خشکی چشم چیست؟ (علائم، نشانه‌ها و درمان آن)

خشکی چشم یک بیماری شایع است و هنگامی رخ می‌دهد که اشک قادر به تهیه روغن مناسب برای چشم نیست. به دلایل زیادی اشک می‌تواند ناکافی و ناپایدار باشد. به عنوان مثال، اگر اشک کافی تولید نکنید یا اگر اشک بی کیفیتی ایجاد کنید، خشکی چشم ممکن است ایجاد شود. این بی ثباتی اشک منجر به التهاب و آسیب در سطح چشم می‌شود.

خشکی چشم باعث ایجاد حس ناراحتی می‌‌شود. اگر چشمانتان خشک است، ممکن است احساس سوزش بکنید. ممکن است در موقعیت‌های خاصی مانند هواپیما، در یک اتاق تهویه مطبوع، هنگام دوچرخه سواری یا چند ساعت بعد از تماشای صفحه کامپیوتر، خشکی چشم را تجربه کنید؛ با دکتر اسنپ همراه باشید.

علائم و نشانه‌های خشکی چشم

علائم و نشانه‌ها که معمولاً هر دو چشم را درگیر می‌کنند ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• احساس سوزش یا خراش در چشم
• مخاط رشته ای در چشم یا اطراف آن
• حساسیت به نور
• قرمزی چشم
• احساس وجود چیزی در چشمانتان
• مشکل در استفاده از لنزهای تماسی
• مشکل در رانندگی در شب
• آبریزش از چشم که پاسخ بدن در برابر تحریک خشکی چشم است
• تاری دید یا خستگی چشم

علت خشکی چشم

دلایل مختلفی باعث خشکی چشم می‌شوند که فیلم اشک سالم را مختل می‌کنند. فیلم اشک دارای سه لایه اعم از روغن‌های چرب، مایعات آبی و مخاط است. این ترکیب به طور معمول سطح چشمان را روان، صاف و شفاف نگه می‌دارد. مشکلات موجود در هر یک از این لایه‌ها می‌توانند باعث خشکی چشم شوند.

دلایل بسیاری برای اختلال در کارکرد فیلم اشک از جمله تغییرات هورمون، بیماری خودایمنی، غدد پلک ملتهب یا بیماری آلرژیک چشم وجود دارند. برای برخی افراد، علت خشکی چشم کاهش تولید اشک یا افزایش تبخیر اشک است.

کاهش تولید اشک

خشکی چشم ممکن است هنگامی ایجاد شود که نتوانید آب کافی (مایعات آبی) تولید کنید. اصطلاح پزشکی این بیماری کراتوکنژنکتیویت سیکا است. دلایل عمده کاهش تولید اشک عبارتند از:

• افزایش سن
• برخی از شرایط پزشکی از جمله سندرم شوگرن، بیماری آلرژیک چشم، آرتریت روماتوئید، لوپوس، اسکلرودرمی، پیوند در مقابل بیماری میزبان، سارکوئیدوز، اختلالات تیروئید یا کمبود ویتامین A
• داروهای خاص از جمله آنتی هیستامین ها، ضد احتقان ها، هورمون درمانی جایگزین، داروهای ضد افسردگی و داروهای فشار خون بالا، آکنه، کنترل بارداری و بیماری پارکینسون، حساسیت عصب قرنیه ناشی از استفاده از لنزهای تماسی، آسیب عصبی یا ناشی از جراحی لیزر چشم (اگرچه علائم خشکی چشم مربوط به این روش معمولاً موقتی است)

افزایش تبخیر اشک

ممکن است فیلم روغنی تولید شده توسط غدد کوچک لبه پلک‌ها (غدد میبومیا) مسدود شود. غدد میبومی مسدود شده بیشتر در افراد مبتلا به روزاسه یا سایر اختلالات پوستی دیده می‌شود.

