بیماری هاشیموتو چیست؟
بیماری هاشیموتو (Hashimoto) یک اختلال خودایمنی است که می‌تواند باعث کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism) و به ندرت باعث پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) شود. تیروئید یک غده کوچک پروانه‌ای شکل در جلوی گردن شما است که هورمون‌های تیروئید را می‌سازد. در افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو موارد زیر اتفاق می‌افتد:
- سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی می‌سازد که به غده تیروئید حمله می‌کنند.
- تعداد زیادی گلبول سفید، که بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند، در تیروئید انباشته می‌شوند.
- تیروئید آسیب می‌بیند و نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون تیروئید بسازد.
از آنجایی که هورمون‌های تیروئید نحوه استفاده بدن از انرژی را کنترل می‌کنند، تقریبا بر تمام اندام‌های بدن، از جمله ضربان قلب، تاثیر می‌گذارند.
آیا بیماری هاشیموتو نام دیگری دارد؟
بیماری هاشیموتو، تیروئیدیت هاشیموتو، تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن یا تیروئیدیت خود ایمنی نیز نامیده می‌شود.
چه کسانی بیشتر به بیماری هاشیموتو مبتلا می‌شوند؟
بیماری هاشیموتو در زنان چهار تا ۱۰ برابر بیشتر از مردان است. اگر چه این بیماری ممکن است در نوجوانان یا زنان جوان نیز رخ دهد، اما اغلب زنان ۳۰ تا ۵۰ سال را درگیر می‌کند. اگر یک از اعضای خانواده این بیماری را داشته باشند، احتمال ابتلا به بیماری هاشیموتو در سایر افراد خانواده نیز افزایش می‌یابد. در صورت داشتن سایر اختلالات خود ایمنی، احتمال ابتلا به بیماری هاشیموتو بیشتر است. از جمله:
- بیماری سلیاک، یک اختلال گوارشی که به روده کوچک آسیب می‌رساند.
- بیماری لوپوس، یک اختلال مزمن یا طولانی مدت است که می‌تواند بسیاری از قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
- آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی، اختلالی که مفاصل را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- سندرم شوگرن، بیماری که باعث خشکی چشم و دهان می‌شود.
- دیابت نوع یک، این بیماری زمانی رخ می‌دهد که گلوکز خون شما که قند خون نیز نامیده می‌شود، بسیار بالا باشد.
عوارض بیماری هاشیموتو چیست؟
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو دچار کم‌کاری تیروئید می‌شوند. اگر کم‌کاری تیروئید درمان نشود، می‌تواند مشکلاتی برای بدن ایجاد کند، از جمله:
- کلسترول بالا
- بیماری و نارسایی قلبی
- فشار خون بالا
- میگزدم (Myxedema)، یک بیماری نادر است که در آن عملکرد بدن به شدت کاهش می‌یابد و می‌تواند زندگی فرد را به خط بیندازد.
در صورت عدم درمان، کم‌کاری تیروئید می‌تواند مشکلاتی در دوران بارداری نیز ایجاد کند.
علائم بیماری هاشیموتو چیست؟
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو در ابتدا هیچ علامتی ندارند. با پیشرفت بیماری، ممکن است یک یا چند مورد از علائم کم کاری تیروئید ظاهر شوند.
برخی از علائم رایج کم کاری تیروئید عبارتند از:
- خستگی
- افزایش وزن
- مشکل در تحمل سرما
- درد مفاصل و عضلات
- یبوست
- پوست خشک یا موهای خشک و نازک
- قاعدگی‌های سنگین یا نامنظم و مشکلات باروری
- ضربان قلب ضعیف
اگرچه اکثر افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو دچار کم‌کاری تیروئید می‌شوند، اما به ندرت، این بیماری ممکن است در اوایل وقوع منجر به ترشح بیش از حد هورمون تیروئید در خون شده و در نتیجه باعث علائم پرکاری تیروئید شود. در اثر این بیماری، غده تیروئید ممکن است بزرگ‌تر شود و این باعث می‌شود که جلوی گردن متورم به نظر برسد. بزرگ شدن تیروئید، که گواتر نامیده می‌شود، ممکن است احساس پر بودن گلو را در فرد ایجاد کند، اما این حالت معمولا دردناک نیست. پس از سال‌ها یا حتی دهه‌ها، آسیب به تیروئید ممکن است باعث کوچک شدن غده و ناپدید شدن گواتر شود.
چه عاملی باعث بیماری هاشیموتو می‌شود؟
محققان نمی‌دانند چرا برخی افراد به بیماری هاشیموتو مبتلا می‌شوند، اما بیماری تیروئید می‌تواند یک بیماری ارثی باشد. عوامل متعددی ممکن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند، از جمله:
- ژن‌ها
- ویروس‌ها، مانند هپاتیت C
کم‌کاری تیروئید نیز می‌تواند به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
- برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان اختلال دوقطبی یا سایر مشکلات سلامت روان
- داروهای حاوی ید که برای درمان ریتم غیرطبیعی قلب استفاده می‌شوند.
- قرار گرفتن در معرض سموم، مانند تشعشعات هسته‌ای
پزشکان چگونه بیماری هاشیموتو را تشخیص می‌دهند؟
پزشکان بیماری هاشیموتو را بر اساس موارد زیر تشخیص می‌دهند:
- تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی: پزشک در ابتدا سابقه پزشکی فرد را بررسی می‌کند و همینطور یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. همچنین پزشک علاوه بر سؤال در مورد علائم، گردن فرد را از نظر گواتر بررسی می‌کند زیرا برخی از افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو ممکن است به گواتر نیز مبتلا شوند.
