علائم کبد چرب و روش‌های درمان آن
کبد چرب اصطلاحی است که به طیفی از بیماری‌های ناشی از انباشت چربی در کبد انسان اطلاق می‌شود. کبد چرب اغلب در افرادی دیده می‌شود که اضافه وزن دارند. سطوح اولیه بیماری کبد چرب عموما خطری ندارد اما بی‌توجهی به آن می‌تواند منجر به خطرات جدی مانند سیروز کبدی شود و صدمات جدی‌ای را به کبد شما وارد کند.
بالا بودن چربی کبد همچنین می‌تواند باعث افزایش احتمال ابتلای فرد به دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های کلیوی شود. اگر مبتلا به دیابت هستید، کبد چرب می‌تواند احتمال وقوع بیماری‌های قلبی را در شما افزایش دهد. اگر بیماری کبد چرب در مراحل اولیه شناسایی و درمان شود، می‌توان جلوی پیشرفت بیماری و صدمات جانبی آن را گرفت.
کبد چرب به دو نوع کبد چرب الکلی (AFLD) و کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) تقسیم می‌شود.
کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
کبد چرب در چهار مرحله اتفاق می‌افتد. بیشتر افرادی که به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شوند بدون اینکه متوجه شوند، مرحله اول را می‌گذرانند. در برخی موارد، عدم تشخیص و درمان کبد چرب، منجر به آسیب شدید کبد می‌شود.
چهار مرحله اصلی کبد چرب غیرالکلی عبارتند از:
- کبد چرب ساده (استئاتوز کبدی): به انباشت حجم زیادی از چربی در کبد استئاتوز کبدی گفته می‌شود که عموما افراد به واسطه انجام آزمایش‌هایی برای تشخیص دیگر بیماری‌ها متوجه آن می‌شوند.
- استئاتوهپاتیت: نوع جدی‌تری از کبد چرب که در آن کبد دچار التهاب می‌شود و سلول‌های کبد آسیب شدیدی می‌بینند. حدود ۲۰ درصد از افراد مبتلا به استئاتوهپاتیت به فیبروز و سیروز مبتلا می‌شوند.
- فیبروز کبدی: به مرحله‌ای گفته می‌شود که در آن کبد و رگ‌های خونی اطراف آن، به دلیل التهاب مزمن دچار آسیب بافتی شده‌اند، اما کبد همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
- سیروز کبدی: خطرناک‌ترین درجه کبد چرب است که بعد از سال‌ها التهاب کبد رخ می‌دهد. در طی این بیماری کبد به مرور چروک و زخمی می‌شود. این آسیب دائمی بوده و می‌تواند منجر به از کار افتادن کبد شود که نتیجه آن عدم کارکرد مناسب کبد و در نهایت سرطان کبد است.
سال‌ها طول می‌کشد که فیبروز کبدی منجر به سیروز کبدی شود اما ایجاد تغییرات اساسی در سبک زندگی برای جلوگیری از این بیماری بسیار حائز اهمیت است.
کبد چرب الکلی (AFL)
کبد چرب الکلی کاملا قابل پیشگیری است. معمولا زمانی که مصرف الکل کاهش پیدا کند یا متوقف شود این بیماری نیز برطرف می‌شود. از عوارض جانبی این نوع کبد چرب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بزرگ شدن کبد: عموما علامت خاصی ندارد اما می‌تواند در برخی موارد درد در سمت راست و بالای شکم زیر دنده‌ها داشته باشد.
- هپاتیت الکلی: این تورم کبدی می‌تواند باعث تب، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم و یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشم) شود.
- سیروز الکلی: این مورد به زخم‌های شدید کبدی و از بین رفتن بافت اصلی کبد منجر می‌شود. از جمله عوارض سیروز الکلی، علاوه‌بر علائم هپاتیت الکلی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تجمع زیاد مایع یا اسایت (ascites) در شکم
- فشار خون بالا در کبد
- خون‌ریزی داخلی
- سردرگمی و تغییر رفتار
- بزرگ شدن طحال
- از کار افتادن کبد
بیماری کبد چرب الکلی معمولا بیشتر از کبد چرب غیرالکلی رخ می‌دهد. اگر جلوی آن گرفته نشود می‌تواند به هپاتیت الکلی و در نهایت منجر به سیروز الکلی شود.
آیا در معرض ابتلا به کبد چرب هستید؟
اگر علائم زیر را در خود مشاهده می‌کنید در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب قرار دارید:
- دارای اضافه وزن یا چاقی مفرط هستید – به طور دقیق‌تر اگر چربی زیادی در ناحیه شکم و کمر دارید. (اصطلاحا دارای بدنی سیب‌مانند هستید)
- اگر دیابت نوع ۲ دارید.
- نسبت به انسولین مقاوم هستید، مانند زمانی که مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک باشید.
- تیروئید کم‌کار دارید.
- فشار خون بالا دارید.
- چربی خون بالا دارید.
- دچار بیماری متابولیک هستید. (ترکیبی از دیابت، فشار خون بالا و چاقی)
- سن شما بیش از ۵۰ سال است.
- سیگار می‌کشید.
اگرچه این علائم بسیار شبیه علائم کبد چرب ناشی از نوشیدن الکل زیاد است اما، در این نوع کبد چرب، نوشیدن الکل باعث ایجاد کبد چرب نمی‌شود.
