علت سرگیجه چیست؟

علت سرگیجه گرفتن چیست؟ سرگیجه اصطلاحی است که برای توصیف طیف وسیعی از احساساتی مانند احساس ضعف یا عدم تعادل استفاده ‌‌می‌شود. سرگیجه یکی از رایج ترین دلایل مراجعه بزرگسالان به پزشکان است. تکرار این عارضه به طور مداوم ‌‌می‌تواند به طور قابل توجهی بر زندگی فرد تأثیر بگذارد.

اما سرگیجه به ندرت نشانه یک وضعیت تهدید کننده زندگی است. درمان این عارضه به علت و علائم برخی بیمارها بستگی دارد و معمولاً مؤثر واقع ‌‌می‌شود، اما ممکن است مشکل دوباره عود کند. به هر روی، برای درک دقیق علت سرگیجه با مقاله دیرگی از اسنپ دکتر همرا باشید.

علائم و نشانه‌‌های سرگیجه

افرادی که دچار سرگیجه‌‌  ‌‌می‌شوند ممکن است آن را به عنوان یکی از انواع احساسات قید شده در زیر توصیف کنند:

• حس حرکتی یا چرخشی کاذب (سرگیجه)
• سبکی سَر یا احساس ضعف
• عدم ثبات یا از دست دادن تعادل
• احساس شناور بودن، شُل شدن یا سنگینی سَر

این احساسات ممکن است با راه رفتن، ایستادن یا حرکت دادن سر تحریک یا بدتر شوند. سرگیجه ممکن است با حالت تهوع همراه باشد یا آنقدر ناگهانی یا شدید باشد که نیاز به نشستن یا دراز کشیدن داشته باشد. این علائم ممکن است ثانیه‌ها یا روزها طول بکشند و ممکن است دوباره تکرار شوند.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

به طور کلی، در صورت بروز سرگیجه یا سرگیجه مکرر، ناگهانی، شدید یا طولانی مدت و غیر قابل توضیح، به پزشک مراجعه کنید. در صورت بروز سرگیجه شدید یا سرگیجه همراه با هر یک از موارد زیر، از مراقبت‌‌های پزشکی فوری استفاده کنید:

• سردرد ناگهانی و شدید
• درد قفسه سینه
• مشکل تنفسی
• بی حسی یا فلج دست یا پاها
• غش کردن
• دید دوتایی
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• گیجی یا تکلم گنگ
• لکنت یا مشکل در راه رفتن
• استفراغ مداوم
• تشنج
• تغییر ناگهانی در شنوایی
• بی حسی یا ضعف در عضلات صورت

علت سرگیجه

علت سرگیجه گرفتن به دلایل زیادی از جمله اختلال گوش داخلی، بیماری حرکتی و اثرات دارویی مربوط می‌شود. گاهی اوقات سرگیجه به دلیل یک بیماری زمینه ای مانند گردش خون ضعیف، عفونت یا آسیب ایجاد‌‌ ‌‌می‌شود.

راهی که احساس سرگیجه در شما ایجاد‌‌‌‌ ‌‌می‌کند و عوامل محرک مرتبط با آن، سرنخ‌‌هایی را برای دلایل احتمالی ارائه‌‌ ‌‌می‌دهند. مدت زمانی که سرگیجه طول ‌‌می‌کشد و علائم دیگر بیمار نیز به تشخیص علت کمک ‌‌می‌کند.

مشکلات گوش داخلی که باعث سرگیجه ‌‌می‌شوند

با اختلالات گوش داخلی، مغز از گوش داخلی سیگنال‌‌هایی دریافت ‌‌می‌کند که با آنچه چشم و اعصاب حسی فرد دریافت ‌‌می‌کنند، سازگاری ندارد. از علت سرگیجه می‌توان به همان چیزی اشاره کرد که هنگام کار مغز برای رفع سردرگ‌‌می‌به وجود ‌‌می‌آید.