دلایل عمده افزایش تبخیر اشک عبارتند از:

• بلفاریت خلفی (اختلال عملکرد غده میبومیا)
• پلک زدن کمتر که تمایل دارد با شرایط خاصی مانند بیماری پارکینسون اتفاق بیفتد یا هنگامی که در حین انجام فعالیت‌های خاص تمرکز می‌کنید مانند هنگام خواندن، رانندگی یا کار با کامپیوتر.
• مشکلات پلکی مانند چرخش پلک‌ها به سمت خارج (اکتروپیون) و درپوش‌های داخل (آنتروپیون (
• آلرژی چشم
• مواد نگهدارنده در قطرات چشم موضعی
• باد، دود یا هوای خشک
• کمبود ویتامین A

عوامل خطر خشکی چشم

عواملی که احتمال خشکی چشم را بیشتر می‌کنند عبارتند از:

• سن: از 50 سالگی بیشتر می‌شود. با افزایش سن تولید اشک کاهش می‌یابد. خشکی چشم بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود.
• جنسیت زن: کمبود اشک در خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود، به خصوص اگر آن‌ها به دلیل بارداری، استفاده از قرص‌های ضد بارداری یا یائسگی دچار تغییرات هورمونی گردند.
• رژیم غذایی: داشتن رژیم غذایی حاوی ویتامین A کم که در جگر، هویج و کلم بروکلی وجود دارد و یا اسیدهای چرب امگا 3 کم که در ماهی، گردو و روغن‌های گیاهی یافت می‌شود.
• لنز: استفاده از لنزهای تماسی یا داشتن سابقه جراحی انکساری

عوارض خشکی چشم

افرادی که خشکی چشم دارند ممکن است این عوارض را تجربه کنند:

• عفونت چشم: اشک‌های چشم از سطح آن در برابر عفونت محافظت می‌کنند. بدون اشک کافی، احتمال ابتلا به عفونت چشم افزایش می‌یابد.
• صدمه به سطح چشم: در صورت عدم درمان، خشکی شدید چشم ممکن است منجر به التهاب چشم، سایش سطح قرنیه، زخم‌های قرنیه و کاهش بینایی شود.
• کاهش کیفیت زندگی: خشکی چشم می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره ای مانند خواندن را دشوار کند.

جلوگیری از خشکی چشم

اگر خشکی چشم دارید به موقعیت‌هایی توجه کنید که به احتمال زیاد علائم را ایجاد می‌کنند. سپس برای جلوگیری از علائم خشکی چشم راه‌هایی برای وجود دارند که ب هشرح زیر هستند:

• از دمیدن هوا در چشمان خود جلوگیری کنید. سشوار، بخاری اتومبیل، تهویه هوا یا پنکه را به سمت چشم خود هدایت نکنید.
• رطوبت را به هوا اضافه کنید. در زمستان، یک مرطوب کننده می‌تواند رطوبت را به هوای داخلی خشک اضافه کند.
• استفاده از عینک آفتابی یا سایر عینک‌های محافظ چشم را در نظر بگیرید. برای جلوگیری از باد و خشك شدن هوا می‌توان به كناره‌های عینك محافظ ایمنی اضافه كرد. در مورد محافظ‌هایی که عینک خود را خریداری می‌کنید، سوال نمایید.
• در حین انجام کارهای طولانی، استراحت چشم داشته باشید. اگر مشغول خواندن یا انجام کار دیگری هستید که نیاز به تمرکز بصری دارد، به طور دوره ای استراحت کنید. چشمان خود را برای چند دقیقه ببندید یا چند ثانیه به طور مکرر پلک بزنید تا به شما کمک کند تا اشک‌ها به طور مساوی بر روی چشم پخش شوند.
• مراقب محیط خود باشید. هوا در ارتفاعات، مناطق کویری و هواپیماها می‌تواند بسیار خشک باشد. هنگام گذراندن وقت در چنین محیطی ممکن است مفید باشد که مرتباً چند دقیقه چشم خود را ببندید تا تبخیر اشک چشم به حداقل برسد.
• صفحه رایانه خود را در زیر سطح تراز چشم خود قرار دهید. اگر صفحه رایانه از سطح چشم بالاتر است، برای مشاهده صفحه چشم خود را بازتر می‌کنید. صفحه رایانه خود را در زیر سطح چشم قرار دهید تا چشم خود را به اندازه گشادی باز نکنید. این ممکن است باعث کند شدن تبخیر اشک بین پلک زدن چشم شود.
• سیگار را ترک کنید و از استعمال دخانیات خودداری کنید. اگر سیگار می‌کشید، برای تهیه یک استراتژی ترک سیگار که به احتمال زیاد برایتان مفید است، از پزشک خود کمک بگیرید. اگر سیگار نمی کشید، از افرادی که سیگاری هستند، دوری کنید. دود می‌تواند علائم خشکی چشم را بدتر کند.
• به طور مرتب از اشک مصنوعی استفاده کنید. اگر خشکی چشم مزمن دارید، حتی در صورت احساس خوب بودن چشمان خود نیز از قطره‌های چشمی استفاده کنید تا چربی کافی در چشمان خود داشته باشید.

