چطور بارداری خارج از رحم را تشخیص دهیم؟
بارداری خارج از رحم (Ectopic pregnancy) چیست و چگونه رخ می‌دهد؟ چه علائم و نشانه‌هایی دارد، چگونه می‌توان آن را درمان کرد و عدم درمان بارداری خارج از رحم چه خطراتی می‌تواند برای مادر داشته باشد؟ در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر به این سوالات پاسخ داده‌ایم.
چطور بارداری خارج از رحم اتفاق می‌افتد؟
بارداری با یک تخمک بارور شده شروع می‌شود. به طور معمول، تخمک بارور شده به پوشش داخلی رحم می‌چسبد. هنگامی که تخمک بارور شده در خارج از رحم کاشته شود، حاملگی خارج از رحم رخ می‌دهد. بارداری خارج رحم غالباً در لوله رحمی اتفاق می‌افتد که تخمک‌ها را از تخمدان‌ها به رحم منتقل می‌کند. به این نوع از حاملگی خارج رحمی، حاملگی لوله‌ای گفته می‌شود. لوله‌های رحم، لوله‌هایی هستند که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کنند. اگر تخمک در آنها گیر کند، به نوزاد تبدیل نمی‌شود و در صورت ادامه بارداری ممکن است سلامتی شما در معرض خطر قرار گیرد. گاهی اوقات، حاملگی خارج از رحم در نواحی دیگر بدن مانند تخمدان، حفره شکمی یا قسمت پایین رحم (دهانه رحم) که به واژن متصل می‌شود، رخ می‌دهد.
حاملگی خارج از رحم نمی‌تواند به طور طبیعی ادامه پیدا کند. به این معنا که تخمک بارور شده نمی‌تواند در شرایطی که در آن قرار گرفته، زنده بماند و بافت در حال رشد در صورت عدم درمان ممکن است باعث خونریزی مادر و به خطر افتادن سلامتی او شود.
علائم و نشانه‌های احتمالی بارداری خارج از رحم
ممکن است در ابتدا، مادر متوجه هیچ علامتی نشود. با این حال، برخی از زنانی که حاملگی خارج از رحم دارند، علائم یا نشانه‌های را تجربه می‌کنند که اغلب زنان در ابتدای بارداری دارند. مثل:
- پریود نشدن
- حساسیت پستان‌ها
- حالت تهوع
توجه داشته باشید که نتیجه تست بارداری در زنانی که حاملگی خارج از رحم دارند، مثبت است. با این حال، حاملگی خارج از رحم نمی‌تواند به طور طبیعی ادامه پیدا کند. همانطور که تخمک بارور شده در محل نامناسب رشد می‌کند، علائمی در مادر نمایان می‌شود که با علائم بارداری طبیعی متفاوت است.
هشدار زودهنگام بارداری خارج از رحم چیست؟
اغلب، اولین علائم هشدار دهنده حاملگی خارج از رحم، خونریزی خفیف واژینال و درد لگن است.
اگر خون از لوله فالوپ نشت کند، ممکن است در ناحیه واژن خود درد شدیدی احساس کنید.
علائم اورژانسی بارداری خارج از رحم چیست؟
اگر تخمک بارور شده در لوله فالوپ به رشد خود ادامه دهد، می‌تواند باعث پارگی لوله شود و در این صورت احتمال خونریزی شدید در داخل شکم وجود دارد.
علائم اورژانسی شامل:
- سبکی شدید سر
- غش
- تشنج
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که علائم یا نشانه‌های زیر را دارید باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. از جمله:
- درد شدید شکم یا لگن همراه با خونریزی واژینال
- سبکی شدید سر یا غش
- درد شانه
چرا حاملگی خارج از رحم اتفاق می‌افتد؟
رایج‌ترین نوع حاملگی خارج از رحم، زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بارور شده در مسیر خود به رحم گیر می‌کند؛ اغلب به این دلیل که لوله فالوپ در اثر یک التهاب، آسیب دیده یا بد شکل شده است. عدم تعادل هورمونی یا رشد غیرطبیعی تخمک بارور شده نیز ممکن است در این عارضه نقش داشته باشد.
چه عواملی احتمال بارداری خارج از رحم را افزایش می‌دهند؟
عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند سبب بارداری خارج از رحم شود اما برخی از مواردی که احتمال رخ دادن این اتفاق را افزایش می‌دهد، عبارتند از:
- التهاب یا عفونت
- ابتلا به اعفونت‌های مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا
این عارضه‌ها می‌توانند باعث التهاب در لوله‌ها و سایر اندام‌های مجاور شوند و خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهند.
حاملگی خارج رحمی تا چه مدت ممکن است تشخیص داده نشود؟
به ندرت پیش می‌آید که جنینی که خارج از رحم شکل گرفته، بیش از چند هفته زنده بماند. زیرا بافت‌های خارج از رحم محیط مناسبی برای رشد و گردشِ جنین در حال رشد نیست و خون‌رسانی لازم به جنین صورت نمی‌گیرد. اگر بارداری خارج از رحم به موقع تشخیص داده نشود، به طور کلی بین ۶ تا ۱۶ هفته، لوله فالوپ پاره می‌شود.
