افسردگی پنهان؛ علائم، روش‌های تشخیص و درمان

افسردگی همیشه چهره‌ای آشکار ندارد. برخی افراد به طرز ماهرانه‌ای علائم افسردگی خود را از اطرافیانشان پنهان می‌کنند. این پنهان‌کاری گاه تا آنجایی پیش می‌رود که خود فرد نیز از مشکلش بی‌خبر می‌ماند. به همین دلیل، به این نوع افسردگی، «افسردگی خندان» هم گفته می‌شود.

فرد مبتلا به «افسردگی پنهان» ممکن است در ظاهر شاد، راضی و موفق به نظر برسد؛ شغل عالی، روابط کاملا عادی و لبخندهایی بر لب. اما همیشه رنگ رخساره خبر نمی‌دهد از سر درون. چنین فردی در افکار، احساسات و اعماق وجودش، زیر سایه سنگین علائم افسردگی زندگی می‌کند. این غم پنهان نه‌تنها ریشه‌هایش را در درون او عمیق‌تر می‌کند، بلکه اثرات مخربی بر سلامت جسمی و روحی او می‌گذارد. به همین دلیل، آشنایی با این نوع افسردگی، بسیار حائز اهمیت است.

برای شناخت بیشتر افسردگی پنهان و روش تشخیص آن، علائم و نشانه‌ها، خطرات و راه‌های غلبه بر آن، با این مطلب از وبلاگ اسنپ‌‌دکتر همراه باشید.

افسردگی پنهان چیست؟

افسردگی پنهان (Hidden Depression)، وضعیتی است که فرد در آن علائم افسردگی خود را مخفی نگه می‌دارد و به‌ تنهایی با آن دست و پنجه نرم می‌کند. به گفته اتحادیه ملی بیماری‌های روانی آمریکا، افراد مبتلا به این نوع افسردگی ممکن است ظاهری شاد، موفق و کارآمد داشته باشند و در خفا، غم و ناامیدی عمیقی را تجربه کنند.

این نوع افسردگی، «افسردگی خندان» (Smiling Depression) یا Walking Depression نیز نامیده می‌شود؛ زیرا افراد مبتلا به آن، با وجود افسردگی می‌توانند به راه رفتن، صحبت کردن و لبخند زدن ادامه دهند. اگر به افسردگی پنهان دچار باشید، به احتمال زیاد اطرافیانتان از مشکلات شما بی‌خبرند.

افسردگی یک اختلال خلقی است که معمولا با غم و اندوه عمیق و فلج‌کننده‌ای همراه است، به گونه‌ای که فرد نمی‌تواند از رختخواب بلند شود یا به فعالیت‌های روزانه‌اش برسد، اما در افسردگی پنهان، افراد سعی می‌کنند در ظاهر بر زندگی و احساسات خود کنترل داشته باشند. حتی ممکن است علائم افسردگی را از خودشان نیز پنهان کنند.

علائم افسردگی پنهان چیست؟

علائم افسردگی پنهان شبیه علائم کلاسیک افسردگی‌ است، از جمله:

• خستگی، بی‌حالی یا کمبود انرژی
• مشکل در تمرکز، توجه و حافظه
• از دست دادن علاقه به فعالیت‌های مورد علاقه پیشین
• غم و اندوه طولانی‌مدت (بیش از ۲ هفته)
• گریه‌های مکرر
• کاهش شدید عزت نفس

• دردهای جسمی یا مشکلات گوارشی بدون دلیل پزشکی مشخص
• تغییر در الگوی خواب
• افزایش یا کاهش وزن یا تغییر در اشتها
• سوء مصرف الکل یا مواد مخدر
• تحریک‌پذیری، بدخلقی یا حساسیت بیش از حد
• احساس ناامیدی یا بی‌ارزش بودن
• کاهش میل جنسی

اما چیزی که این نوع افسردگی را متمایز می‌کند، حفظ ظاهر زندگی عادی و بدون مشکل است. فرد مبتلا به افسردگی پنهان ممکن است شغلی پایدار داشته باشد، زندگی خانوادگی موفقی را اداره کند و شاد و خوش‌بین به نظر برسد. در اغلب موارد، اطرافیان از رنج درونی او بی‌خبرند و تنها خود اوست که با این غم پنهان دست و پنجه نرم می‌کند. 

