علت سکسه چیست و چگونه آن را رفع کنیم؟
سکسکه با وجود ایجاد شرایط مضحک و خنده‌دار، گاهی به شدت آزاردهنده است. اما آیا می‌دانید این عارضه چطور پیش می‌آید؟ سکسکه صدایی است که به صورت ناگهانی از دهان خارج می‌شود. اما در واقع خیلی پایین‌تر در بدن شما و از داخل دیافراگم (ماهیچه گنبدی شکل بین ریه‌ها و معده) شروع می‌شود.
به صورت طبیعی، دیافراگم هنگام عمل دم در تنفس به سمت پایین کشیده می‌شود تا هوا را به ریه‌ها وارد کند و پس از آن هنگام بازدم باز می‌شود تا هوا بتواند از ریه‌ها خارج شده و از طریق بینی و دهان شما به بیرون رانده شود.
اما اگر چیزی دیافراگم شما را تحریک کند، ممکن است دچار اسپاسم شود و شما را مجبور کند که به صورت ناگهانی هوا را داخل گلوی خود بکشید و هوا به جعبه صدای شما برخورد می‌کند. این باعث می‌شود که تارهای صوتی شما به صورت ناگهانی بسته شده و صدایی ناهنجار ایجاد کنید.
دلایل بروز سکسکه
سکسکه به دلایل گوناگونی رخ می‌دهد. برخی از آنها علل فیزیکی و برخی دیگر علل روانی هستند. این امر به این دلیل است که تحریک واقعی در عصب متصل‌کننده مغز به دیافراگم اتفاق می‌افتد. در واقع، سازمان ملی اختلالات نادر، سکسکه را به عنوان «انقباض اسپاسمیک غیرارادی عضله در زمینه ریه‌ها (دیافراگم) به دنبال بسته شدن سریع تارهای صوتی» توصیف می‌کند. برخی از دلایل رایج سکسکه عبارتند از:
- خوردن بیش از حد یا خیلی سریع
- عصبی بودن یا هیجان یک‌باره
- نوشیدن بیش از حد الکل یا نوشابه‌های گازدار
- استرس
- تغییر ناگهانی دما
- بلعیدن هوا هنگام مکیدن آب‌نبات یا جویدن آدامس
در ادامه به دلایل بیشتری برای بروز این عارضه می‌پردازیم:
سبک زندگی
عوامل زیر می‌توانند منجر به بروز سکسکه شوند:
- خوردن غذای داغ یا تند که عصب فرنیک (Phrenic Nerve) نزدیک مری را تحریک می‌کند.
- جمع شدن گاز در معده که به دیافراگم فشار می‌آورد.
- تجربه استرس یا احساسات قوی
داروهای مصرفی
برخی از داروهایی که می‌توانند عامل ایجاد سکسکه باشند عبارتند از:
- مواد مخدر
- بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepines)
- داروهای بیهوشی
- کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids)
- باربیتورات‌ها (Barbiturates)
- متیل‌دوپا (Methyldopa)
بیماری‌های مربوط به سکسکه
سکسکه اغلب غیرمنتظره اتفاق می‌افتد و نه خود فرد و نه پزشک نمی‌توانند دلایل احتمالی را تشخیص دهند. با این حال پزشکان سکسکه مزمن را به چندین بیماری نسبت می‌دهند که عبارتند از:
- بیماری‌های گوارشی مانند بیماری التهابی روده، انسداد روده کوچک یا ریفلاکس معده (GERD)
- مشکلات تنفسی مانند پلوریت دیافراگم، ذات‌الریه، آسم
- مصرف بیش از حد معمول الکل
- بیماری‌هایی که سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. مانند آسیب مغزی، آنسفالیت (Encephalitis)، تومور مغزی یا سکته
- بیماری‌هایی که عصب واگ را تحریک می‌کنند. مانند مننژیت، فارنژیت یا گواتر
- واکنش‌های روانی مانند اندوه شدید، هیجان، اضطراب، استرس و شوک
- بیماری‌هایی که روی متابولیسم بدن اثر می‌گذارند. مانند هایپرگلیسمی (Hyperglycemia)، هیپوگلیسمی (Hypoglycemia)، دیابت، مشکلات کبد و کلیه
- سرطان یا آسیب و عوارض ناشی از شیمی‌درمانی
- بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی خودمختار که بر روی تنفس، تعریق، ضربان قلب و سرفه نیز تاثیر می‌گذارند و گاهی منجر به سکسکه می‌شوند
- تحریک مثانه
- سرطان کبد
- پانکراتیت (Pancreatitis)
- بارداری
- هپاتیت
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
سکسکه معمولاً عارضه‌ای موقتی است. اما در موارد نادر می‌تواند برای مدتی ماندگار شود. این مسئله معمولاً به خاطر آسیب یا تحریک شدید عصب‌های متصل به دیافراگم است. همه چیز از وارد شدن مو به پرده گوش شما گرفته تا گلودرد می‌تواند این عصب‌ها را تحت تاثیر قرار دهد و در موارد جدی‌تر، تومور، گواتر یا کیست در گردن می‌تواند به این عصب‌ها آسیب برساند.