علائم کبد چرب
در مراحل اولیه کبد چرب نشانه‌های به خصوصی وجود ندارد. عموما هم شما تا زمانی که به دلایل دیگر پزشکی آزمایش انجام ندهید متوجه ابتلای خود به کبد چرب نخواهید شد.
به طور معمول افرادی که دچار فیبروز کبدی هستند (که مراحل پیشرفته‌تری از کبد چرب محسوب می‌شود) ممکن است عوارض زیر را تجربه کنند:
- دردی خفیف در سمت راست و بالای شکم درست زیر دنده‌های سمت راست
- خستگی شدید
- کاهش وزن غیرقابل توجیه
- احساس ضعف
اگر مبتلا به سطح پیشرفته‌تر بیماری کبد چرب یا همان سیروز کبدی باشید، علائم شدیدتری را تجربه می‌کنید. این علائم شامل زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها، خارش پوستی، تورم پاها، مچ پا، کف پا یا شکم است.
اگر هر کدام از این نشانه‌ها را دارید بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
راه‌های تشخیص کبد چرب
کبد چرب غیر الکلی اغلب بعد از انجام آزمایش خون مشخص می‌شود که طی آن هورمون‌های کبدی رشد غیر معمولی داشته و نشانگر وجود مشکل و بیماری در کبد هستند. از جمله بیماری‌های مشخص شده توسط این آزمایش می‌توان به هپاتیت اشاره کرد.
اما آزمایش خون به‌تنهایی نشان‌دهنده ابتلای شما به کبد چرب نیست. برای تشخیص دقیق‌تر معمولا سونوگرافی کبد نیز انجام می‌شود.
گاهی اوقات پزشک برای برخی افراد نمونه‌برداری کبد انجام می‌دهد، که در آن تکه‌ای کوچک از بافت کبد به وسیله یک سوزن برداشته شده و برای آزمایش‌های بیشتر به آزمایشگاه برده می‌شود.
کودکان و افراد جوانی که احتمال ابتلای آنها به کبد چرب بیشتر است (مانند افرادی که دیابت نوع دو یا بیماری‌های متابولیک دارند) باید هر سه سال سونوگرافی کبد انجام دهند.
از روش‌های دیگر برای تشخیص کبد چرب می‌توان به سی‌تی اسکن و ام‌آرآی اشاره کرد.
درمان کبد چرب
بیشتر افرادی که دچار بیماری کبد چرب غیر الکلی هستند ممکن است هیچ مشکل جدی‌ای را تجربه نکنند، اما اگر شما مبتلا به کبد چرب هستید بهتر است اقداماتی را برای پیشگیری از وخیم‌تر شدن بیماری انجام دهید.
در حال حاضر درمان به خصوصی برای کبد چرب غیر الکلی وجود ندارد اما تغییرات اساسی در سبک زندگی مانند تغییر رژیم غذایی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
برای کمتر شدن خطرات احتمالی بهتر است به طور مرتب با پزشک خود در ارتباط باشید تا با انجام آزمایش‌های تکمیلی از عملکرد کبد خود اطمینان حاصل کنید و به سرعت متوجه تغییرات جدید شوید.
داروهای موثر در درمان کبد چرب
در حال حاضر داروی به خصوصی برای درمان کبد چرب وجود ندارد اما داروهای بسیاری که برای بیماری‌های مشابه تجویز می‌شوند، در درمان کبد چرب نیز کاربرد دارند. به عنوان مثال پزشک شما می‌تواند از داروهای کنترل فشار خون بالا، چربی خون بالا، دیابت نوع ۲ و درمان اضافه وزن، برای درمان کبد چرب نیز استفاده کند.
درمان کبد چرب در خانه
اصلاح سبک زندگی یکی از روش‌های اصلی در درمان کبد چرب است. برای شروع می‌توانید از موارد زیر کمک بگیرید:
- کاهش وزن: شما باید هدف خود را برای رسیدن به شاخص توده بدنی (BMI) بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ قرار دهید. با کاهش ۱۰ درصد از وزن می‌توانید بخش زیادی از چربی کبد را کاهش دهید و کبد چرب خفیف را درمان کنید.
- داشتن رژیم غذایی سالم: بهتر است رژیم غذایی شما میوه، سبزیجات، پروتئین و کربوهیدرات را شامل شود، اما چربی، قند و نمک کمی داشته باشد. کوچک کردن وعده‌های غذایی نیز می‌تواند به شما کمک کند.
- نوشیدن آب به جای نوشیدنی‌های شیرین
- ورزش مداوم: هدف شما باید انجام فعالیت‌های ورزشی به مدت حداقل ۱۵۰دقیقه در هفته باشد که شامل تمرین‌های ورزشی متوسط رو به شدید مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری می‌شود. انواع ورزش‌ها می‌تواند به درمان کبد چرب خفیف کمک کند حتی اگر هدف شما کاهش وزن نباشد.
- سیگار نکشید: اگر شما سیگاری هستید، بهتر است برای کاهش احتمال شدیدتر شدن بیماری کبد چرب، سیگار کشیدن را ترک کنید تا از خطر ابتلا به حمله‌های قلبی و سکته دور باشید.
بیماری کبد چرب غیر الکلی همانطور که از اسم آن پیداست به واسطه الکل ایجاد نمی‌شود اما نوشیدن الکل در بدتر شدن آن نقش به سزایی دارد. پس توصیه ما این است که نوشیدن الکل را کم کرده یا به طور کامل قطع کنید.
