داروی دیگوکسین: کاربردها، اثرات جانبی و راهنمای مصرف
دیگوکسین (Digoxin) متعلق به دسته داروهایی به‌نام دیژیتال گلیکوزیدهاست. از این دارو برای بهبود قدرت و کارایی قلب یا برای کنترل ضربان استفاده می‌شود. در واقع داروی دیگوکسین به تقویت انقباض قلب و گردش خون بهتر و کاهش تورم دست‌ها و مچ پا در بیماران مبتلا به مشکلات قلبی کمک می‌کند.
داروی دیگوکسین چیست و برای چه مواردی استفاده می‌شود؟
دیگوکسین دارویی است که برای کنترل و درمان نارسایی قلبی و آریتمی‌های خاص استفاده می‌شود. کاربرد اصلی این دارو برای کنترل برخی از مشکلات قلبی، مانند ضربان نامنظم قلب یا آریتمی و فیبریلاسیون دهلیزی یا فلوتر دهلیزی است. دیگوکسین همچنین در کنار سایر داروها می‌تواند به مدیریت علائم نارسایی قلبی هم کمک کند؛ این کار را با کاهش ضربان قلب و قوی‌تر کردن ضربان قلب انجام می‌دهد، یعنی باعث می‌شود در نهایت قلب راحت‌تر خون را به سراسر بدن پمپاژ کند. معمولاً این دارو زمانی تجویز می‌شود که سایر داروها برای کنترل علائم شما به تنهایی کافی نباشند.
به‌طور کلی دیگوکسین معمولاً برای شرایط زیر استفاده می‌شود:
- نارسایی قلبی: یعنی وضعیتی که باعث می‌شود قلب آنطور که باید کار نکند و نتواند خون را در بدن پمپاژ کند. در این شرایط دیگوکسین همراه با سایر داروها برای درمان نارسایی قلبی استفاده می‌شود.
- فیبریلاسیون دهلیزی مزمن: فیبریلاسیون دهلیزی زمانی رخ می‌دهد که قسمت بالایی قلب (به نام دهلیز) و قسمت پایینی قلب (به نام بطن) هماهنگ با هم کار نکنند. این موضوع ممکن است منجر به ضربان قلب با ریتم نامنظم شود.
این دارو می‌تواند برای سایر شرایطی که توسط پزشک شما تعیین می‌شود مانند سقط جنین نیز استفاده شود.
اشکال دارویی دیگوکسین
این دارو فقط با تجویز پزشک در دسترس است. معمولا دیگوکسین با نام‌هایی همچون لانوکسین و دیگوکسین ژنریک در اشکال دارویی زیر موجود است که از راه خوراکی مصرف می‌شود:
- قرص خوراکی 5/62 میکروگرم (0625/0 میلی‌گرم)
- قرص خوراکی 125 میکروگرم (0.125 میلی‌گرم)
- قرص خوراکی 250 میکروگرم (0.25 میلی‌گرم)
- محلول خوراکی 50 میکروگرم (0.05 میلی‌گرم) در میلی لیتر
البته دیگوکسین به شکل تزریقی نیز موجود است که بیشتر برای شرایط خاص توسط پزشک توصیه می‌شود.
نحوه مصرف داروی دیگوکسین
معمولا پزشک از شما می‌خواهد که مصرف دیگوکسین را با یک دوز اولیه شروع کنید. سپس درخواست آزمایش خون می‌دهد تا ببیند دارو در بدن‌تان چگونه اثر می‌کند. در نهایت میزان دوز روزانه را برایتان تجویز می‌کنند. اکثر افراد این دارو را صبح بعد از صبحانه مصرف می‌کنند، اما گاهی اوقات این مقدار به دوزهای مصرفی در طول روز تقسیم می‌شود. می‌توانید دیگوکسین را با غذا یا بدون غذا مصرف کنید، اما بهتر است آن را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید.
