افراد برای مدیریت سلامتی خود به دارو احتیاج دارند. داروها می توانند تغییر بزرگی در زندگی ایجاد کنند. اما گاهی اوقات، افراد نسبت به نوعی داور واکنش آلرژیک از خود نشان می دهند. وقتی آلرژی و حساسیت دارویی وجود داشته باشد، بیمار برخی علائم و نشانه ها را تجربه می کند.
در این زمان مراجعه به پزشک کاری ضروری است، زیرا پزشک با ارائه یک برنامه درمانی مشخص می تواند به کاهش اثرات جانبی آلرژی دارویی کمک کند. برای شناخت بیشتر این عارضه با مجله اسنپ دکتر همراه باشید.
آلرژی و حساسیت دارویی چیست؟
آلرژی دارویی واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن نسبت به دارو است. هر دارویی، بدون نسخه یا داروی گیاهی، قادر به ایجاد حساسیت است. با این حال، آلرژی دارویی نسبت به داروهای خاصی بیشتر اتفاق می افتد.
شایع ترین علائم و نشانه های آلرژی به دارو شامل کهیر، بثورات پوستی یا تب هستند. آلرژی دارویی ممکن است واکنش های جدی ایجاد کنند از جمله آنافیلاکسی که یک بیماری تهدید کننده زندگی است که بر ارگان های متعدد بدن تأثیر می گذارد.
آلرژی عارضه جانبی دارو نیست! بلکه یک واکنش احتمالی شناخته شده است که در برچسب دارو ذکر شده است. حساسیت دارویی نیز با مسمومیت دارویی ناشی از مصرف بیش از حد دارو متفاوت است.
علائم و نشانه های آلرژی و حساسیت دارویی
علائم و نشانه های آلرژی اغلب ظرف یک ساعت پس از مصرف دارو رخ می دهند. واکنش های دیگر به ویژه بثورات پوستی، ممکن است ساعت ها، روزها یا هفته های بعد ایجاد شوند. علائم و نشانه های دیگر حساسیت پوستی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کهیر
- خارش
- تب
- تورم
- تنگی نفس
- خس خس
- آبریزش بینی
- خارش چشم
بیماری آنافیلاکسی (شوک آلرژیک)
آنافیلاکسی یک واکنش نادر و تهدید کننده زندگی به آلرژی دارویی است که باعث اختلال گسترده عملکرد سیستم های بدن می شود. علائم و نشانه های آنافیلاکسی شامل موارد زیر هستند:
- سفت شدن مجاری تنفسی و گلو که باعث ایجاد مشکل در تنفس می شود.
- حالت تهوع یا گرفتگی شکم
- استفراغ یا اسهال
- سرگیجه یا سبکی سر
- نبض ضعیف و سریع
- افت فشار خون
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری
سایر شرایط ناشی از آلرژی به دارو
واکنش های آلرژیک به دارو چند روز یا چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض دارو و ممکن است مدتی پس از قطع مصرف دارو ادامه داشته باشند. این شرایط عبارتند از:
- بیماری سِرُم: ممکن است باعث تب، درد مفصل، بثورات، تورم و حالت تهوع شود.
- کم خونی ناشی از دارو: کاهش گلبول های قرمز خون که می تواند باعث خستگی، ضربان قلب نامنظم، تنگی نفس و علائم دیگر شود.
- بثورات دارویی همراه با ائوزینوفیلی و علائم سیستمی: منجر به بثورات، افزایش تعداد گلبول های سفید، تورم غدد لنفاوی و عود عفونت هپاتیت خفته است.
- التهاب در کلیه ها (گلومرولونفریت): می تواند باعث تب، خون در ادرار، تورم، گیجی و سایر علائم شود.
علت آلرژی و حساسیت دارویی
وقتی سیستم ایمنی بدن اشتباهاً یک دارو را به عنوان یک ماده مضر مانند ویروس یا باکتری شناسایی کند، آلرژی و حساسیت دارویی رخ می دهد. در این مواقع، آنتی بادی مخصوص آن دارو ایجاد می شود. آلرژی ممکن است برای اولین بار با مصرف دارو اتفاق بیفتد، اما گاهی اوقات حساسیت در فرد ایجاد نمی شود تا زمانی که در معرض مکرر دارو قرار گیرد.