سکسکه ماندگار می‌تواند بر اثر اختلالات سیستم عصبی مرکزی مانند انسفالیت (Encephalitis)، مننژیت (Meningitis) یا اختلالات متابولیک مانند نارسایی کلیه نیز باشد. داروهایی مانند استروئيدها یا برخی از مسکن‌ها نیز می‌توانند باعث سکسکه طولانی‌مدت شوند.
برخی از عمل‌های جراحی، به‌ویژه آن‌هایی که به بیهوشی نیاز دارند نیز می‌توانند منجر به سکسکه شوند. در صورت بروز موارد زیر باید حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- بیش از دو روز است که سکسکه می‌کنید
- سکسکه به حدی شدید است که در غذا خوردن، تنفس و خواب شما مشکل ایجاد کرده است
- هر نوع درد معده
- تب
- تنگی نفس
- استفراغ
- سرفه خونی
چگونه سکسکه را رفع کنیم؟
راهکارهایی مانند وارونه شدن یا ترساندن فرد مبتلا به سکسکه شاید گاهی جواب دهند اما هیچ مدرک علمی برای اثبات کارایی آنها وجود ندارد.
با این حال، برخی از دانشمندان بر این باورند که نگه داشتن نفس یا تنفس داخل یک پاکت کاغذی ممکن است موثر باشد. هر دوی این روش‌ها منجر به تولید دی‌اکسید کربن در شش‌های شما می‌شود و ممکن است دیافراگم را شل کند. سایر روش‌های خانگی برای رهایی از سکسکه عبارتند از:
- یک قاشق چای‌خوری شکر قورت دهید.
- آب یخ را به آرامی سر بکشید یا آن را غرغره کنید.
- نفس خود را برای مدت کوتاهی حبس کنید و سپس بیرون دهید. این کار را سه یا چهار بار در طول ۲۰ دقیقه انجام دهید.
- در حین قورت دادن، فشار ملایمی به بینی وارد کنید.
- فشار ملایمی به دیافراگم وارد کنید.
- یک لیمو را گاز بزنید.
- در داخل پاکت کاغذی تنفس کنید. هیچ‌گاه از نوع پلاستیکی استفاده نکنید و سر خود را با پاکت نپوشانید.
- بنشینید و زانوهای خود را تا حد امکان نزدیک سینه در آغوش بگیرید.
- به جلو خم شوید تا قفسه سینه را به آرامی فشرده کنید.
- درمان‌های جایگزین (مانند طب سوزنی) را امتحان کنید.
- به آرامی زبان خود را بکشید.
- چشم‌های خود را بمالید.
درمان سکسکسه با دارو
اگر سکسکه به دلیل بیماری زمینه‌ای باشد، کنترل بیماری می‌تواند سکسکه را از بین ببرد. اگر سکسکه طولانی‌مدت کیفیت زندگی فرد را مختل کند، پزشک دارو تجویز می‌کند.
- کلرپرومازین (Chlorpromazine) اولین گزینه درمان است. زیرا تنها دارویی است که تاییدیه سازمان غذا و دارو (FDA) را دارد.
- در صورت عدم وجود بیماری‌های زمینه‌ای، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- متوکلوپرامید (Metoclopramide) که نوعی داروی ضدتهوع است و ممکن است برای درمان سکسکه موثر باشد.
- باکلوفن (Lioresal) که داروی شل‌کننده عضلات است.
- گاباپنتین (Gabapentin) که یک داروی ضدتشنج است که پزشکان معمولاً برای دردهای عصبی تجویز می‌کنند و می‌تواند به کاهش علائم سکسکه کمک کند.
- افدرین (Ephderine) یا کتامین (Ketamine) می‌تواند سکسکه مربوط به بیهوشی یا جراحی را درمان کند.