تشخیص خشکی چشم

آزمایش‌ها و روش‌هایی که می‌توانند برای تعیین علت خشکی چشم استفاده شوند عبارتند از:

• یک معاینه چشم جامع: معاینه چشمی که شامل یک تاریخچه کامل از سلامت کلی و سلامت چشم است، می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت خشکی چشم را تشخیص دهد.
• آزمایشی برای اندازه گیری میزان اشک‌های چشم: پزشک ممکن است با استفاده از آزمایش شیرمر تولید اشک را اندازه گیری کند. در این آزمایش، نوارهای کاغذ بلات زیر پلک‌های پایین قرار می‌گیرد. بعد از پنج دقیقه پزشک مقدار نوار آغشته به اشک را اندازه گیری می‌کند. گزینه دیگر برای اندازه گیری حجم اشکال، تست Phenol Red Thread Test است. در این آزمایش، یک یخ پر از رنگ حساس به PH بر روی پلک پایین قرار می‌گیرد، به مدت 15 ثانیه با اشک خیس می‌شود و سپس برای اندازه گیری اشک چشم اندازه گیری می‌شود.
• آزمایشی برای تعیین کیفیت اشک ها: در آزمایش‌های دیگر از رنگ‌های مخصوصی در قطرات چشم برای تعیین وضعیت سطح چشم استفاده می‌گردد. پزشک به دنبال الگوهای رنگ آمیزی در قرنیه‌ها است و مدت زمان لازم برای تبخیر اشک را اندازه گیری می‌کند.
• تست اسمولاریته اشک: این نوع آزمایش ترکیب ذرات و آب در اشک را اندازه گیری می‌کند. با بیماری خشکی چشم، آب کمتری در چشم وجود خواهد داشت.

درمان خشکی در چشم‌ها

برای بیشتر افرادی که علائم خشکی چشم گاه به گاه یا خفیفی را تجربه می‌کنند، استفاده منظم از قطره‌های چشم بدون نسخه (اشک مصنوعی) کافی است. اگر علائم مداوم و جدی تر است، گزینه‌های دیگری پیش رو دارید. کاری که انجام می‌دهید بستگی به علت خشکی چشم دارد.

برخی از روش‌های درمانی معکوس کردن یا کنترل یک بیماری یا عاملی است که باعث خشکی چشم می‌شود. سایر روش‌های درمانی می‌توانند کیفیت اشک را بهبود بخشیده و یا باعث جلوگیری از تخلیه سریع اشک از چشم شوند.

درمان علت زمینه ای خشکی چشم

در برخی موارد، درمان یک مسئله اساسی در سلامتی می‌تواند به پاک شدن علائم و نشانه‌های خشکی چشم کمک کند. به عنوان مثال، اگر دارویی باعث خشکی چشم می‌شود، پزشک ممکن است داروی دیگری را توصیه کند که آن عارضه جانبی را ایجاد نمی کند.

اگر یک بیماری مربوط به پلک دارید، مانند پلک‌های به سمت بیرون چرخانده شده است (اکتروپیون)، پزشک ممکن است شما را به یک جراح چشم که متخصص جراحی پلاستیک پلک‌ها است (جراح چشم و پلاستیک) ارجاع دهد.