• سرگیجه وضعیتی حمله ‌ای خوش‌ خیم یا بی‌ پی ‌پی ‌وی (BPPV): این وضعیت باعث ایجاد حسی شدید و مختصر اما کاذب ‌‌می‌شود که ‌‌می‌چرخید یا حرکت ‌‌می‌کنید. این قسمت‌ها در اثر تغییر سریع حرکت سر ایجاد ‌‌می‌شوند، مانند وقتی که در رختخواب ‌‌می‌چرخید، ‌‌می‌نشینید یا ضربه ای به سرتان وارد ‌‌می‌شود. BPPV شایع ترین علت سرگیجه است.
• عفونت ویروسی عصب دهلیزی (نوریت دهلیزی): ‌‌می‌تواند باعث سرگیجه شدید و ثابتی شود. اگر دچار کاهش شنوایی ناگهانی نیز شده اید، ممکن است به لابیرنتیت مبتلا شده باشید.
• بیماری منیر: این بیماری شامل تجمع بیش از حد مایعات در گوش داخلی است. این بیماری با دفعات ناگهانی سرگیجه تا چندین ساعت ادامه دارد. همچنین ممکن است دچار نوسان افت شنوایی، احساس زنگ زدن در گوش و احساس گرفتگی گوش شوید.
• میگرن: افرادی که میگرن را تجربه ‌‌می‌کنند ممکن است دچار سرگیجه یا انواع دیگر آن حتی در صورت نداشتن سردرد شدید شوند. چنین سرگیجه‌‌هایی ‌‌می‌توانند چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشند و ممکن است با سردرد و همچنین حساسیت به نور و صدا همراه باشند.

مشکلات گردش خون که باعث سرگیجه ‌‌می‌شوند

اگر قلب خون کافی به مغز را پمپاژ نکند، ممکن است احساس سرگیجه، ضعف یا تعادل داشته باشید. علت سرگیجه هایی که به این دلیل ایجاد می‌شو، اغلب به افت فشار خون مربوط است. افت چشمگیر فشار خون سیستولیک که بیشترین میزان فشار خون ‌‌می‌باشد، ممکن است منجر به سبکی سَر یا احساس ضعف مختصری شود. این ‌‌می‌تواند پس از نشستن یا ایستادن خیلی سریع رخ دهد. به این حالت «افت فشار خون ارتواستاتیک» نیز گفته ‌‌می‌شود.

گردش خون ضعیف شرایطی مانند کاردیومیوپاتی، حمله قلبی، آریت‌‌می‌قلب و حمله ایسکمیک گذرا ‌‌می‌تواند باعث سرگیجه شود و کاهش حجم خون ممکن است باعث جریان ناکافی خون در مغز یا گوش داخلی شود.

علت های دیگر سرگیجه

• شرایط عصبی: برخی از اختلالات عصبی مانند بیماری پارکینسون و مولتیپل اسکلروزیس، ‌‌می‌توانند منجر به کاهش تدریجی تعادل شوند.
• داروها سرگیجه ‌‌می‌تواند از عوارض جانبی برخی از داروها مانند داروهای ضد تشنج ، داروهای ضد افسردگی، آرام بخش‌ها باشد.
• اختلالات اضطرابی: برخی از اختلالات اضطرابی ممکن است باعث سبکی سر یا احساس پریشانی گردند که اغلب به عنوان سرگیجه شناخته ‌‌می‌شوند. این موارد شامل حملات هراس و ترس از ترک خانه یا قرار گرفتن در فضاهای باز و بزرگ (آگورافوبیا) است.
• سطح آهن پایین (کم خونی): سایر علائم و نشانه‌‌هایی که در صورت کم خونی ممکن است همراه با سرگیجه ایجاد شود شامل خستگی، ضعف و رنگ پریدگی پوست است.
• قند خون پایین (افت قند خون): این وضعیت به طور کلی در افراد دیابتی که از انسولین استفاده ‌‌می‌کنند، رخ ‌‌می‌دهد. سرگیجه ممکن است همراه با تعریق و اضطراب باشد.
• مسمومیت با مونوکسید کربن: علائم مسمومیت با مونوکسیدکربن اغلب مانند آنفولانزا توصیف ‌‌می‌شود و شامل سردرد، سرگیجه، ضعف، ناراحتی معده، استفراغ، درد قفسه سینه و گیجی است.
• گرم شدن بیش از حد و کمبود آب بدن: اگر در آب و هوای گرم فعالیت دارید یا مایعات کافی ن‌‌می‌نوشید، ممکن است از گرم شدن بیش از حد (هایفوتراپی) یا کم آبی بدن، دچارسرگیجه شوید. این امر به ویژه در صورت استفاده از داروهای قلبی خاص بیشتر به چشم ‌‌می‌خورد.

عوامل خطر

عواملی که ممکن است خطر سرگیجه را افزایش دهند، عبارتند از:

• سن: افراد مسن به احتمال زیاد دچار بیماری‌‌های پزشکی ‌‌می‌شوند که باعث سرگیجه، به ویژه احساس عدم تعادل ‌‌می‌شود همچنین احتمال استفاده از داروهایی که باعث سرگیجه ‌‌می‌شود نیز در این سنین بیشتر است.
• سابقه: اگر قبلاً سرگیجه را تجربه کرده باشید، احتمال داشتن آن در آینده بیشتر است.

