نوشابه های انرژی زا (مفید یا مضر؟)

آب ساده برای اکثر افراد بهترین نوشیدنی آبرسان است. اما نوشیدنی‌های ورزشی و انرژی‌ زا برای کسانی که ورزش می‌کنند یا برای گذراندن روزمرۀ خود به انرژی زیادی نیاز دارند، استفاده می‌شوند. نوشیدنی‌های انرژی ‌زا اگرچه گاهی اوقات با نوشیدنی‌های ورزشی اشتباه گرفته می‌شوند، اما باید دانست محصولاتی متفاوت هستند. آن‌ها برای افزایش هوشیاری و سطح انرژی عرضه می‌شوند. حاوی مقادیر قابل توجهی کافئین و مقدار قند بیشتری در مقایسه با نوشابه‌های دیگر هستند. بسیاری از نوشیدنی‌های انرژی‌زا حدود 200 میلی گرم کافئین را دارند که مقدار موجود در دو فنجان قهوه دم کرده است. در ادامۀ این مطلب از مجلۀ پزشکی اسنپ دکتر به نوشابه های انرژی زا خواهیم پرداخت.

 برخی نکات در رابطه با نوشابه های انرژی زا

مواد دیگری که جهت افزایش انرژی ادعا می‌شوند، ممکن است ویتامین‌های گروه B و گیاهانی مانند جینسینگ و گوارانا را اضافه داشته باشند. نگران‌کننده‌ترین مسئله، عدم تنظیم مقررات در مورد سلامت این نوشیدنی‌ها و همچنین روش‌های بازاریابی تهاجمی است. این مورد برای نوجوانان متقاضی این محصولات استفاده می‌شود. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری گزارش کرد که در سال 2007، 1145 نوجوان 12 تا 17 ساله به دلایل مربوط به نوشیدنی‌های انرژی‌زا به اورژانس مراجعه کردند. در سال 2011 این تعداد به 1499 نفر رسید.

نوشابه های انرژی زا مفید هستند یا مضر؟

بعد از آب، شکر مادۀ اصلی در نوشیدنی‌های انرژی‌زاست. یک مقایسۀ غذایی نشان می‌دهد که یک نوشیدنی کولای 12 اونسی حاوی حدود 39 تا 41 گرم قند در یک نوشیدنی انرژی‌زاست. تحقیقات نشان داده است که مصرف انواع نوشیدنی‌های حاوی قند می‌تواند منجر به افزایش وزن و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی عروقی و نقرس شود. به دلیل مقدار قند و مواد محرک این نوشیدنی‌ها این نگرانی وجود دارد که آن‌ها مفید نباشند و حتی بدتر از آن برای نوجوانان و افرادی که دارای شرایط سلامتی خاصی هستند مضر عمل کنند.

نوشیدنی‌های انرژی زا و سلامتی

نوشیدن یک نوشیدنی که انرژی سریعی را در اختیار شما قرار می‌دهد، ممکن است برای افرادی را که احساس خستگی مفرط دارند جذاب باشد. یا برای افرادی که معتقدند کافئین می‌تواند در هنگام ورزش یا فعالیت‌های رقابتی مؤثر باشد، جذاب باشد. اگرچه اظهارات موجود در وب‌سایت‌های تبلیغات و فروش نوشیدنی‌های انرژی‌زا هشدار می‌دهد که این نوشیدنی‌ها ممکن است برای کودکان و نوجوانان مناسب نباشد. اما باز هم جوانان از بزرگترین مصرف‌کنندگان آن‌ها هستند. یک نوشیدنی انرژی‌زا ممکن است توسط نوجوانان یا دانشجویان دانشگاهی که برای امتحانات خود در شب‌های امتحان آماده می‌شوند، یا توسط یک ورزشکار جوان قبل از یک بازی مهم استفاده شود.

اگرچه درست است که در برخی از آزمایشات کنترل شده، هوشیاری بهبود یافته و بازگشت خستگی پس از مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا و همچنین افزایش عملکرد بدنی در ورزشکاران جوان را نشان داده‌اند. اما اکثر مطالعات نشان می‌دهد که مصرف آن‌ها با اثرات منفی بر سلامتی ارتباط دارد. این تأثیرات شامل افزایش استرس، رفتارهای پرخاشگرانه مانند جنگ، سوء مصرف الکل یا سیگار، افزایش فشار خون، افزایش خطر چاقی و دیابت نوع 2، کیفیت پایین خواب و تحریک معده است.

