

سرطان کلیه معمولاً در مراحل اولیه علائمی ندارد اما به‌مرور زمان با چنین علائمی مشخص می‌شود:

• پهلو و کمر درد مداوم
• هماچوری 
• خستگی 
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن غیر قابل توضیح 
• تب متناوب

جراحی، درمان اولیه‌ای برای اکثر سرطان‌های کلیه به‌شمار می‌آید که به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود:

• نفرکتومی: کل کلیه برداشته می‌شود
• نفرکتومی جزئی: تومور از کلیه خارج می‌شود 

جراحان ممکن است جراحی باز یا جراحی لاپاراسکوپی را برای هر شخص انتخاب کنند. سایر درمان‌های سرطان کلیه عبارت‌اند از:

• ایمونوتراپی با داروهایی مانند آلدسلوکین و نیولوماب
• درمان هدفمند با داروهایی مانند کابوزانتینیب، سورافنیب، اورولیموس و تمسیرولیموس
• پرتودرمانی با پرتوهای پرقدرتی مانند اشعه ایکس

چه نکاتی را برای پیش‌گیری از درد کلیه باید رعایت کنیم؟

ممکن است بتوانید از داروهای خانگی برای جلوگیری از درد کلیه در برخی موارد استفاده کنید. با این حال، برای کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های مثانه که می‌تواند در نهایت منجر به عفونت و درد در ناحیه کلیه شود، بهتر است این اقدامات را انجام دهید: 

• نوشیدن مقدار زیادی آب 
• ادرارِ سریع 
• ادرار پس از رابطه جنسی

علاوه بر این، می‌توانید با انجام این اقدامات خطر ابتلا به سرطان کلیه را کاهش دهید:

• از سیگار کشیدن خودداری کنید یا آن را به‌طور کامل ترک کنید.
• به‌طور منظم تمرین کنید
• از یک رژیم غذایی سالم و متعادل پیروی کنید. 
• وزن متوسطی داشته باشید و آن را حفظ کنید.