دفعه بعد که دارو را مصرف می کنید، این آنتی بادی های خاص دارو را به اصطلاح پرچم گذاری می کنند و حملات مستقیم سیستم ایمنی بدن به آن ماده را انجام می دهند. مواد شیمیایی آزاد شده توسط این فعالیت، باعث ایجاد علائم و نشانه های مرتبط با واکنش آلرژیک می شوند.
با این وجود ممکن است از اولین باری که در معرض دارو قرار داشتید، مطلع نباشید. برخی شواهد نشان می دهند که مقادیر کمی از دارو در مواد غذایی مانند آنتی بیوتیک، ممکن است برای سیستم ایمنی بدن کافی باشد تا بتواند آنتی بادی مناسب برای آلرژی را ایجاد کند.
برخی از واکنش های آلرژیک ممکن است در نتیجه یک روند متفاوتی ایجاد شوند. محققان معتقدند برخی از داروها می توانند مستقیماً به نوع خاصی از سلول های سفید خون که سلول T نامیده می شود، حمل کنند. این رویداد باعث ترشح مواد شیمیایی می شود که می تواند باعث واکنش آلرژیک در اولین بار مصرف دارو شود.
داروهای مرتبط با آلرژی و حساسیت دارویی
اگرچه هر دارویی می تواند باعث واکنش آلرژیک شود، اما بعضی از داروها بیشتر با آلرژی مرتبط هستند که شامل موارد زیر هستند:
- آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین
- مسکن هایی مانند، آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم
- داروهای شیمی درمانی برای درمان سرطان
- داروهایی برای بیماری های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید
واکنش های دارویی غیر آلرژیک
گاهی اوقات واکنش به دارو می تواند علائم و نشانه هایی را ایجاد کند که علائم آن حساسیت دارویی است، اما واکنش به دارو با فعالیت سیستم ایمنی بدن ایجاد نمی شود. به این وضعیت واکنش حساسیت غیر آلرژیک یا واکنش دارویی شبه آلرژیک گفته می شود.
داروهایی که بیشتر به این بیماری مرتبط هستند عبارتند از:
- آسپرین
- رنگ های مورد استفاده در آزمایش های تصویربرداری (محیط رادیو کنتراست)
- افیون برای معالجه درد
- بی حس کننده های موضعی
عوامل خطر آلرژی و حساسیت دارویی
در حالی که هرکسی می تواند به یک دارو واکنش آلرژیک از خود نشان دهد، اما چند عامل می توانند این خطر را افزایش دهند که شامل موارد زیر هستند:
- سابقه آلرژی های دیگری مانند آلرژی غذایی یا تب یونجه
- سابقه شخصی یا خانوادگی حساسیت به دارو
- افزایش قرار گرفتن در معرض دارو به دلیل دوزهای بالا، استفاده مکرر یا استفاده طولانی مدت
- بیماری های خاصی که معمولاً با واکنش های دارویی آلرژیک همراه هستند مانند عفونت با HIV یا ویروس اپشتین بار (Epstein-Barr)
پیشگیری از آلرژی و حساسیت دارویی
اگر به آلرژی و حساسیت دارویی مبتلا هستید، بهترین راه پیشگیری اجتناب از مصرف داروی مشکل ساز است. اقداماتی که می توانید برای محافظت از خود انجام دهید شامل موارد زیر هستند:
- مطمئن باشید که حساسیت دارویی تان به طور واضح در پرونده های پزشکی مشخص شده باشد. سایر ارائه دهندگان خدمات بهداشتی مانند دندانپزشکان یا هر متخصص پزشکی را در جریان بگذارید.
- از یک دستبند هشدار پزشکی استفاده کنید که حساسیت دارویی تان را مشخص می کند. این دستبند می تواند درمان مناسب در موارد اضطراری را تضمین کند.
تشخیص آلرژی و حساسیت دارویی
تشخیص دقیق آلرژی و حساسیت دارویی امری ضروری است. تحقیقات نشان داده اند که ممکن است آلرژی های دارویی بیش از حد تشخیص داده شوند یا اصلاً به درستی تأیید نشوند. تشخیص اشتباه آلرژی های دارویی ممکن است منجر به استفاده از داروهای مناسب یا گران قیمت شود.