یک نوشیدنی انرژی‌زا معمولاً می‌تواند شامل محتویات زیر باشد:
آب گازدار، حدود 40 گرم قند (از ساکارز یا گلوکز)، 160 میلی گرم یا بیشتر کافئین، شیرین‌کننده مصنوعی و گیاهان، مواد مؤثر در افزایش هوشیاری و عملکرد ذهنی، عصاره ریشه پاناکس، جینسینگ، ال کارنیتین، ال تارتارات، عصاره دانه گوارانا، ویتامین‌های گروه B و موادی دیگر

در مورد نوشیدنی های انرژی زا

تأثیرات منفی سلامتی در بزرگسالان با مصرف این نوع نوشیدنی افزایش می‌یابد. کودکان و نوجوانان ممکن است اثرات ناشی از مقادیر زیاد کافئین، قندهای اضافه شده از جمله شربت ذرت با فروکتوز بالا، شیرین‌کننده‌های کم کالری و محرک‌های گیاهی را تجربه کنند. علت این تأثیرات کمتر در آن‌ها به دلیل اندازۀ بدنی کوچکتر آن‌هاست.

تاکتیک‌های بازاریابی برای جذب جوانان

برآوردها بیش از 240 درصد افزایش فروش نوشیدنی‌های انرژی زا در ایالات متحده و جهان را نشان می‌دهد. این یک صنعت 21 میلیارد دلاری است که کمپین‌های بازاریابی جوانان را هدف قرار داده و این نوشیدن‌ها را در مکان‌هایی به فروش می‌رساند که این گروه سنی به راحتی به آن‌ها دسترسی پیدا می‌کند. جوانان در معرض تبلیغات نوشیدنی‌های انرژی ‌زا در وب‌سایت‌های کودکان، بازی‌های رایانه‌ای، تلویزیون، سوپرمارکت‌ها و رویدادهای ورزشی قرار دارند.

تحقیقات نشان داده است که نوجوانان مصرف کنندۀ این محصولات در مناطق اصلی مغز بلوغ را نخواهند داشت. در نتیجه به احتمال زیاد رفتارهای خطرناکی را انجام می‌دهند. در نتیجه این امر آن‌ها را در برابر رفتارهای پرخطر که گاهی در بازاریابی نوشیدنی‌های انرژی‌زا به تصویر کشیده می‌شود، آسیب‌پذیر می‌کند. جوانان به دلیل بازاریابی مؤثر، تأثیرپذیری از همسالان و کمبود دانش در مورد اثرات مضر احتمالی خود جذب نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌شوند.

نتایج منفی سلامتی

شواهد و مدارک نوظهور مصرف نوشابه های انرژی زا را با عواقب منفی سلامتی در جوانان مانند رفتارهای محرک و خطرناک، سلامت روانی ضعیف، اثرات منفی در سلامت قلب و عروق، مشکلات متابولیکی، کلیوی یا دندانی اعلام کرد.

زیاده روی در مصرف کافئین

کافئین از هر نوشیدنی به ویژه هنگامی که در افراد حساس در یک روز مصرف می‌شود. می‌‎تواند منجر به اضطراب، بی‌خوابی، مشکلات قلبی مانند ضربان قلب نامنظم و فشار خون بالا و در موارد نادر تشنج یا ایست قلبی شود. برخی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا ممکن است حاوی 500 میلی گرم کافئین در هر قوطی باشد (مقدار موجود در 14 قوطی کولا).

محتوای قند زیاد

به دلیل محتوای قند بیش از حد در برخی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا آن‌ها خطرات سلامتی یکسانی را در مقایسه با سایر نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر دارند.