داروها

داروهای تجویزی مورد استفاده برای درمان خشکی چشم عبارتند از:

• داروهایی برای کاهش التهاب پلک: التهاب در لبه پلک‌ها می‌تواند مانع ترشح روغن از غدد روغنی در چشم شود. پزشک ممکن است آنتی بیوتیک‌ها را برای کاهش التهاب توصیه کند. آنتی بیوتیک‌ها برای خشکی چشم معمولاً از طریق دهان مصرف می‌شوند، اگرچه برخی از آن‌ها به عنوان قطره چربی یا پماد نیز استفاده می‌گردند.
• قطره چشمی برای کنترل التهاب قرنیه: التهاب در سطح چشم (قرنیه) ممکن است با قطره‌های چشمی تجویز شده حاوی داروی مهار کننده سیستم ایمنی سیکلوسپورین (Restasis) یا کورتیکواستروئیدها کنترل شود. کورتیکواستروئیدها به دلیل عوارض جانبی احتمالی برای استفاده طولانی مدت ایده آل نیستند.
• داروهای محرک اشک: داروهایی به نام کولینرژیک (پیلوکارپین، سولیمین) به افزایش تولید اشک کمک می‌کنند. این داروها به صورت قرص، ژل یا قطره چشمی موجود هستند. عوارض جانبی احتمالی شامل تعریق می‌باشند.
• قطره چشمی که از خون خود بیمار ساخته شده است: به این‌ها قطره‌های چشمی مشتق از سرم اتولوگ انسانی گفته می‌شود. اگر علائم خشکی چشم شدید که به هیچ درمان دیگری پاسخ نمی دهد را دارید، ممکن است این یک گزینه مناسب باشد. برای تهیه این قطرات چشمی، نمونه ای از خون پردازش می‌شود تا گلبول‌های قرمز خون از بین بروند و سپس با یک محلول نمک مخلوط می‌شود.

سایر روش‌های درمانی

سایر روش‌هایی که ممکن است برای درمان خشکی چشم استفاده شوند عبارتند از:

• بستن مجاری اشک برای کاهش افت اشک: پزشک ممکن است این روش درمانی را پیشنهاد کند تا اشک خیلی زود از چشم خارج نشود. این می‌تواند با بستن جزئی یا كامل مجاری اشك كه به طور معمول برای تخلیه اشك‌ها مفید است، انجام شود.
• کانال‌های اشک را می‌توان با شاخه‌های کوچک سیلیکونی (شاخه‌های پانکتال) متصل کرد: این‌ها قابل جابجایی هستند یا می‌توان کانال‌های اشک را با روشی که از گرما استفاده می‌شود به هم متصل کرد. این یک راه حل دائمی تر به نام الکتروکوتر یا کوتر حرارتی است.
• استفاده از لنزهای تماسی خاص: از پزشک خود در مورد لنزهای تماسی جدیدی که برای کمک به افراد دارای خشکی چشم طراحی شده است، سؤال کنید. بعضی از افراد با خشکی چشم شدید ممکن است لنزهای تماسی مخصوصی که از سطح چشم محافظت می‌کنند و رطوبت را به دام می‌اندازند را انتخاب کنند. به این‌ها لنزهای اسکلرال یا لنزهای پانسمانی می‌گویند.
• رفع انسداد غدد روغنی: کمپرس گرم یا ماسک چشم که روزانه استفاده می‌شود، می‌تواند به پاکسازی غدد چربی مسدود شده کمک کند. دستگاه Pulsation روش دیگری برای از بین بردن غدد روغنی چشم است، اما مشخص نیست که آیا این روش مزیتی نسبت به کمپرس گرم دارد یا خیر.
• استفاده از نور درمانی و ماساژ پلک: تکنیکی به نام نور درمانی با تپش شدید و به دنبال آن ماساژ پلک‌ها به افرادی که خشکی چشم شدید دارند کمک می‌کند.

شیوه زندگی و درمان‌های خانگی خشکی چشم

ممکن است با شستشوی مکرر پلک و استفاده از قطره‌های چشم بدون نسخه (OTC) یا سایر محصولات که به چربی چشم کمک می‌کنند، بتوانید خشکی و التهاب چشم خود را کنترل کنید. اگر شرایط چشم شما طولانی مدت است (مزمن)، حتی در صورت احساس خوب بودن چشم نیز از قطره‌های چشم استفاده کنید تا چربی کافی داشته باشید.

انتخاب و استفاده از محصولات OTC برای خشکی چشم

انواع مختلفی از محصولات بدون نسخه برای خشکی چشم از جمله قطره‌های چشمی (اشک مصنوعی)، ژل و پماد موجود هستند. با پزشک خود درمورد اینکه کدام یک برای شما بهترین گزینه است، صحبت کنید.