در بیشتر مواقع پس از دوز اولیه، دوز معمول روزانه برای بزرگسالان و کودکان بالای ۱۰ سال ۱۲۵ میکروگرم تا ۲۵۰ میکروگرم است. هرچند میزان دوزها برای افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری کلیوی کمتر خواهد بود، زیرا ممکن است عوارض جانبی بیشتری داشته باشند.
برای نوزادان و کودکان زیر ۱۰ سال نیز، پزشک از وزن و سن کودک شما برای تعیین دوز مناسب استفاده می‌کند.
اگر یک نوبت دارو را فراموش کردم چه باید بکنم؟
اگر یک نوبت قرص دیگوکسین را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر تقریباً زمان نوبت بعدی فرا رسیده است، نوبت فراموش‌شده را رها کنید و فقط نوبت بعدی را مصرف کنید. از مصرف دوز اضافی خودداری کنید.
عوارض جانبی داروی دیگوکسین چیست؟
مانند تمام داروها، دیگوکسین هم می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. همچنین برخی از افراد به‌دلیل شرایط پزشکی خاصی که دارند، در قیاس با سایرین نسبت به اثرات دیگوکسین حساس‌تر هستند. برای مثال کودکان، افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری کلیوی یا تیروئید کم‌کار باید با احتیاط بیشتری این دارو را مصرف کنند.
شایع‌ترین عوارض جانبی دیگوکسین عبارتند از:
- مشکلات قلبی، از جمله تغییر در ضربان یا ریتم قلب
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- درد معده یا مشکلات روده
- تاری دید یا دید زرد/ سبز
- سردرد
- ضعف
- سرگیجه
- گیجی
- اضطراب، افسردگی یا توهم
- بزرگ شدن سینه در مردان
- کهیر
اگر هر یک از این عوارض جانبی را احساس کردید موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
در مواردی دیگوکسین می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک بعضا جدی هم بشود. اگر هر یک از علائم واکنش آلرژیک جدی زیر را دارید، مصرف این دارو را متوقف کنید و فورا از پزشک کمک بگیرید:
- مشکلات تنفسی یا خس خس سینه
- ضربان قلب بالا
- تب یا احساس ناخوشی عمومی
- تورم غدد لنفاوی
- تورم صورت، لب‌ها، دهان، زبان یا گلو
- مشکل در بلع یا گرفتگی گلو
- خارش، بثورات پوستی یا برجستگی‌های قرمز کم رنگ روی پوست به نام کهیر
- حالت تهوع یا استفراغ
- سرگیجه، احساس سبکی سر، یا غش
- گرفتگی معده
- درد مفاصل
در ضمن افرادی که بیماری قلبی دارند یا داروهای دیگری مصرف می‌کنند که بر قلب تأثیر می‌گذارد، درصورت هرگونه احساس تغییر در ضربان قلب یا موارد زیر، فوراً موضوع را به پزشک خود اطلاع دهند:
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- احساس سرگیجه، سبکی سر، یا غش کردن
- تغییرات در ضربان یا ریتم قلب، مانند ضربان تند، ضربان آهسته، تپش یا پرش ضربان قلب
- گیجی
- احساس ضعف یا خستگی آسان
عوارض مصرف بیش از حد داروی دیگوکسین
مصرف بیش از حد دیگوکسین ممکن است باعث ایجاد آریتمی‌های دردسرساز یا هیپرکالمی بدخیم شود. اصولا وجود دیگوکسین بیش از حد در بدن ممکن است باعث مسمومیت دیگوکسین شود. اگر هر یک از علائم مسمومیت دیگوکسین را تجربه کردید، مصرف آن را متوقف کنید و فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. این علائم شامل موارد زیر است:
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع یا استفراغ
- اسهال مداوم
- گیجی
- ضعف
- تغییرات در بینایی
- ریتم غیرطبیعی قلب (آریتمی)
- ضربان قلب تند یا کند
البته مقدار دیگوکسینی که می‌تواند منجر به بروز عوارض مصرف بیش از حد شود از فردی به فرد دیگر متفاوت است. کودکان و افراد مسن ممکن است بیشتر تحت تاثیر اثرات دیگوکسین بیش از حد قرار گیرند.