عوارض سرگیجه

سرگیجه ‌‌می‌تواند خطر زمین خوردن و صدمه زدن به خود را افزایش دهد. احساس سرگیجه هنگام رانندگی با ماشین یا کار با ماشین آلات سنگین ‌‌می‌تواند احتمال تصادف را افزایش دهد. اگر یک بیماری سلامتی موجود که ممکن است باعث سرگیجه شود درمان نشود، ممکن است عواقب طولانی مدتی نیز داشته باشد.

تشخیص سرگیجه

اگر پزشک تشخیص دهد که ممکن است سکته کرده یا از ناحیه سر ضربه خورده باشید، ممکن است بلافاصله MRI یا CT اسکن را تجویز کند.

بیشتر افرادی که به دلیل سرگیجه به پزشک مراجعه ‌‌می‌کنند، ابتدا در مورد علائم و داروهای مصرفی خود مورد سوال قرار ‌‌می‌گیرند و سپس معاینه فیزیکی ‌‌می‌شوند. در طول این معاینه، پزشک نحوه راه رفتن و حفظ تعادل و عملکرد اعصاب اصلی سیستم عصبی مرکزی را بررسی ‌‌می‌کند.

همچنین ممکن است نیاز به تست شنوایی و آزمایش تعادل داشته باشید، از جمله:

• آزمایش حرکت چشم: هنگام ردیابی یک جسم در حال حرکت، پزشک ممکن است مسیر چشم را دنبال کند و ممکن است به شما آزمایش حرکت چشم داده شود که در آن آب یا هوا در مجرای گوش شما قرار ‌‌می‌گیرد.
• تست حرکت سر: اگر پزشک مشکوک به سرگیجه موضعی پاروکسیسم شود، ممکن است یک آزمایش ساده حرکت سر به نام مانور آزمون دیکس‌‌هالپیک را برای تأیید تشخیص انجام دهد.
• آزمایش موقعیت سنجی: این آزمایش به پزشک ‌‌می‌گوید که شما بیشتر به کدام قسمت از سیستم تعادل اعتماد ‌‌می‌کنید و ممکن است کدام یک از قطعات شما را دچار مشکل کند. روی پاهای برهنه روی یک سکو ‌‌می‌ایستید و سعی ‌‌می‌کنید در شرایط مختلف تعادل خود را حفظ کنید.
• تست صندلی چرخشی: در طول این آزمون روی یک صندلی کنترل شده توسط کامپیوتر ‌‌می‌نشینید که در یک دایره کامل بسیار آهسته حرکت ‌‌می‌کند. با سرعت بیشتر، در یک قوس بسیار کوچک به عقب و جلو حرکت ‌‌می‌کند.

علاوه بر این، ممکن است آزمایش خون برای بررسی عفونت و سایر آزمایشات برای بررسی سلامت قلب و رگ‌‌های خونی نیز انجام شود.

درمان بیماری

سرگیجه اغلب بدون درمان بهتر ‌‌می‌شود. در طی چند هفته، بدن معمولاً با هر آنچه که باعث آن ‌‌می‌شود سازگار ‌‌می‌شود. اگر به دنبال درمان هستید، پزشک علت و علائم را بر اساس آن تنظیم ‌‌می‌کند. این ممکن است شامل داروها و تمرینات تعادلی باشد. حتی اگر هیچ علتی یافت نشود یا این مشکل همچنان ادامه داشته باشد، داروهای تجویز شده و سایر روش‌‌های درمانی ممکن است علائم را کنترل کنند.