کشاکش‌های درونی افسردگی پنهان

در اعماق وجود فردی که به افسردگی پنهان مبتلاست، نبردی خاموش در جریان است. او با وجود عملکرد ظاهری مثبت، ممکن است گرفتار افکاری از این دست شود:

• باید قوی باشم و ضعفم را نشان ندهم، حتی اگر افسرده باشم.
• نمی‌خواهم با بیان غم و اندوهم، اطرافیانم را ناراحت کنم.
• مشکل خاصی در زندگی‌ام وجود ندارد، پس چرا ناشکری کنم؟
• شاید اگر من نباشم، همه چیز بهتر شود. همه بدون من شادتر خواهند بود.

روش تشخیص افسردگی پنهان

تشخیص افسردگی پنهان دشوار است، زیرا فرد علائم و نشانه‌های معمول افسردگی را بروز نمی‌دهد. با این حال، به برخی نشانه‌های ظریف می‌توان توجه کرد. به خاطر داشته باشید که یک یا دو تغییر به‌ تنهایی نشان‌دهنده قطعی افسردگی نیستند، اما بروز چند مورد از این تغییرات به طور همزمان، می‌تواند دغدغه‌آفرین باشد:

• تغییر شخصیت: فردی که روزی شلوغ و اجتماعی و پرشور بود، ناگهان گوشه‌گیر و خاموش می‌شود یا فردی که به آینده خوش‌بین بوده، ناگهان نگاهی بدبینانه پیدا می‌کند.
• تغییر اشتها و وزن: کاهش یا افزایش ناگهانی وزن و تغییر در عادات غذایی، مانند بی‌اشتهایی یا پرخوری‌های افراطی، می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی پنهان باشد.
• گرایش به اعتیاد: تغییر در الگوی مصرف مواد مخدر یا الکل به گونه‌ای که بر زندگی روزمره سایه افکند.
• اختلال در خواب: دیر خوابیدن، پرخوابی یا بی‌خوابی‌های مکرر، همگی می‌توانند نشانه‌های افسردگی باشند.
• جدی‌تر شدن: فرد ممکن است به دنبال گفت‌وگوهای عمیق‌تر، تاریک‌تر یا فلسفی‌تر از حد معمول باشد.
• تغییر در روابط اجتماعی: تبدیل شدن به «روح مهمانی» به شکلی غیرطبیعی یا انزوا از فعالیت‌های اجتماعی و بهانه‌تراشی‌های پی‌درپی برای دوری از دوستان و خانواده، می‌توانند علائم افسردگی باشند.
• تغییر در عملکرد: فرد یا به طور وسواس‌گونه‌ای غرق در کار شده، یا برعکس، دچار افت قابل توجه در عملکرد شغلی یا تحصیلی خود می‌شود.
• بی‌اعتنایی به علایق: بی‌توجهی به علایق و فعالیت‌هایی که زمانی برای فرد اهمیت داشتند.
• سخنان منفی در قالب شوخی: فرد با بیان جملات منفی در قالب شوخی، سعی در پنهان کردن درد درونی خود دارد.
• رفتارهای پرخطر: به ‌ویژه در نوجوانان ممکن است شاهد افزایش رفتارهای پرخطر باشیم که تلاشی برای رهایی از بی‌حسی یا تنبیه خود است.
• پرخاشگری: افراد مبتلا به افسردگی خندان ممکن است زود جوش، عصبی یا سرخورده شوند.
• خود انتقادی: احتمال دارد که فرد نسبت به خود، توانایی‌ها یا دستاوردهایش افکار منفی داشته باشد.
• اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی: افراد مبتلا به افسردگی پنهان ممکن است نسبت به میانگین جامعه، زمان بیشتری را در شبکه‌های اجتماعی صرف کنند.

یکی از راه‌های تشخیص افسردگی، بررسی طول مدت بروز علائم است. به طور کلی، علائمی که بیش از ۲ هفته طول بکشند، باید توسط متخصص مورد بررسی قرار گیرند.

چرا افسردگی پنهان خطرناک است؟

این‌که فردی بتواند علائم افسردگی خود را انکار کند و در ظاهر، زندگی‌ای عادی داشته باشد، ممکن است در نظر اول امتیاز به نظر برسد، اما در واقع این‌طور نیست. زیرا این انکار، مراجعه به پزشک و درخواست کمک را دشوار می‌کند و خطرات را افزایش می‌دهد.

