عسل ماده غذایی مفیدی است که در ادامه این مطلب از بلاگ پزشکی اسنپ‌دکتر با ارزش‌های غذایی آن بیشتر آشنا میشوید.
عسل دارای مقادیر زیادی مونوساکارید، فروکتوز و گلوکز همراه با حدود 70 تا 80 درصد قند است که شیرینی آن را تأمین می‌کند. عسل همچنین دارای خواص ضدعفونی‌کننده و ضدباکتری است. علم پزشکی مدرن موفق به یافتن کاربردهای عسل در مدیریت مزمن زخم و مبارزه با عفونت شده است. این مقاله مرکز دانش MNT شامل مختصر تاریخچه عسل در طب سنتی است که برخی از مزایای عسل را برای سلامتی توضیح می‌دهد.
حقایقی درباره خواص درمانی عسل
عسل خاصیت ترمیم زخم و ضد باکتریایی دارد و بیش از 5000 سال است که از عسل در پزشکی استفاده می‌شود. عسل می‌تواند به عنوان جایگزین قند در وعده‌های غذایی مصرف شود. در نتیجه گزینه سالم‌تری در مقایسه با سایر قندهاست. علاوه بر این عسل می‌تواند رنگ و رطوبت بیشتری را به یک وعده اضافه کند. همچنین نباید از عسل در رژیم غذایی کودکان زیر یک سال استفاده شود. زیرا می‌تواند باعث بوتولیسم (یک نوع مسمومیت غذایی نادر و شدید) شود.
فواید عسل
دانش مدرن در حال یافتن شواهدی برای بسیاری از کاربردهای تاریخی عسل است. در ادامه به برخی از خواص درمانی عسل می‌پردازیم.
التیام زخم و سوختگی
مردم هزاران سال است که عسل را به خاطر مزایای سلامتی آن مصرف می‌کنند. مواردی وجود داشته که افراد اثرات مثبت استفاده از عسل در درمان زخم‌ها و بهبود سوختگی کمک کند. استفاده از عسل در درمان موضعی ارزان‌تر از سایر روش‌های درمان است. به ویژه در مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی که عوارض جانبی مضر دیگری نیز داشته باشند.
با این وجود مدارک کافی برای اثبات کامل این ادعا وجود ندارد. در حقیقت یک مطالعه منتشر شده در (The Lancet Infectious diseases) به این نتیجه دست یافت که استفاده از عسل موضعی در درمان زخم‌های بیماران هیچ مزیتی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی ندارد.
کاهش اسهال
طبق بررسی‌های انجام شده بر روی عسل این ماده شدت و دفعات اسهال را کاهش می‌دهد. عسل همچنین باعث افزایش مصرف پتاسیم و آب می‌شود که در هنگام اسهال بسیار مفید است و توانایی جلوگیری از عملکرد عوامل بیماری‌زا را که معمولاً باعث اسهال می‌شوند، دارد.
جلوگیری از ریفلاکس اسید
تحقیقات اخیر نشان داده است که عسل به کاهش خطر ابتلا به بیماری ریفلاکس معده و مری کمک می‌کند.
مبارزه با عفونت‌ها
در سال 2010 دانشمندان مرکز پزشکی آکادمیک در دانشگاه آمستردام در مجله (FASEB) گزارش کردند که توانایی عسل در از بین بردن باکتری‌ها به خاطر پروتئینی به نام دفنسین است. مطالعه اخیر در مجله میکروبیولوژی بالینی و بیماری‌های عفونی اروپا نشان داد که نوع خاصی از عسل به نام عسل مانوکا، می‌تواند از رشد باکتری کلستریدیوم دیفیسیل در بدن جلوگیری کند. همچنین برخی مطالعات نشان دادند که عسل مانوکا حتی در درمان عفونت‌های (MRSA) نیز مؤثر است. اما نحوه عملکرد آنها هنوز مشخص نیست. اگر متوجه شویم دقیقاً عسل مانوکا چگونه (MRSA) را مهار می‌کند، می‌تواند به عنوان روش اول درمان برای عفونت با باکتری‌هایی که در واکنش به بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌های موجود مقاومت دارند، استفاده شود.