پزشک معاینه بدنی را انجام می دهد و از فرد سؤالاتی را می پرسد. جزئیات مربوط به شروع علائم، زمان مصرف داروها و بهبود یا بدتر شدن علائم، نشانه های مهمی برای کمک به پزشک در تشخیص هستند. پزشک ممکن است آزمایشات اضافی را تجویز کند یا فرد را برای انجام تست های بیشتر به متخصص آلرژی ارجاع دهد. این ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
آزمایش پوستی
با آزمایش پوستی، متخصص آلرژی یا پرستار مقدار کمی داروی مشکوک را با استفاده از یک سوزن کوچک که باعث خراش پوست یا تزریق آن می شود را روی پوست قرار می دهد. واکنش مثبت به یک آزمایش باعث برجستگی قرمز، خارش در ناحیه و تورم می شود. یک نتیجه مثبت از این آزمایش نشان می دهد که فرد ممکن است به آلرژی دارویی مبتلا باشد.
نتیجه منفی به این صراحت نیست! برای برخی از داروها، نتیجه آزمایش منفی معمولاً به این معنا است که فرد به دارو حساسیت ندارد. برای سایر داروها، نتیجه منفی ممکن است به طور کامل احتمال آلرژی به دارو را رد نکند.
آزمایش خون
پزشک ممکن است برای رد سایر شرایطی که می توانند علائم یا نشانه های آلرژی دارویی را ایجاد کنند، آزمایش خون تجویز کند. در حالی که آزمایش خون برای تشخیص واکنش های آلرژیک به چند دارو انجا می شود، اما این آزمایشات اغلب به دلیل تحقیقات نسبتاً محدود در مورد میزان صحت آنها مورد استفاده قرار نمی گیرند. اگر نگرانی در مورد واکنش شدید به آزمایش پوست وجود دارد، ممکن است آزمایش خون گرفته شود.
نتایج کار تشخیصی
هنگامی که پزشک علائم و نتایج آزمایشات را تجزیه و تحلیل می کند، معمولاً می تواند به یکی از نتایج زیر برسد:
- حساسیت دارویی وجود دارد.
- حساسیت دارویی وجود ندارد.
- ممکن است حساسیت دارویی وجود داشته باشد، اما اطمینان دقیقی درباره آن در دسترس نیست!
این نتیجه گیری می تواند به پزشک و فرد بیمار در تصمیم گیری در مورد درمان کمک شایانی کند.
درمان آلرژی و حساسیت دارویی
مداخلات مربوط به درمان حساسیت دارویی را می توان به دو استراتژی کلی تقسیم کرد:
- درمان علائم آلرژی
- درمانی که ممکن است فرد را قادر به استفاده از داروی ایجاد کننده آلرژی کند.
1- درمان علائم حساسیت دارویی
مداخلات زیر ممکن است برای درمان واکنش آلرژیک به دارو استفاده شوند:
- عدم مصرف دارو: اگر پزشک تشخیص دهد که فرد آلرژی دارویی دارد، قطع دارو اولین گام در درمان است. در بسیاری از موارد، عدم مصرف دارو ممکن است تنها درمان لازم باشد.
- آنتی هیستامین ها: پزشک ممکن است یک داروی آنتی هیستامین تجویز کند یا یک داروی آنتی هیستامین بدون نسخه مانند دیفن هیدرامین (بنادریل) را توصیه کند، که می تواند مواد شیمیایی سیستم ایمنی بدن که در طی یک واکنش آلرژیک فعال می شوند را مسدود کند.
- کورتیکواستروئیدها: برای درمان التهاب همراه با واکنش های جدی تر، ممکن است از کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی استفاده شود.
- گشادکننده برونش: اگر آلرژی دارویی باعث خس خس یا سرفه شود، ممکن است پزشک یک گشاد کننده برونش را توصیه کند. این دارو به باز شدن مجاری تنفسی و سهولت تنفس کمک می کند. دیلاتورهای برونش به صورت مایع و پودر برای استفاده در دستگاه استنشاق یا نبولایزر قابل استفاده هستند.