برخی خطرات افسردگی پنهان عبارتند از:

• مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ نشان داد که هر چه زمان تشخیص و درمان افسردگی به تعویق بیفتد، شدت علائم آن افزایش یافته و درمان دشوارتر می‌شود.
• افسردگی درمان‌ نشده، علاوه بر افزایش خطر خودکشی، می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌هایی همچون بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، سکته مغزی، پوکی استخوان و آلزایمر نیز باشد.
• افراد مبتلا به افسردگی پنهان ممکن است برای مقابله با علائم خود به رفتارهای پرخطر مانند سوء مصرف مواد مخدر و الکل، خود آسیب‌رسانی (مانند بریدن بدن) و سایر رفتارهای مخرب روی آورند. این رفتارهای خطرناک می‌توانند عواقب جدی، از جمله مصرف بیش از حد مواد مخدر یا آسیب تصادفی را در پی داشته باشند.
• افسردگی خندان بر روابط فرد نیز تاثیر می‌گذارد. فرد افسرده معمولا تمایل به انزوا پیدا می‌کند در حالی که خانواده و دوستانش از ظاهر او متوجه دلیل اصلی این کناره‌گیری‌ها نمی‌شوند و همین امر می‌تواند منجر به سوء تفاهم، تیرگی روابط، احساس تنهایی بیشتر و ناامیدی شود.

خطر خودکشی در افسردگی پنهان

در این نوع افسردگی، فرد ناامیدی و یاس درونی شدیدی را تجربه می‌کند و آن را با کسی در میان نمی‌گذارد. بنابراین، اطرافیانش از حال او بی‌خبرند و نمی‌توانند کمکش کنند. با عمیق‌تر شدن غم و ناامیدی، ممکن است فرد به خودکشی فکر کند.

خطر خودکشی در افسردگی پنهان حتی از افسردگی کلاسیک نیز بیشتر است؛ زیرا در حالت عادی، افراد افسرده ممکن است انرژی کافی برای برنامه‌ریزی و عملی کردن افکار خودکشی خود را نداشته باشند، اما در افسردگی خندان، فرد انرژی لازم برای اقدام به خودکشی را داراست.

افسردگی خندان در کمین چه کسانی است؟

افسردگی پنهان می‌تواند هر کسی را گرفتار کند، به ویژه افرادی که احساس می‌کنند با بروز غم‌های خود، چیزی را از دست می‌دهند. با این حال، برخی گروه‌ها بیشتر از سایرین در معرض پنهان کردن افسردگی یا عدم آگاهی از آن هستند.

تحقیقات نشان می‌دهد که افسردگی پنهان در گروه‌های زیر بیشتر دیده می‌شود و احتمال تشخیص و درمان آن کمتر است:

• سالمندان: بعضی اوقات افسردگی در سالمندان با علائم بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته می‌شود، به همین دلیل پنهان می‌ماند.
• کودکان و نوجوانان: گاهی اوقات تغییرات خلقی در کودکان و نوجوانان به عنوان بخشی از روند رشد آن‌ها در نظر گرفته می‌شود و نادیده می‌ماند.
• مردان: مردها در مورد افسردگی خود کمتر صحبت می‌کنند، زیرا هنجارهای اجتماعی آن‌ها را به قوی بودن و سرکوب احساساتشان تشویق می‌کند. بر اساس تحقیقات انجام ‌شده، فشارهای روانی مرتبط با هنجارهای سنتی، می‌تواند در پنهان کردن افسردگی در مردان و بروز آن به صورت رفتارهای پرخاشگرانه نقش داشته باشد.
• افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن: درد و مشکلات ناشی از بیماری‌های مزمن می‌تواند علائم افسردگی را پنهان کند.
• بازماندگان حوادث ناگوار: افسردگی می‌تواند یکی از عوارض طبیعی رویدادهای آسیب‌زا باشد، اما گاهی اوقات با علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) اشتباه گرفته می‌شود.
• اقلیت‌ها و ساکنان مناطق محروم: دسترسی محدود به خدمات بهداشتی و درمانی، تشخیص و درمان افسردگی را برای این گروه از افراد سخت می‌کند.

چرا برخی افراد افسردگی خود را پنهان می‌کنند؟

یک مطالعه که در مجله اختلالات عاطفی (Affective Disorders) منتشر شده، نشان می‌دهد که تقریبا یک‌سوم افراد مبتلا به افسردگی، به دنبال کمک نمی‌روند. این مطالعه با بررسی بیش از ۲۰۰۰ فرد بزرگسال در ایالات متحده دریافت که مردان، افراد مسن‌تر و افرادی که تحصیلات و درآمد پایین‌تری دارند، برای افسردگی خود کمتر به دنبال کمک می‌روند. علاوه بر آن، افرادی که افسردگی را انگ می‌دانند، تمایل کمتری به دریافت کمک گرفتن دارند.