اشک‌های مصنوعی ممکن است تمام نیاز شما برای کنترل علائم خفیف خشکی چشم باشد. بعضی از افراد باید چند بار در روز قطره بریزند و بعضی فقط یک بار در روز از آن استفاده می‌کنند.

این فاکتورها را هنگام انتخاب یک محصول در نظر بگیرید:

• قطره‌های نگهدارنده و غیر محافظ: مواد نگهدارنده به برخی از قطرات چشمی اضافه می‌شوند تا ماندگاری بیشتری پیدا کنند. می‌توانید قطره‌های چشم را با مواد نگهدارنده تا چهار بار در روز استفاده کنید. اما بیشتر اوقات استفاده از قطره‌های نگهدارنده می‌تواند باعث تحریک چشم گردد.
• قطره چشمی بدون نگهدارنده: در بسته‌هایی وجود دارند که حاوی چندین ویال یکبار مصرف است. بعد از استفاده از ویال، آن را دور می‌ریزید. اگر بیش از چهار بار در روز به قطره‌های چشم اعتماد کنید، قطره‌های غیر نگهدارنده بی خطر هستند.
• قطره در مقابل پماد: پمادهای چرب کننده چشمانتان را پوشش می‌دهد و باعث تسکین طولانی مدت خشکی چشم می‌گردد. اما این محصولات ضخیم تر از قطره‌های چشم هستند و می‌توانند دید را کدر کنند. به همین دلیل، بهتر است از پمادها درست قبل از خواب استفاده شود. این قطره‌ها در هر زمان قابل استفاده هستند و اختلالی در بینایی ایجاد نمی کنند.
• قطره‌هایی که باعث کاهش قرمزی می‌شوند: بهتر است از این موارد به عنوان محلول خشکی چشم خودداری کنید، زیرا استفاده طولانی مدت آن باعث تحریک می‌شود.

شستن پلک‌ها برای کنترل التهاب

برای افراد مبتلا به بلفاریت و سایر شرایطی که باعث التهاب پلک می‌شود و جریان روغن به چشم را مسدود می‌کند، شستشوی مکرر و ملایم پلک‌ها می‌تواند به آن کمک کند. برای شستن پلک‌های خود:

• یک لیف یا پارچه گرم را بر روی چشم خود بمالید. یک پارچه تمیز را با آب گرم خیس کنید. پارچه را به مدت پنج دقیقه روی چشمان خود نگه دارید. پارچه را پس از خنک شدن، با آب گرم دوباره گرم کنید. پارچه شستشو را به آرامی روی پلک‌های خود، از جمله پایه مژه‌ها بمالید.
• از یک صابون ملایم روی پلک‌های خود استفاده کنید. از شامپوی کودک یا صابون ملایم دیگری استفاده کنید. پاک کننده را بر روی نوک انگشتان تمیز خود قرار داده و چشم‌های بسته خود را به آرامی نزدیک پایه مژه‌های خود ماساژ دهید و سپس آن را کاملاً بشویید.

درمان جایگزین خشکی چشم

برخی از روش‌های جایگزین پزشکی ممکن است به کاهش علائم خشکی و التهاب چشم کمک کنند که به شرح زیر هستند:

• اسیدهای چرب: افزودن اسیدهای چرب امگا 3 به رژیم غذایی ممکن است به رفع علائم و نشانه‌های خشکی چشم کمک کند. این‌ها به عنوان مکمل و در غذاهایی مانند بذر کتان، ماهی آزاد و ساردین موجود هستند.
• قطره چشمی روغن کرچک: این قطره‌های چشم ممکن است با کاهش تبخیر اشک علائم را بهبود ببخشند.
• طب سوزنی: برخی از افراد شاهد بهبود علائم خشکی چشم پس از طب سوزنی هستند.

کلام آخر

درمان‌های خشکی چشم ممکن است باعث راحتی بیشتر شوند. این روش‌های درمانی می‌توانند شامل تغییر در سبک زندگی و قطره‌های چشم باشند. برای کنترل علائم خشکی چشم به طور نامحدود باید اقدامات بالا را انجام دهید.