پزشکان اغلب برای درمان سکسکه، یک دوره دو هفته‌ای دارو را با دوز پایین تجویز می‌کنند. آنها ممکن است به تدریج میزان دارو را افزایش دهند، تا زمانی که سکسکه برطرف شود. دوره و مقدار مصرف دارو به شدت سکسکه، سلامت عمومی فرد و سن او بستگی دارد.
درمان سکسکه با جراحی
در موارد شدید که روش‌های درمانی پیشین پاسخ‌گو نیستند، یک جراح ممکن است دارو را به عصب فرنیک تزریق کند تا به صورت موقت عملکرد عصب را مسدود کند یا عصب فرنیک گردن را جدا کند.
تشخیص علل زمینه‌ای سکسکه
سکسکه‌هایی که کمتر از ۴۸ ساعت طول می‌کشند، معمولاً نیاز به توجه پزشکی ندارند و خود به خود برطرف می‌شوند. اما اگر بیش از این زمان ادامه پیدا کند، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک سوالات زیر را از شما می‌پرسد:
- چه زمانی سکسکه شما شروع شد؟
- چند وقت یک بار سکسکه می‌کنید؟
- آیا تمام مدت سکسکه می‌کنید یا مقطع است؟
- پیش از شروع سکسکه، مشغول به انجام چه کاری بوده‌اید؟
پس از آن با معاینه فیزیکی و معاینه عصبی وضعیت فرد را می‌سنجند:
- واکنش‌های غیرارادی
- تعادل
- هماهنگی
- بینایی
- لامسه
- قدرت عضلانی
- تون عضلانی
اگر سکسکسه به خاطر بیماری زمینه‌ای اتفاق بیفتد، پزشک آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کند:
- آزمایش خون برای بررسی عفونت‌ها، بیماری‌های کلیوی یا دیابت
- آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سیتی‌اسکن یا MRI برای بررسی هرگونه بی‌نظمی آناتومیکی که ممکن است روی عصب فرنیک یا واگ یا دیافراگم اثر بگذارد.
- آندوسکپی که در آن لوله منعطفی همراه با یک دوربین کوچک درون انتهای گلو قرار داده می‌شود، تا نای و مری او بررسی شود.
- الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب برای بررسی بیماری‌های مربوط به قلب که در آن فعالیت الکتریکی قلب اندازه‌گیری می‌شود.
عوارض سکسکه
سکسکه بلندمدت، یعنی بیش از ۴۸ ساعت، می‌تواند به عوارض مختلفی منجر شود که عبارتند از:
- کاهش وزن یا بی‌آبی بدن: اگر سکسکه طولانی‌مدت باشد و در فواصل زمانی کوتاه اتفاق بیفتد، می‌تواند در خوردن غذا مشکل ایجاد کند.
- بی‌خوابی: اگر سکسکه طولانی‌مدت در طول ساعات خواب هم ادامه داشته باشد، می‌تواند در خواب شما اختلال ایجاد کند.
- خستگی: سکسکه طولانی‌مدت می‌تواند خسته‌کننده باشد. مخصوصاً اگر خواب و خوراک شما را مختل کند.
- مشکلات برقراری ارتباط: صحبت کردن با داشتن سکسکه مشکل می‌شود.
- افسردگی: سکسکه طولانی‌مدت خطر ابتلا به افسردگی بالینی را افزایش می‌دهد.
- تاخیر در بهبود زخم: سکسکه طولانی‌مدت می‌تواند بهبود زخم‌های پس از جراحی را سخت‌تر کند و در نتیجه خطر عفونت یا خونریزی پس از جراحی را افزایش دهد.
- نامنظمی ضربان قلب و رفلاکس معده نیز از جمله عوارض مربوط به سکسکه هستند.
پیشگیری از سکسکه
برخی از دلایل بروز سکسکه قابل پیش‌بینی هستند. راه‌کارهای زیر می‌توانند برای پیشگیری از سکسکه جواب‌گو باشند:
- پرهیز از تغییرات ناگهانی دما
- اجتناب از مصرف الکل و نوشیدنی‌های گازدار
- غذا خوردن آرام و بی‌عجله
در نهایت سکسکه عارضه‌ای است که همه ما به آن دچار می‌شویم و معمولاً نشان‌دهنده وضعیت خطرناکی در بدن نیست. اما اگر طولانی و آزاردهنده شود، لازم است به پزشک مراجعه کنید. استفاده از خدمات آنلاین نیز امروزه کار را برای همه راحت‌تر کرده است. به آسانی می‌توانید با یادداشت کردن علائم و مشکلات خود و مکالمه آنلاین با یک پزشک، قدم بزرگی در تشخیص و درمان به موقع خود بردارید.