بر اساس تحقیق ارائه شده در مجله (Letters in Applied Microbiology) عسل مانوکا به مقاومت باکتریایی در برابر آنتی‌بیوتیک کمک می‌کند. این نوع عسل علیه (Ureaplasma urealyticum) باکتری مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌های مختلف عمل می‌کند. مطالعه‌ای که در ژورنال (Pediatrics) منتشر شد و در آن مقایسه عسل با دارونما در کمک به کودکان سرفه در طول شب نشان داد که عسل در این بخش برتری دارد. محققان نتیجه گرفتند والدین برای تسکین علامت سرفه شبانه و مشکل خواب فرزندان خود به دلیل (URI) یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی محصولات عسل را بهتر از عصاره خرما دانستند. عسل می‌تواند یک درمان جایگزین برای سرفه و مشکل خواب کودک باشد.
در مجله دیگری محققان نشان دادند که عسل طبیعی به اندازه محلول ضدعفونی کننده ائوزول در کاهش عفونت زخم موثر است. شواهد زیادی در مورد استفاده از عسل به عنوان دارویی برای عفونت وجود دارد.
تسکین علائم سرماخوردگی و سرفه
عسل می‌تواند در تسکین علائم سرماخوردگی یا سرفه مفید باشد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) نیز عسل را به عنوان داروی طبیعی سرفه توصیه می‌کند. آکادمی اطفال آمریکا نیز عسل را درمانی مؤثر برای سرفه می‌داند. علاوه بر این پزشکان توصیه می‌کنند که عسل برای کودکان زیر یک سال مناسب نیست.
مطالعه‌ای در سال 2007 توسط کالج پزشکی ایالتی پن نشان داد که عسل سرفه شبانه را کاهش و کیفیت خواب را در کودکان مبتلا به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در مقایسه با داروی سرفه دکسترومتورفان بهبود می‌دهد.
جایگزین شکر در رژیم غذایی
عطر و طعم شیرین، عسل آن را به یک جایگزین ایده‌آل برای شکر در رژیم غذایی تبدیل می‌کند. شکر اضافه شده در رژیم غذایی، کالری اضافی را بدون هیچ گونه سود غذایی به غذای شما می‌افزاید. این عملکرد منجر به افزایش وزن می‌شود که با افزایش خطر فشار خون بالا و دیابت همراه است. بدون تأثیر منفی قند و شکر مصنوعی می‌توان عسل را به مواد غذایی و نوشیدنی‌های دلخواه اضافه کرد تا طعم شیرین را ایجاد کرد. با این وجود از آنجایی که عسل نیز حاوی قند بالایی است، لازم است مراقب میزان مصرف عسل در روز و در هر وعده خود باشید.
کاربرد دارویی عسل
از عسل برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها، زخم‌ها و جراحات استفاده می‌شود. عسل می‌تواند با داروهای دیگر مخلوط شود و روی پوست مصرف به صورت موضعی استفاده شود. پزشکان آیورودا سعی کردند از عسل به عنوان درمانی برای درمان ناراحتی‌های زیر استفاده کنند:
- درد
- ضعف
- اختلال خواب
- مشکلات بینایی
- بوی بد دهان
- درد دندان در کودکان بالای یک سال
- سرفه و آسم
- سکسکه
- زخم معده
- اسهال و اسهال خونی
- استفراغ
- شب ادراری و تکرر ادرار
- فشار خون بالا
- چاقی
- زردی
- اگزما و درماتیت
- سوختگی، بریدگی و زخم
- آرتروز
در حالی که کاربرد عسل در درمان تمامی موارد فوق به اثبات نرسیده است. اما از آن جایی که استفاده از عسل به این شرایط آسیب نمی‌زند، ضرری نخواهد داشت. در برخی مواقع از عسل به عنوان یک محلول آرایشی در درمان ترک، خشکی، جوش یا بستن منافذ پوست استفاده می‌شود.