- آزمایش خون: پزشک یک یا چند آزمایش خون را برای بررسی کم کاری تیروئید و علل آن تجویز می‌کند. برای مثال می‌توان به آزمایش‌های خون برای بررسی موارد زیر اشاره کرد:
- هورمون‌های تیروئید T4 (تیروکسین) و T3 (تری‌یدوتیرونین)
- هورمون محرک تیروئید یا TSH
- آنتی‌بادی‌های پراکسیداز تیروئید (TPO)، نوعی آنتی‌بادی تیروئید که در اکثر افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو وجود دارد.
احتمالا برای تایید ابتلا به بیماری هاشیموتو به آزمایش‌های دیگری نیاز نباشد. با این حال، اگر پزشک به بیماری هاشیموتو مشکوک باشد اما فرد آنتی‌بادی ضد تیروئید در خون خود نداشته باشد، ممکن است انجام یک سونوگرافی تیروئید برای فرد لازم باشد. تصاویر سونوگرافی می‌توانند اندازه تیروئید و سایر ویژگی‌های بیماری هاشیموتو را نشان دهند. همچنین با سونوگرافی می‌توان اطمینان حاصل کرد که بزرگ شدن تیروئید به دلیل مواردی مانند گره‌های تیروئید (توده‌های کوچک در غده تیروئید) نباشد.
پزشکان چگونه بیماری هاشیموتو را درمان می‌کنند؟
نحوه درمان بیماری هاشیموتو توسط پزشکان معمولا بستگی به این دارد که آیا آسیب به تیروئید در حدی است که باعث کم‌کاری تیروئید شود. اگر فرد کم‌کاری تیروئید نداشته باشد، پزشک ممکن است به سادگی علائم و سطح هورمون تیروئید را به طور منظم بررسی کند. مصرف داروی لووتیروکسین (Levothyroxine)، که مشابه هورمون تیروئید طبیعی تیروکسین (T4) است، برای درمان کم‌کاری تیروئید توصیه می‌شود. این دارو که سال‌هاست به صورت قرص تجویز می‌شود، اکنون به صورت مایع و در کپسول ژلی نرم نیز موجود است. این فرمول‌های جدیدتر ممکن است برای افرادی که مشکلات گوارشی دارند و این مشکلات مانع جذب قرص‌های هورمون تیروئید می‌شوند، مفید باشند. برخی از غذاها و مکمل‌ها می‌توانند بر میزان جذب لووتیروکسین توسط بدن تأثیر بگذارند. به عنوان مثال می‌توان به آب گریپ‌فروت، قهوه اسپرسو، سویا و مولتی‌ویتامین‌های حاوی آهن یا کلسیم اشاره کرد. اما مصرف دارو با معده خالی می‌تواند از این اتفاق جلوگیری کند. به همین دلیل ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که لووتیروکسین را صبح، 30 تا 60 دقیقه قبل از اولین وعده غذایی خود مصرف کند.
پزشک حدود شش تا هشت هفته پس از شروع مصرف دارو برای بیمار آزمایش خون تجویز می‌کند و با توجه به نتیجه آن ممکن است دوز دارو مصرفی بیمار را تنظیم کند. هر بار که بیمار دوز مصرف خود را تغییر می‌دهد، آزمایش خون دیگری برای او تجویز می‌شود. هنگامی که بیمار به دوز مصرف مناسب برای خود می‌رسد، پزشک احتمالا آزمایش خون را هر شش ماه و سپس یک بار در سال تکرار می‌کند. توجه داشته باشید که اگر به این بیماری مبتلا هستید، هرگز بدون مشورت با پزشک خود مصرف دارو را قطع نکنید یا دوز مصرف را بالا نبرید. مصرف بیش از حد داروهای هورمون تیروئید می‌تواند باعث مشکلات جدی (مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا پوکی استخوان) شود. کم‌کاری تیروئید را می‌توان با داروهای هورمون تیروئید به خوبی کنترل کرد، به شرطی که دارو را طبق دستور پزشک خود مصرف کنید و به طور مرتب آزمایش‌های خون را انجام دهید.
چگونه رژیم غذایی و تغذیه بر بیماری هاشیموتو تاثیر می‌گذارد؟
تیروئید از ید (یک ماده معدنی در برخی غذاها) برای ساخت هورمون‌های تیروئید استفاده می‌کند. با این حال، اگر به بیماری هاشیموتو یا سایر انواع اختلالات خود ایمنی تیروئید مبتلا هستید، ممکن است به عوارض جانبی مضر ید حساس باشید. خوردن غذاهایی که مقادیر زیادی ید دارند -مانند انواع جلبک دریایی و برخی داروهای غنی از ید- ممکن است باعث کم‌کاری تیروئید یا بدتر شدن آن شوند. مصرف مکمل‌های ید نیز می‌توانند همین اثر را داشته باشند.
حتما با پزشک خود در مورد موارد زیر مشورت کنید:
- چه غذاها و نوشیدنی‌هایی را باید محدود کنید یا اصلا مصرف نکنید.
- شرایط مصرف مکمل‌های ید
- هر نوع شربت سرفه‌ای که مصرف می‌کنید؛ زیرا ممکن است حاوی ید باشد.
با این حال، اگر باردار هستید، باید ید کافی مصرف کنید زیرا کودک از رژیم غذایی شما ید دریافت می‌کند. ید بیش از حد می‌تواند مشکلاتی مانند گواتر در نوزاد ایجاد کند. اگر باردار هستید، با پزشک خود در مورد میزان مصرف ید مورد نیاز خود مشورت کنید.
محققان به دنبال راه‌های دیگری هستند که از رژیم غذایی و مکمل‌ها، مانند ویتامین D و سلنیوم، برای بهبود بیماری هاشیموتو کمک بگیرند. اما با این حال، هنوز اطلاعات خاصی در این مورد در دسترس نیست.
