انواع ناباروری در زنان؛ دلایل و روش‌های درمان
ناباروری شرایطی است که در آن با وجود تلاش‌های مکرر و انجام منظم رابطه جنسی محافظت نشده، بارداری اتفاق نمی‌افتد. اگر علت ناباروری، مشکل در سیستم بدن خانم‌ها باشد، تحت عنوان ناباروری در زنان شناخته می‌شود. این شرایط ممکن است به دلایل مختلفی روی دهد؛ اما امکان درمان آن وجود دارد. البته توجه داشته باشید که ناباروری در آقایان نیز امکان‌پذیر است. در واقع پزشک ابتدا با انجام آزمایش‌های مختلف مشخص می‌کند که علت مشکل مربوط به خانم است یا آقا! حالا این سوال مطرح می‌شود که علت ناباروری در زنان چیست و چگونه درمان می‌شود؟
انواع ناباروری در زنان
ابتدا باید بدانید که بدون نتیجه ماندن چند هفته تلاش برای حاملگی، به معنای ناباروری نیست! ناباروری خانم‌ها به صورت زیر تعریف می‌شود و نیاز به بازه زمانی مشخصی دارد:
- اگر کمتر از ۳۵ سال دارید و پس از یک سال تلاش، باردار نشده‌اید.
- اگر بیشتر از ۳۵ سال دارید و پس از ۶ ماه تلاش، باردار نشده‌اید.
اکنون به این سوال می‌رسیم که انواع ناباروری زنان چیست؟ ناباروری در خانم‌ها به دو دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شود که شامل ناباروری اولیه و ناباروری ثانویه است:
- ناباروری اولیه: شما هرگز تاکنون باردار نشده‌اید و پس از شش ماه (بیش از ۳۵ سال) یا یک سال (کمتر از ۳۵ سال) تلاش، باردار نمی‌شوید.
- ناباروری ثانویه: این ناباروری زمانی اتفاق می‌افتد که بعد از حداقل یک بارداری موفق و زایمان، دوباره نتوانید باردار شوید.
دلایل ناباروری در زنان
بر اساس آمارها، حداقل ۱۰ درصد از خانم‌ها برای بارداری و تولد نوزاد با مشکل مواجه می‌شوند. همچنین با افزایش سن احتمال ناباروری خانم‌ها افزایش می‌یابد. عوامل مختلفی می‌توانند موجب ناباروری در زنان شوند که از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات مخاط دهانه رحم
- اندومتریوز
- آسیب به لوله‌های فالوپ
- تغذیه نامناسب
- مشکلات تخمک گذاری
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- فیبروم رحم
- مشکلات مرتبط با شمارش و کیفیت تخمک
شایع‌ترین علت ناباروری در زنان، مشکلات تخمک‌گذاری است. این مشکلات به دلیل شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، نارسایی اولیه تخمدان (POI) و… اتفاق می‌افتند و در این شرایط، تولید و آزادسازی تخمک‌ها به درستی انجام نمی‌شود.
عوامل خطر ناباروری در زنان
عوامل مختلفی ممکن است توانایی یک خانم برای تخمک‌گذاری و بارداری را تحت تاثیر قرار دهد. این موارد تحت عنوان عوامل خطر ناباروری شناخته شده و احتمال آن را افزایش می‌دهند. از جمله این عوامل خطر ناباروری در زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سن (احتمال باروری پس از ۳۰ سالگی کاهش می‌یابد.)
- مشکلات هورمونی که مانع از تخمک‌گذاری می‌شوند
- چرخه قاعدگی غیر طبیعی
- چاقی و افزایش وزن
- کمبود وزن غیر طبیعی
- بی‌تحرکی یا ورزش‌های شدید و سنگین
- کیست تخمدان
- تومورها
- اختلالات خود ایمنی مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید، بیماری هاشیموتو
- عفونت‌های مقاربتی (STIs) که موجب بیماری التهابی لگن می‌شوند.
- نارسایی اولیه تخمدان (POI)
- مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های الکلی یا سوء مصرف مواد مخدر
- سیگار کشیدن
- بارداری خارج از رحم در گذشته
تشخیص ناباروری در زنان
تشخیص علت ناباروری در خانم‌ها، آسان نیست و پزشک پس از بررسی تاریخچه سلامت، آگاهی از شرایط زندگی بیمار و معاینه فیزیکی، ممکن است انجام آزمایش‌های مختلفی را تجویز کند. روش‌های تشخیص ناباروری در زنان به شرح زیر است:
- آزمایش خون: با این آزمایش می‌توان طبیعی یا غیرطبیعی بودن فیزیولوژی تخمک‌گذاری را بررسی کرد. همچنین با آزمایش خون، سطح هورمون‌های دخیل در بارداری و قاعدگی مشخص می‌شود.