تاریخچه عسل
نقاشی‌های غارهای تاریخی نشان می‌دهد که حدود 8000 سال پیش عسل برای اولین بار توسط انسان مورد استفاده قرار گرفت. اگر چه تا 2400 سال قبل از میلاد هیچ مدرکی در مورد نگهداری و پرورش کلنی زنبورهای عسل توسط انسان وجود نداشت. قرن‌هاست که عسل یکی از پایه‌های اصلی پزشکی و درمان در بسیاری از فرهنگ‌ها شناخته می‌شود. بیش از 4000 سال پیش از عسل در طب سنتی آیورودا استفاده شد. جایی که تصور بر این بود که عسل در درمان سوء‌هاضمه و بهبود تعادل در بدن مؤثر است.
قبل از کاربرد بی‌شمار عسل توسط مصریان باستان عسل جهت درمان زخم‌ها بر روی پوست به صورت موضعی قرار می‌گرفت و بیش از 5000 سال پیش در مواد دارویی گنجانده شد. خواص مفید عسل در دوران مدرن مورد کاوش و بررسی قرار گرفت و شواهدی پیدا شد که نشان داد برخی از کاربردهای تاریخی حقیقت دارند.
میزان خواص درمانی عسل
بر اساس بانک اطلاعات ملی تغذیه و وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) یک قاشق غذاخوری عسل حاوی 64 کالری، 17.3 گرم گرم قند و 0 گرم فیبر، چربی و پروتئین است. انتخاب عسل به جای شکر تصفیه شده و فرآوری شده ممکن است منجر به بهبود سلامتی در طولانی مدت شود. عسل به عنوان آنتی‌اکسیدان، ضدمیکروب و تسکین‌دهنده شناخته می‌شود. این ماده مغذی از گلوکز، فروکتوز و مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، فسفات، کلرید سدیم، پتاسیم و منیزیم تشکیل شده است. ترکیبات موجود در یک سهم از عسل به صورت زیر است:
- فروکتوز: 38.2 درصد
- گلوکز: 31.3 درصد
- مالتوز: 7.1 درصد
- ساکاروز: 1.3 درصد
- آب: 17.2 درصد
- قندهای دیگر: 1.5 درصد
- سایر موارد: 3.2 درصد
سطح (pH) کمی اسیدی عسل همان چیزی است که از رشد باکتری جلوگیری می‌کند. در حالی که عناصر آنتی‌ا‌کسیدانی آن رادیکال‌های آزاد را که عامل بیماری هستند، کاهش می‌دهد. خصوصیات فیزیکی عسل با توجه به نوع فلور خاصی که در تولید آن استفاده می‌شود و همچنین میزان آب آن متفاوت است.
رژیم غذایی با عسل
استفاده از عسل در چای یا قهوه روش خوبی برای فرد است که قصد دارد آن را در رژیم غذایی خود قرار دهد. بررسی نتیجه افزودن عسل در هنگام جایگزینی عسل به جای شکر نکته‌ای است که باید بدان توجه کرد. پخت با عسل می‌تواند باعث تغییر رنگ و افزایش رطوبت غذا شود. به صورت کلی جهت جایگزینی هر یک فنجان شکر از یک فنجان عسل استفاده کنید. مایع موجود در دستور غذا را 2 قاشق غذاخوری کاهش دهید و دمای فر را تا 25 درجه فارنهایت کاهش دهید تا کمترین آسیب و تغییر در خواص عسل صورت گیرد.
در اینجا چند نکته برای گنجاندن عسل در رژیم غذایی آورده شده است:
- برای شیرین کردن مربا یا مارمالاد خانگی از عسل استفاده کنید.