خطرات ناشی از الکل

اگر نوشیدنی‌های انرژی‌زا با الکل ترکیب شوند، خطری بزرگتری ایجاد می‌شود. این روند عمدتاً در افراد غیرالکلی مشاهده می‌شود و با نوشیدن زیاد این محصولات همراه است. مطالعات نشان می‌دهد نوشیدن این نوع کوکتل منجر به مصرف بیشتر الکل می‌شود. این ممکن است به این دلیل باشد که نوشیدنی‌های انرژی ‌زا هوشیاری را افزایش می‌دهند. این مورد نشانه‌های سستی را پنهان می‌کند. در نتیجه باعث می‌شود فرد باور کند که حتی می‌تواند الکل بیشتری مصرف کند. در گزارش‌های موردی مصرف زیاد نوشیدنی‌های انرژی‌زا به ویژه هنگامی که با الکل مصرف شود، با عوارض جانبی قلبی و عروقی، روان‌شناختی و نورولوژیک از جمله حوادث مرگبار ارتباط دارد.

عدم تنظیم مقررات

سازمان غذا و دارو (FDA) نوشیدنی‌های انرژی‌زا را تأیید نمی‌کند. اما میزان کافئین 71 میلی گرم در هر 12 اونس نوشابه را استاندارد اعلام می‌کند. نوشیدنی‌های انرژی‌زا به طور معمول حدود 120 میلی گرم در هر 12 اونس دارند. با این حال تولیدکنندگان نوشیدنی‌های انرژی زا ممکن است ترجیح دهند کالای خود را به عنوان مکمل طبقه‌بندی کنند تا محدودیت کافئین را در نظر نگیرند. برای شرکت‌هایی که نوشیدنی‌های انرژی‌زای خود را به عنوان نوشیدنی طبقه‌بندی می‌کنند، انجمن نوشیدنی‌های آمریکایی دستورالعمل‌های داوطلبانه‌ای را منتشر کرد که لیست دقیق محتوای کافئین، محدودیت در بازاریابی برای کودکان و گزارش حوادث ناگوار را به( FDA) توصیه می‌کند.

عملکرد ورزشی

کافئین مادۀ اصلی در نوشابه های انرژی زاست که در بزرگسالان برای افزایش عملکرد بدنی با افزایش استقامت و قدرت، بهبود زمان واکنش و تأخیر در خستگی مصرف می‍‌شود. اگرچه این تأثیرات در افراد بسیار متغیر است. این تأثیرات در کودکان و نوجوانان بررسی نشده است. خطر سوء مصرف کافئین یا مسمومیت در جوانان وجود دارد. بنابراین آکادمی اطفال اطفال توصیه می‌کند روزانه برای سنین 18-12 سال کمتر از 100 میلی گرم کافئین مجاز است.

ارزیابی نقش نوشابه های انرژی

جامعۀ بین‌المللی تغذیه ورزشی (ISSN) پس از تجزیه و تحلیل ایمنی و اثربخشی نوشیدنی‌های انرژی‌زا بیانیه‌ای در مورد موضوعات صادر کرد. آن‌ها نتیجه گرفتند که مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا 60-10 دقیقه قبل از ورزش می‌تواند تمرکز ذهنی، هوشیاری، عملکرد قدرتی و استقامتی را در بزرگسالان بهبود بخشد که عمدتاً از اثرات کافئین است. با این حال سایر مواد موجود در این نوشیدنی‌ها برای اثبات ایمنی و تأثیر آن‌ها بر عملکرد نیاز به مطالعۀ بیشتری دارند.

این سازمان هشدار داد نوشیدنی‌های انرژی‌زا با کالری بالاتر می‌توانند منجر به افزایش وزن شوند. درضمن  بار گلیسمی بالای آن‌ها می‎‌تواند بر سطح گلوکز و انسولین خون تأثیر منفی اعمال نماید. آن‌ها از مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای کودکان و نوجوانان ممانعت می‌کنند. مگر این که تحت نظارت دقیق والدین استفاده شود. همچنین افراد دیابتی یا بیمارهای قلبی و عروقی که می‌توانند تحت تأثیر منفی مواد محرک قرار گیرند.

نوشابه های انرژی زا و سلامت کودکان

کمیتۀ تغذیه آکادمی اطفال آمریکا و شورای پزشکی ورزشی و تناسب اندام، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی کودکان را تشویق می‌کنند تا از استفاده و بحث در مورد خطرات احتمالی سلامتی مواد محرک در نوشیدنی‌های انرژی‌زا با جوانان و والدین جلوگیری کنند. همچنین قند مصرفی در روز را محدود یا ممنوع کنند. نوشیدنی‌های شیرین در جوانان به دلیل دریافت بیش از حد کالری و افزایش وزن و همچنین فرسایش دندان را در نظر داشته باشند.