- درمان آنافیلاکسی (شوک آلرژی): آنافیلاکسی نیاز به تزریق فوری اپی نفرین و همچنین مراقبت های بیمارستانی برای حفظ فشار خون و پشتیبانی از تنفس دارد.
2- مصرف داروهای حساسیت زا
اگر آلرژی دارویی تأیید شده باشد، پزشک دارو را برای فرد تجویز نمی کند، مگر اینکه لازم باشد. در برخی موارد، اگر تشخیص حساسیت به دارو قطعی نباشد یا درمان جایگزینی وجود نداشته باشد، پزشک ممکن است از یکی از دو استراتژی استفاده
با هر دو استراتژی، پزشک نظارت دقیق را انجام می دهد و خدمات مراقبتی و حمایتی برای درمان در دسترس قرار می دهد. اگر داروها در گذشته واکنش های شدید حساسیت ایجاد کرده باشند و تهدیدی برای زندگی فرد محسوب شوند، به طور کلی از این مداخلات اجتناب می شود.
3- چالش درجه دارویی
اگر تشخیص آلرژی دارویی نامشخص باشد و پزشک تشخیص دهد که حساسیت وجود ندارد، ممکن است یک «چالش درجه دارویی» را توصیه کند. با استفاده از این روش، بیمار دو تا پنج دوز دارو دریافت می کند که با دوز کم شروع می شود و به دوز مورد نظر افزایش می یابد. اگر بیمار بدون هیچ واکنشی به دوز درمانی رسید، پزشک نتیجه می گیرد که فرد به دارو حساسیت ندارد و طبق دستورالعمل قادر به مصرف دارو خواهد بود.
4- حساسیت زدایی از دارو
اگر لازم باشد دارویی مصرف کنید که باعث واکنش آلرژیک شده باشد، پزشک ممکن است درمانی به نام حساسیت زدایی از دارو را توصیه کند. با این روش درمانی، فرد دوز بسیار کمی دریافت می کند و سپس به تدریج دوزهای بیشتری را هر 15 تا 30 دقیقه در طی چند ساعت یا چند روز دریافت خواهد کرد. اگر بیمار بدون هیچ واکنشی به دوز مورد نظر برسد، می تواند درمان را ادامه دهد.
چه تفاوتی بین عوارض جانبی دارو و آلرژی دارویی وجود دارد؟
آلرژی دارویی فقط افراد خاصی را درگیر می کند. با این حال، ممکن است در هر شخصی که دارو مصرف می کند، یک عارضه جانبی ایجاد شود، اما به طور معمول سیستم ایمنی را درگیر نمی کند. به عنوان مثال، آسپرین که برای درمان درد استفاده می شود، اغلب باعث اثر جانبی مضری مانند ناراحتی معده می شود. با این حال، اثر جانبی مفیدی نیز در کاهش خطرات حمله قلبی و سکته مغزی دارد.
استامینوفن (تایلنول) که برای درد نیز استفاده می شود، می تواند باعث آسیب کبدی شود و نیتروگلیسیرین که برای گسترش رگ های خونی و بهبود جریان خون استفاده می شود، ممکن است عملکرد ذهنی را به عنوان یک عارضه جانبی بهبود ببخشد.
کلام آخر
سیستم ایمنی بدن می تواند با گذشت زمان تغییر کند. ممکن است آلرژی ضعیف شده، برطرف شود یا به مرحله بدتری برسد. بنابراین، همیشه مهم است که دستورالعمل های پزشک را در مورد نحوه مدیریت دارو دنبال کنید. اگر آنها گفتند که از مصرف دارو یا داروهای مشابه خودداری کنید، حتماً این کار را انجام دهید. اگر علائم آلرژی و حساسیت دارویی یا عوارض جانبی جدی دارید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
منابع: mayoclinic, webmd, healthline, acaai
سلام من گابا پنتین و ناپروکسین و تیزارین مصرف کردم به مدت دو روز از اون موقع چشم سمت چپم تیر میکشه دارو هارو متوقف کردم کمتر شده و الان پنج رو به صورت خفیف ادامه داره