- عسل را به قهوه یا چای حل و جایگزین شکر کنید.
- عسل را روی نان تست یا پنکیک میل نمایید.
- ماست، غلات یا بلغور جو دوسر با یک شیرینی طبیعی را امتحان کنید.
- عسل خام را روی نان تست کامل غلات پخش و روی آن کره بادام زمینی قرار دهید.
خطرات احتمالی مصرف بی‌رویه عسل
باید توجه داشته باشید که عسل هم نوعی قند است، بنابراین مصرف آن باید متوسط یا محدود باشد. انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می‌کند که زنان مجاز به استفاده بیش از 100 کالری در روز از قندهای ساده و مردان بیش از 150 کالری در روز نیستند. این مقدار برای زنان کمی بیشتر از دو قاشق غذاخوری و برای مردان سه قاشق غذاخوری است.
همچنین توصیه می‌شود نوزادان زیر یک سال عسل مصرف نکنند. عسل ممکن است حاوی اندوسپورهای بوتولینوم باشد که باعث بوتولیسم در نوزادان شود. نوعی مسمومیت غذایی نادر اما جدی که می‌تواند منجر به فلج شود. حتی عسل پاستوریزه نیز شانس مهار این هاگ‌ها را دارد.
عسل همچنین به احتمال زیاد برای استفاده به عنوان یک شیرین‌کننده طبیعی، مهار سرفه و محصولی موضعی برای زخم‌های کوچک بی‌خطر است. اما برخی از افراد نسبت به اجزای خاص موجود در عسل، به ویژه گردۀ زنبورعسل حساسیت دارند. اگرچه این حساسیت نادر است، حساسیت به گرده زنبورعسل می‌تواند واکنش‌های جانبی جدی و گاه کشنده ایجاد کند.
نشانه‌های حس
با این حال عسل فواید زیادی برای بدن دارد و در درمان بسیاری از بیماری‌ها از آن استفاده می‌شود که در ادامه به آن اشاره می‌شود:
برخی بیماری‌ها که مصرف عسل در درمان آنها موثر است:
بیماری قلب و عروق
آنتی‌اکسیدان‌های موجود در عسل می‌توانند در کاهش خطر بیماری‌های قلبی مؤثر باشند.
سرفه کردن
مطالعات نشان می‌دهند که عسل اکالیپتوس، عسل مرکبات و عسل لبو برای برخی از افراد مبتلا به عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی و سرفه حاد شبانه به عنوان یک داروی مهار کننده سرفه عمل می‌کند.
بیماری دستگاه گوارش
شواهد نشان می‌دهند عسل به بهبود شرایط دستگاه گوارش مانند اسهال، ورم معده و روده کمک می‌کند. عسل همچنین ممکن است به عنوان بخشی از درمان کم‌آبی دهان موثر باشد.
بیماری عصبی
عسل می‌تواند مزایای ضد افسردگی، ضد تشنج و ضد اضطراب داشته باشد. در برخی مطالعات نشان داده شده است که عسل به جلوگیری از اختلالات حافظه تأثیرگذار است.
زخم
مراقبت از زخم نشان داده شده است که استفاده موضعی از عسل باعث بهبودی زخم، به ویژه سوختگی می‌شود. لازم به ذکر است نتایج برای هر مورد ممکن است متفاوت باشد. زیرا هیچ روش استانداردی در تولید عسل یا تأیید کیفیت آن وجود ندارد.
ابررسی کلی
با توجه به موارد گفته شد عسل ماده‌ای بسیار مفید بوده و خواص درمانی زیادی دارد. اما باید در میزان و نحوه مصرف آن دقت کافی داشته باشید. در شرایط و سنین متفاوت مصرف عسل متفاوت است. بنابراین توصیه می‌شود از مصرف بی‌رویه عسل خودداری کنید.