- هیستروسالپنگوگرام اشعه ایکس (HSG): این تست برای بررسی انسداد لوله فالوپ انجام می‌شود. ابتدا رنگ کنتراست، به حفره رحمی تزریق شده و نحوه حرکت آن در لوله فالوپ را با اشعه ایکس بررسی می‌کنند.
- لاپاراسکوپی: هدف از این آزمایش، بررسی اندام‌های داخلی است که از طریق قرار دادن یک ابزار نظارتی کوچک به نام لاپاراسکوپ در شکم شما انجام می‌شود.
- سونوگرافی ترانس واژینال: این آزمایش نیز اندام‌های داخلی را بررسی می‌کند که بر خلاف سونوگرافی شکمی، پروب در داخل واژن قرار داده می‌شود.
- سونوهیستروگرام سالین (SIS): در طی این آزمایش، رحم را با ماده سالین پر می‌کنند تا دید بهتری برای سونوگرافی ترانس واژینال فراهم شود. این آزمایش برای ارزیابی پولیپ، فیبروم یا سایر ناهنجاری‌های ساختاری مناسب است.
درمان ناباروری در زنان
روش‌های مختلفی برای درمان ناباروری در زنان وجود دارد و پزشک با توجه به شرایط و پس از تشخیص علت ناباروری، انجام گزینه‌های مختلف درمان را پیشنهاد می‌کند. از جمله اصلی‌ترین روش‌های درمان ناباروری زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جراحی: مشکلات ساختاری مانند انسداد لوله فالوپ، جای زخم و… را می‌توان با جراحی از بین برد تا مشکل ناباروری برطرف شود.
- داروهای ناباروری: برخی از دلایل ناباروری مانند اختلالات تخمک‌گذاری و عدم تعادل هورمونی را می‌توان با دارو درمان کرد که نتیجه آن تحریک تخمک‌گذاری و آزادسازی تخمک است.
- مصرف آنتی بیوتیک‌ها: در برخی موارد عفونت اندام‌های تناسلی بر توانایی باروری تأثیر می‌گذارند که در این صورت، پزشک مصرف داروهای آنتی بیوتیک را تجویز می‌کند.
- تلقیح داخل رحمی (IUI): در این روش مایع منی آقایان را تصفیه و تغلیظ کرده و با استفاده از یک لوله کاتتر نازک، وارد رحم می‌کنند. این روش شانس انجام لقاح و باروری را افزایش می‌دهد.
- لقاح آزمایشگاهی (IVF): ابتدا تخمک و اسپرم را در شرایط آزمایشگاهی لقاح می‌دهند تا سلول‌های اولیه جنین تشکیل شود. سپس جنین را به داخل رحم مادر انتقال می‌دهند تا مابقی مراحل رشد جنین صورت بگیرد.
- استفاده از رحم جایگزین: در این روش درمان، لقاح در شرایط آزمایشگاهی انجام شده و رشد جنین در یک رحم دیگر و توسط فردی دیگر صورت می‌گیرد. معمولا استفاده از رحم جایگزین زمانی توصیه می‌شود که هیچ یک از روش‌های درمان باروری موثر واقع نشوند.
مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان ناباروری
اگر تصمیم به بارداری دارید، توصیه می‌شود تا در همان ابتدا از یک پزشک مشاوره بگیرید. پزشک می‌تواند سوالات شما را درباره روند بارداری و کلیه ابهامات برطرف کند. همچنین اگر مدتی است که در حال تلاش برای بارداری هستید، اما باردار نشده‌اید؛ به پزشک مراجعه کنید.
پزشک با توجه به شرایط شما و در صورت نیاز، آزمایش‌های تشخیصی را تجویز می‌کند. اگر به هر دلیل در تلاش‌های خود برای بارداری موفق نیستید، نگران نشوید. با تکیه بر علم امروز و در اغلب موارد، ناباروری قابل درمان است. شما می‌توانید به صورت حضوری به مطب پزشک متخصص مراجعه کرده یا از خدمات مشاوره تلفنی و آنلاین پزشکی استفاده کنید.
