باورهای نادرست درباره کبدچرب

کبد چرب شایعترین بیماری کبدی در دنیاست. ۲۵ درصد از مردم دنیا کبد چرب دارند که این میزان در دیابتی‌ها به ۷۵ درصد هم می‌رسد. در مورد عوامل ایجاد کننده بیماری، داستان‌های بسیاری از عامه مردم شنیده می‌شود. یکی از رایج‌ترین آن‌ها آب سرد یا یخ هست که از اساس، باوری نادرست است. در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر به این باورهای نادرست درباره کبد چرب پرداخته‌ایم.

جوش صورت از علائم کبد چرب نیست

علت اصلی این بیماری، اضافه وزن و در واقع چاقی شکمی است. سبک زندگی با فعالیت بدنی کم و مصرف زیاد غذاهای آماده، باعث چاقی و درنتیجه بروز کبد چرب در انسان معاصر شده است.

برخلاف باورهای اشتباه در مورد علائم کبد چرب همچون سردرد، ریزش مو، جوش صورت و بدن، زردی، تلخی دهان و درد سمت راست و بالای شکم که بین مردم رایج است، این بیماری هیچ علامتی جز خستگی مزمن ندارد و همین بی‌علامت بودن بیماری سبب شده فرد از وجود بیماری بی‌خبر باشد.

البته در صورت نارسا شدن کبد ناشی از کبد چرب پیشرفته و سیروز کبدی، علائم سیروز مثل زردی و ضایعات پوستی می‌تواند بروز کند. به همین ترتیب جوش‌های پوستی بدلیل چاقی ایجاد می‌شوند. یعنی چاقی در پوست جوش ایجاد کرده و در کبد، باعث کبدِچرب می‌شود وگرنه کبد به خودی خود توانایی ایجاد جوش ندارد.

برای تشخیص کبد چرب نیازی به سونوگرافی نیست

در مورد تشخیص بیماری کبد چرب نیز چنین باورهایی وجود دارد. از مشاهده عنبیه بیمار توسط طبیب سنتی تا تعیین گرید کبد چرب در سونو گرافی.

واضح‌ترین روش تشخیص وجود بیماری کبد چرب، بررسی نسبت قد و وزن و میزان برجستگی شکم است. درواقع هرکسی که شکمش تخت نیست دارای کبد چرب است.

اگرچه سونوگرافی در تشخیص کبد چرب کمک کننده است ولی لزومی به انجام آن نیست زیرا مراحل نخستین کبد چرب در سونوگرافی تشخیص داده نمی‌شود. ممکن است کبد چرب زیر ۲۹ درصد در سونوگرافی تشخیص داده نشود.

مهمتر آنکه سونوگرافی در پیگیری بیماری کبد چرب جایگاهی ندارد. زیرا عددی که بعنوان گرید کبد چرب ارائه می‌شود با میزان آسیب کبد ارتباطی ندارد و علی رغم علاقه شدید بیماران به این گرید، کاملا بی‌ارزش است.

میزان آسیب کبد با مقدار اضافه وزن و سال‌هایی که این چاقی وجود داشته مرتبط است و پایش میزان این آسیب، توسط تست فیبرواسکن کبدی یا الاستوگرافی کبد ممکن صورت می‌گیرد. برخلاف گرید کبد چرب در سونوگرافی، گرید فیبروز در فیبرواسکن ارزشمند است و نشان می‌دهد کبد چقدر فیبروز یا سفت شده است.

آیا خارمریم (لیورگل) برای درمان کبدچرب سودمند است؟

در متون قدیمی و باور مردم عامی و حتی برخی پزشکان، ادعا شده که مصرف این ماده برای کبد مفید است. امروزه این ماده و قرص‌های حاوی آن به میزان زیادی برای بیماران کبد چرب تجویز می‌شوند.

باوجود پژوهش‌های گسترده در سراسر جهان، تا امروز هیچ دارویی نتوانسته کبد چرب را درمان کند.  البته ویتامین E در دوز خاصی برای درمان کبد چرب پیشرفته با فیبروز شدید که بیمار توانایی لاغر شدن ندارد، بکار می‌رود. از آنجایی که این روش درمان می‌تواند زیانبار باشد در بیماران قلبی و دیابتی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و فقط با تشخیص پزشک متخصص کبد، برای بیماران خاصی در نظر گرفته می‌شود.

متاسفانه بسیاری از پزشکان بدون آگاهی از بی‌اثر بودن خارمریم و ترکیبات تجاری آن مثل لیورگل و… بر درمان کبد چرب، در شواهد و مستندات علمی، آن را تجویز می‌کنند. این در حالی است که هیچ گونه شاهدی بر مفید بودن این ماده برای کبد چرب وجود ندارد.  تنها در مطالعاتی بسیار کم و نارسا، مشاهده شده که مصرف آن، آنزیم‌های کبدی را در خون کاهش می‌دهد.

آیا کاهش میزان آنزیم‌های کبدی در خون، نشانگر بهبود کبد آن‌هاست؟

به هیچ وجه، سطح خونی آنزیم‌های کبدی در بیماران کبد چرب، بدون هیچ مداخله‌ درمانی، در طول زمان پایین و بالا می‌رود. از آن مهمتر، اگر آنزیم‌های بالا در گذر زمان، بدون درمان صحیح (تنها درمان کبد چرب: کاهش وزن با ورزش و رژیم غذایی) کاهش یابد، می‌تواند نشانه نارسایی کبد یعنی فیبروز پیشرفته و سیروز باشد.

در جدیدترین و معتبرترین مقاله مروری سیستماتیک و متاآنالیز در مورد خارمریم و داروهای حاوی آن که در مارچ ۲۰۲۱ در مجله Nutrition به چاپ رسیده، آشکار شد که خارمریم تاثیری بر کاهش وزن ندارد ولیکن می‌تواند آنزیمهای کبدی (بیشتر ALT) را کاهش دهد، اما اصلا مشخص نیست آیا می‌تواند چربی کبد و فیبروز کبد را نیز کاهش دهد و چه بسا بدتر، ممکن است باعث افزایش فیبروز شود.

در این مقاله به نارسا بودن مطالعاتی که تاکنون درباره خارمریم و محصولات دارویی آن انجام شده اشاره شده و از پزشکان و بیماران خواسته شده به تردیدهای موجود در مورد اثربخشی و حتی زیانبار بودن این ماده بیشتر توجه کنند

یگانه درمانِموثر کبد چرب که در پژوهش‌های گوناگون و معتبر علمی ثابت شده و با کاهش فیبروز و حتی بهبود سیروز کبدی همراه بوده، کاهش وزن دست کم ۱۰ تا ۱۵ درصد وزن بدن با ورزش و رژیم غذایی مناسب است.