افراد اغلب دلایل موجهی برای پنهان‌ کردن علائم افسردگی خود دارند که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• شدت گرفتن تدریجی بیماری: در برخی افراد، علائم افسردگی به‌تدریج و در طول زمان شدت می‌گیرد. آن‌ها ممکن است حتی متوجه تاثیر افسردگی بر زندگی خود نشوند تا وقتی که از زبان دیگران چیزی بشنوند.
• بی‌اعتمادی به جامعه پزشکی: در برخی جوامع، استعمار و تبعیض یا فرهنگ حاکم، باعث می‌شود افراد در مورد بیان تجربیات خود با متخصصان پزشکی راحت نباشند.
• ترس از واکنش‌های منفی: برخی افراد از واکنش‌های منفی به افشاگری افسردگی خود می‌ترسند. برای مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ نشان داد که برخی مادران به دلیل ترس از سلب حضانت فرزندانشان توسط مراکز حمایت از کودک، از بیان افسردگی خود به دیگران خودداری می‌کنند.
• ترس از سربار بودن: برخی افراد هنگام درخواست کمک یا درمان، احساس گناه می‌کنند. این امر به ‌ویژه برای نوجوانان و سالمندان که نمی‌خواهند نگرانی خانواده و دوستانشان را بیشتر کنند، صادق است.
• خجالت و شرمندگی: هرچند نگرش جامعه نسبت به اختلالات خلقی مانند اضطراب و افسردگی تا حدی بهتر شده است، با این حال، هنوز در برخی خانواده‌ها، جوامع و فرهنگ‌ها، افسردگی همچنان یک انگ محسوب می‌شود.
• نگرانی از مصرف دارو: برخی افراد به دلیل عوارض جانبی احتمالی، درباره مصرف داروهای ضد افسردگی و سایر داروها مطمئن نیستند.

روش‌های غلبه بر افسردگی پنهان

افسردگی پنهان، قابل درمان است. افرادی که برای دریافت کمک اقدام می‌کنند، اغلب شاهد بهبود علائم خود خواهند بود. با وجود این، ممکن است مدتی طول بکشد تا تاثیر درمان به طور کامل مشهود شود. در اینجا، گام‌هایی برای غلبه بر افسردگی پنهان ارائه می‌شود:

• پذیرش و طلب کمک

اولین قدم برای غلبه بر افسردگی پنهان، پذیرش این واقعیت است که شما در حال مبارزه با این مشکل هستید. به یاد داشته باشید که درخواست کمک هیچ ایرادی ندارد. صحبت با یک فرد مورد اعتماد مانند دوست، عضو خانواده یا درمانگر می‌تواند اولین قدم حیاتی برای رهایی از این تاریکی باشد.

• درمان‌های تخصصی

دو روش درمانی رایج و موثر، استفاده از داروهای ضد افسردگی و روان‌درمانی یا ترکیبی از هر دو است. در موارد شدیدتر که علائم افسردگی به طور کامل با دارو و روان‌درمانی برطرف نمی‌شوند، پزشک ممکن است روش‌های تحریک مغزی را به عنوان گزینه درمانی تکمیلی در نظر بگیرد.

روان‌درمانی

روان‌درمانی، که با نام‌های «تراپی» یا «مشاوره» نیز شناخته می‌شود، با شناسایی الگوهای فکری منفی و جایگزینی آن‌ها با الگوهای فکری جدید، به درمان افسردگی پنهان کمک می‌کند. برای افراد مبتلا به افسردگی متوسط تا شدید، روان‌درمانی معمولا به همراه دارو تجویز می‌شود.

بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی پنهان حتی در مقابل درمانگران نیز به حفظ ظاهر خود ادامه می‌دهند. این موضوع دریافت کمک‌های لازم را دشوار می‌کند. شما باید با درمانگر خود صادق باشید و احساسات واقعی‌تان را بر زبان بیاورید.

داروهای ضد افسردگی

این داروها با تنظیم تعادل شیمیایی مغز می‌توانند به کاهش علائم افسردگی کمک کنند. داروهای ضد افسردگی متنوع‌اند و شاید برای یافتن داروی مناسب نیاز به آزمون و خطا باشد.