آبی که بدون کالری و بدون هزینه برای اکثر مردم قابل دسترس است. نوشیدنی مناسبی است که با وعده‌های غذایی یا بین آن‌ها مصرف می‌شود.

نوشابه های انرژی زا منبعی از کافئین است . آن‌ها ممکن است به عنوان گزینه‌ای جایگزین قهوه یا چای انتخاب شوند. با این حال آن‌ها همچنین حاوی مقادیر زیادی قند، ویتامین و گیاهان هستند. بنابراین ممکن است برای یک فرد عادی لازم نباشد. نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌توانند در سلامتی گروه‌های آسیب‌پذیر اثرات منفی داشته باشند از جمله

• کودکان
• نوجوانان
• زنان باردار
• کسانی که دارای شرایط پزشکی هستند مانند دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی

بزرگسالانی که نوشابه های انرژی زا را انتخاب می‌کنند. باید برچسب میزان کافئین را بررسی کنند. از مصرف زیاد آن (بیش از 200 میلی گرم کافئین در هر نوشیدنی) خودداری کنند. از مصرف در ترکیب با الکل باید خودداری شود. متخصصان اطفال باید در مورد استفاده از نوشیدنی‌های انرژی‌زا با بیماران جوان و والدین آن‌ها صحبت کنند. تا اطمینان حاصل کنند که همه از خطرات سلامتی مطلع هستند و در صورت استفاده با دقت کنترل می‌شوند.

آیا نوشیدنی‌های انرژی زا واقعاً می‌توانند انرژی فرد را تقویت کنند؟

بیشتر نوشیدنی‌های انرژی‌زا حاوی مقادیر زیادی کافئین هستند که می‌توانند باعث تقویت موقت انرژی شوند. برخی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا حاوی قند و سایر مواد هستند. این افزایش انرژی کوتاه مدت است و ممکن است با مشکلات دیگری همراه باشد. به عنوان مثال نوشیدنی‌های انرژی‌زا که حاوی قند هستند. ممکن است در افزایش وزن نقش داشته باشند.  مصرف بیش از حد کافئین یا مواد شبه کافئین می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• تحریک اعصاب
• تحریک‌پذیری
• بیخوابی
• ضربان قلب نامنظم
• افزایش فشار خون

گروه‌های مجاز مصرف نوشابه‎ های انرژی زا

مصرف هم‌زمان نوشیدنی‌های انرژی ‌زا با الکل حتی ممکن است بدتر عمل کند. نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌توانند احساس مسمومیت را کم رنگ کنند. که ممکن است منجر به نوشیدن بیشتر و افزایش آسیب‌های مربوط به الکل شود. برای اکثر مردم نوشیدنی‌های انرژی‌زا گاه به گاه خوب هستند. اما مقدار کافئین از یک محصول به محصول دیگر متفاوت است. سعی کنید خود را به بیش از 400 میلی گرم کافئین در روز از همه منابع محدود کنید.

نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای کودکان و نوجوانان توصیه نمی‌شود. زنان باردار و زنانی که شیرده هستند، بهتر است از مصرف این نوشیدنی‌ها اجتناب کنند. یا آن را محدود کنند. اگر به بیماری زمینه‌ای مانند بیماری قلبی یا فشار خون بالا مبتلا هستید، از پزشک خود در مورد اثرات و نحوۀ مصرف آن‌ها سؤال کنید.

راهکارهایی غیر از نوشیندنی‌های انرژی زا

اگر به طور مداوم خسته یا کم‌انرژی هستید، روش‌های سالم‌تری برای تقویت انرژی خود انتخاب کنید. برای مثال خواب کافی داشته باشید، فعالیت بدنی را در برنامۀ روزانۀ خود قرار دهید. یا حتی یک رژیم غذایی سالم داشته باشید. اگر به نظر نمی‌رسد که این راهکارها در زندگی شما مؤثر باشند، با پزشک خود مشورت کنید. در بعضی مواقع خستگی نشانه بیماری زمینه‌ای مانند کمکاری تیروئید یا کم‌خونی است.