داروها

• قرص آب: اگر به بیماری منیر مبتلا هستید، پزشک ممکن است یک قرص آب (ادرار آور) برای شما تجویز کند. این به همراه یک رژیم غذایی کم نمک ممکن است به فرد در کاهش دوره‌‌های سرگیجه کمک کند.
• داروهایی که سرگیجه و حالت تهوع را برطرف ‌‌می‌کنند: پزشک ممکن است برای تسکین فوری سرگیجه و حالت تهوع داروهایی را برای شما تجویز کند، از جمله داروهای ضد هیستامین و داروهای ضد کولینرژیک تجویز شده. بسیاری از این داروها باعث خواب آلودگی ‌‌می‌شوند.
• داروهای ضد اضطراب: دیازپام (والیوم) و آلپرازولام (زاناکس) در گروهی از داروها بنام بنزودیازپین‌ها قرار دارند که ممکن است باعث اعتیاد شوند. همچنین ممکن است باعث خواب آلودگی گردند.
• داروی پیشگیرانه برای میگرن: برخی از داروها ممکن است به جلوگیری از حملات میگرن کمک کنند.
• مانورهای موقعیت سر: تکنیک جابجایی کانال یا مانور سر معمولاً به حل سرگیجه موضعی پاروکسیسم خوش خیم کمک ‌‌می‌کند. این کار توسط پزشک، شنوایی شناس یا فیزیوتراپیست انجام ‌‌می‌شود و شامل مانور موقعیت سر ‌‌می‌شود. معمولاً بعد از یک یا دو روش درمانی موثر ‌‌می‌باشد. قبل از انجام این روش، اگر به بیماری گردن یا کمر، شبکیه جدا شده یا رگ‌‌های خونی مبتلا هستید، به پزشک خود اطلاع دهید.
• تعادل درمانی: ممکن است تمرینات خاصی را یاد بگیرید که به شما کمک ‌‌می‌کنند تا سیستم تعادل نسبت به حرکت کمتر حساس شود. به این روش فیزیوتراپی توانبخشی دهلیزی گفته ‌‌می‌شود. این روش برای افرادی که سرگیجه ناشی از بیماری گوش داخلی مانند نوریت دهلیز دارند، استفاده ‌‌می‌شود.
• روان درمانی: این نوع درمان ممکن است به افرادی که علت سرگیجه آن‌ها ناشی از اختلالات اضطرابی است، کمک کند.

جراحی و روش‌‌های دیگر

• تزریق: پزشک ممکن است آنتی بیوتیک جنتامایسین را در گوش داخلی تزریق کند تا عملکرد تعادل را از بین ببرد. گوش بدون تأثیر آن عملکرد را بر عهده ‌‌می‌گیرد.
• برداشتن اندام حسی گوش داخلی: روشی که به ندرت استفاده ‌‌می‌شود، لابیرنتکتو‌‌می‌نامیده ‌‌می‌شود. لابیرنت دهلیزی گوش آسیب دیده را از کار ‌‌می‌اندازد و گوش دیگر عملکرد تعادل را بر عهده ‌‌می‌گیرد. اگر کم شنوایی جدی دارید و سرگیجه به سایر درمان‌ها پاسخ نداده است، ممکن است از این روش استفاده شود.

شیوه زندگی و درمان‌‌های خانگی سرگیجه

اگر دچار سرگیجه‌‌های مکرری ‌‌می‌شوید، نکته‌‌های زیر را در نظر بگیرید:

• از احتمال از دست دادن تعادل خود که ‌‌می‌تواند منجر به زمین خوردن و آسیب جدی شود، آگاه باشید.
• از حرکت ناگهانی خودداری کنید و در صورت لزوم عصا راه بروید.
• هنگام سرگیجه بلافاصله بنشینید یا دراز بکشید. اگر یک قسمت شدید سرگیجه را تجربه ‌‌می‌کنید، در اتاق تاریک با چشمان بسته دراز بکشید.
• در صورت بروز سرگیجه مکرر و بدون اخطار، از رانندگی با ماشین یا کار با ماشین آلات سنگین خودداری کنید.
• از مصرف کافئین، الکل، نمک و تنباکو خودداری کنید. استفاده بیش از حد از این مواد ‌‌می‌تواند علائم و نشانه‌ها را بدتر کند.
• مایعات کافی بنوشید، یک رژیم غذایی سالم داشته باشید، به اندازه کافی بخوابید و از استرس دوری کنید.

کلام آخر

سرگیجه و خستگی از علائم رایج طیف وسیعی از شرایط است. در بیشتر موارد، علت سرگیجه و دلیل اصلی به وجود آمدن آن را ‌‌می‌توان مدیریت کرد، یا در خانه یا توسط یک ارائه دهنده خدمات بهداشتی. اگر علت سرگیجه و خستگی همزمان ناشناخته باشد، بهتر است با پزشک مشورت کنید. در بیشتر موارد، سرگیجه مرتبط با اضطراب است که دلیل اصلی نگرانی ن‌‌می‌باشد. با این حال، ممکن است اضطراب و یک بیماری زمینه ای جدی وجود داشته باشد که باعث سرگیجه شود. بنابراین افرادی که دچار سرگیجه و اضطراب مزمن هستند، نباید علائم خود را کنار بگذارند و نادیده بگیرند.

منبع: mayoclinic.org