قطع ناگهانی مصرف داروهای ضد افسردگی بدون مشورت با پزشک، هرگز توصیه نمی‌شود. قطع ناگهانی دارو می‌تواند منجر به عوارض جانبی ناشی از ترک دارو و یا بازگشت علائم شود.

خود مراقبتی

برخی اقدامات مراقبتی دیگر نیز در بهبود وضعیت شما موثر است، از جمله:

• صحبت با یک دوست یا فرد مورد اعتماد و به اشتراک گذاشتن احساسات واقعی
• ارتباط با طبیعت
• ورزش منظم؛ حتی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در روز
• اجتناب از الکل و مواد مخدر
• ایجاد یک برنامه‌ خواب منظم
• از سرگیری فعالیت‌ها یا سرگرمی‌هایی که قبلا برایتان لذت‌بخش بوده‌اند یا پیدا کردن سرگرمی‌های جدید
• شرکت در فعالیت‌های اجتماعی
• گوش دادن به موسیقی یا خلق آثار هنری
• تکنیک‌های ذهن‌آگاهی مانند تمرین‌های تنفسی و مدیتیشن
• ارتباط با افراد شبکه حمایتی (کمک گرفتن از خانواده، دوستان یا گروه‌های حمایتی)
• تعیین اهداف واقع‌بینانه

به خاطر داشته باشید که هر چقدر منظم‌تر این کارها را انجام دهید، نتایج بهتری به دست خواهید آورد.

چگونه به کسی که فکر می‌کنیم افسردگی پنهان دارد، کمک کنیم؟

دیدن نشانه‌های افسردگی پنهان در اطرافیان می‌تواند نگران‌کننده باشد. اما با کمی درایت و همدلی و با استفاده از راهکارهای زیر، می‌توانید به آن‌ها کمک کنید تا بهتر شوند.

• سر صحبت را باز کنید: با پرسیدن سوال‌هایی که نشان می‌دهد به او اهمیت می‌دهید، زمینه‌ گفت‌وگو را فراهم کنید. جملاتی مانند «به نظر می‌رسد تازگی‌ها کمی بی‌حوصله‌ای، حالت چطوره؟» یا «چیزی ناراحتت کرده؟» می‌توانند شروع خوبی باشند.
• گوش شنوا باشید: با دقت به حرف‌های او گوش دهید و بدون قضاوت و نصیحت‌های بیهوده، به او حق بدهید تا بتواند احساساتش را بدون سانسور بیان کند. گاهی اوقات، تاثیر یک همدلی و درک ساده، به مراتب بیشتر از توصیه‌های فراوان است.
• از جملات کلیشه‌ای بپرهیزید: گفتن جملاتی مانند «نگران نباش، همه چیز درست می‌شه» یا «بهش فکر نکن» نه تنها کمکی نمی‌کند، بلکه ممکن است باعث دلسردی و انزجار فرد شود.
• قدم ‌زدن در کنار هم: پیشنهاد پیاده‌روی در فضای باز می‌تواند راه‌حل خوبی برای ایجاد فضایی صمیمی و برقراری ارتباط باشد. تحرک و هوای تازه همواره بر بهبود روحیه و کاهش علائم افسردگی تاثیرگذار است.
• فعالیت‌های اجتماعی کم‌فشار: برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های اجتماعی کم‌فشار که با علایق فرد همخوانی دارد، می‌تواند او را از انزوا خارج کند. مواردی مانند رفتن به پارک، سینما، موزه یا صرفا گپ‌زدن در یک کافه، می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند.

در کنار همه این‌ها، در صورت امکان، او را ترغیب کنید تا به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کند.

سخن آخر

مخفی نگه داشتن بیماری‌ها، امری شخصی و وابسته به شرایط هر فرد است. با این وجود، اگر با علائم افسردگی پنهان دست و پنجه نرم می‌کنید، به ‌ویژه زمانی که این علائم بر سلامت، تحصیل، کار یا کیفیت زندگی‌تان سایه افکنده‌، می‌بایست حتما به دنبال درمان باشید.

به یاد داشته باشید، غلبه بر افسردگی یک فرایند طولانی و زمان‌بر است. پس، صبوری کنید و به خودتان ایمان داشته باشید. شما تنها نیستید. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با افسردگی پنهان دست و پنجه نرم می‌کنند.

با دریافت کمک‌های تخصصی از جمله مشاوره پزشکی آنلاین و تلفنی اسنپ‌دکتر، می‌توانید بر این بیماری غلبه کنید و طعم شیرین زندگی سالم را دوباره بچشید.