پزشک چطور حاملگی خارج از رحم را تشخیص می‌دهد؟
سونوگرافی: اگر فرد در هفته ششم بارداری باشد و آزمایش خون نشان دهد که او بارداری است اما سونوگرافی عادی، جنین یا ساک حاملگی را در رحم نشان نمی‌دهد، می‌تواند به این معنی باشد که بارداری خارج از رحم اتفاق افتاده است. در این صورت پزشک با استفاده از سونوگرافی واژینال به دقت رحم و لوله‌های رحم را بررسی می‌کند.
پزشک ممکن است به دلیل کوچک بودن تخمک لقاح‌یافته یا سایر مشکلات نتواند محل حاملگی خارج رحم را تشخیص دهد. اما وجود علائمی مانند خونریزی یا وجود توده در لوله رحم و تخمدان، احتمال وجود حاملگی خارج رحم را بالا می‌برد.
سنوگرافی بارداری خارج از رحم را تشخیص نمی‌دهد؛ چرا؟
اگر هیچ‌کدام از علائم حاملگی خارج رحم را ندارید و پزشک نیز در سونوگرافی نتواند به طور قطع این موضوع را تایید یا رد کند، ممکن است بارداری شما هنوز در مراحل اولیه باشد یا جنین شما سقط شده باشد. به همین دلیل تا زمانی که درد نداشته باشید، پزشک با انجام آزمایش هورمونی و سونوگرافی شما را تحت نظر خواهد داشت. این نظارت تا زمانی ادامه دارد که پزشک از تشخیص خود مطمئن شود یا علائم شما بیشتر شود.
اگر پزشک نتواند در مورد سقط جنین یا حاملگی خارج رحم نظر قطعی بدهد، ممکن است با استفاده از عمل لاپاراسکوپی، لوله‌های رحم را با دقت بیشتری بررسی کند. در این عمل، دوربین کوچکی از طریق یک برش ریز وارد شکم شما می‌شود.
روش‌های درمان حاملگی خارج از رحم:
- دارویی: اگر پزشک تردیدی در مورد حاملگی خارج رحم نداشته باشد و جنین نیز نسبتاً کوچک باشد، ممکن است پزشک از درمان دارویی استفاده کند. در این روش، دارویی به نام متوترکسات برای فرد تجویز می‌شود. این دارو که از طریق عضله تزریق می‌شود، به وسیله جریان خون به جنین می‌رسد و باعث توقف رشد سلول‌های جفت و در نتیجه پایان یافتن بارداری می‌شود و با گذشت زمان، سلول‌های جنین جذب بدن شما می‌شود. با آغاز اثربخشی دارو، ممکن است کمی درد شکم یا گرفتگی ماهیچه‌ها و احتمالاً تهوع، اسهال و استفراغ داشته باشید.
- جراحی شکمی: در برخی موارد از جمله وجود زخم گسترده یا خونریزی شدید در شکم نمی‌توان از لاپاراسکوپی استفاده کرد. همچنین اگر جنین بیش از حد بزرگ باشد پزشک استفاده از این روش درمانی را برای شما توصیه نمی‌کند. در این حالت، نیاز به عمل جراحی شکمی دارید. برای این عمل، داروی بیهوشی به شما تزریق می‌شود و متخصص زنان و زایمان پس از باز کردن شکم، جنین را از آن خارج می‌کند. در این روش نیز مانند جراحی لاپاراسکوپی، امکان حفظ یا خارج کردن لوله رحم، به وضعیت بیماری بستگی دارد.
عوامل موثر بر حاملگی خارج از رحم:
- برخی تحقیقات نشان می‌دهد، زنانی که لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا درمان‌های مشابه آن انجام می‌دهند، بیشتر احتمال دارد حاملگی خارج از رحم را تجربه کنند.
- جراحی برای اصلاح لوله فالوپ بسته یا آسیب دیده نیز می‌تواند خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد.
- بستن لوله‌ها، یک روش دائمی برای جلوگیری از بارداری شناخته می‌شود، اما این روش همچنان پایدار نیست و ممکن است در صورت باردار شدن پس از این روش، خطر ابتلا به حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد.
- سیگار کشیدن درست در ماه‌های قبل از بارداری و در دوران حاملگی می‌تواند خطر بارداری خارج از رحم را افزایش دهد. هرچه بیشتر سیگار بکشید، این خطر برای شما بیشتر می‌شوذ.
آیا راهی برای پیشگیری از حاملگی خارج از رحم وجود دارد؟
هیچ راهی برای جلوگیری از حاملگی خارج از رحم وجود ندارد، اما در اینجا ما دو راه بسیار مهم و موثر را برای کاهش این خطر به شما پیشنهاد می‌دهیم:
- محدود کردن تعداد شرکای جنسی و استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی به پیشگیری از عفونت‌های مقاربتی کمک می‌کند و ممکن است خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن را کاهش دهد.
- سیگار نکشید یا اگر این کار را می‌کنید، قبل از اقدام به بارداری آن را ترک کنید.
در نهایت …
به طور کلی باید در نظر داشته باشید که خطر حاملگی خارج از رحم به حدی جدی است که اگر در زمان مناسب تشخیص و درمان نشود، می‌تواند امکان بارداری دوباره را در آینده از شما بگیرد. اما با تشخیص زود هنگام این عارضه می‌توانید شانس سلامتی و بارداری‌های مجدد را بدست آورید.