اگر بیش از دوز تجویز شده دارو را مصرف کرده‌اید، ممکن است پزشک از شما بخواهد که آزمایش خون بدهید تا میزان دیگوکسین در خون شما را بررسی کند و عملکرد کلیه‌های شما را تحت نظر بگیرد. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که یک نوار قلب (ECG) انجام دهید تا تأثیر دوز زیاد دارو بر ضربان قلب شما چک شود.
چه داروهای دیگری بر دیگوکسین تأثیر می‌گذارد؟
همیشه تمام شرایط سلامتی خود و هر گونه داروهای تجویزی یا بدون نسخه و حتی ویتامین‌ها/ مواد معدنی، محصولات گیاهی و سایر مکمل‌هایی که استفاده می‌کنید را با پزشک خود در میان بگذارید. این کار به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا دیگوکسین یا هر داروی دیگری برای شما مناسب است یا خیر.
به‌طور کلی برخی از داروها می‌توانند بر نحوه عملکرد دیگوکسین تأثیر بگذارند یا می‌توانند خطر عوارض جانبی را افزایش دهند. از جمله:
- داروهایی که برای درمان ضربان قلب نامنظم (آریتمی)، بیماری‌های قلبی یا فشار خون بالا استفاده می‌شوند. مانند آمیودارون، وراپامیل یا دیلتیازم
- داروهایی که باعث ادرار بیشتر شما می‌شوند (ادرار آورها) مانند فوروزماید
- داروهایی مانند تتراسایکلین، کلاریترومایسین، اریترومایسین، ریفامپیسین، تری متوپریم یا ایتراکونازول که برای درمان عفونت‌های باکتریایی یا قارچی استفاده می‌شوند
- داروهای آرتریت، از جمله ایبوپروفن، دیکلوفناک، ایندومتاسین، هیدروکسی کلروکین یا کلروکین
- داروهایی برای درمان HIV مانند آتازاناویر، داروناویر، ریتوناویر یا ساکویناویر
سایر تداخلات دارویی دیگوکسین
برخی از داروهایی که می‌توانید بدون نسخه از داروخانه خریداری کنید ممکن است بر نحوه عملکرد دیگوکسین تأثیر بگذارند. مثلا:
- آنتی اسیدها، کائولین (برای ناراحتی‌های معده) یا ملین‌ها (برای یبوست)
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن
البته اینها همه داروهایی نیستند که می‌توانند بر دیگوکسین تأثیر بگذارند. قبل مصرف هر دارویی حتما بروشور داخل بسته داروهای خود را بخوانید. در ضمن در صورت داشتن سابقه عدم تعادل الکترولیت (هرکدام از موارد زیر)، حتما به پزشک خود اطلاع دهید:
- سطوح پایین پتاسیم (هیپوکالمی)
- سطوح پایین منیزیم (هیپومنیزیمی)
- سطوح پایین کلسیم (هیپوکلسمی)
- سطوح بالای کلسیم (هیپرکلسمی)
علاوه بر اینها اگر تحت یک درمان پزشکی به نام کاردیوورژن الکتریکی هستید، به پزشک خود بگویید که دیگوکسین مصرف می‌کنید. نکته دیگر اینکه ممکن است در صورتی که دیگوکسین خوراکی را همراه با غذاهای حاوی فیبر سبوس‌دار مصرف کنید، بدن شما دیگوکسین کمتری جذب کند.
محدودیت‌های مصرف داروی دیگوکسین در دوران شیردهی و بارداری
می‌توانید در دوران بارداری تحت نظر پزشک متخصص دیگوکسین مصرف کنید. مهم این است که بیماری قلبی شما در دوران بارداری به‌خوبی تحت درمان باشد. اما اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. اگر پزشک شما دیگوکسین را در دوران بارداری توصیه کند، کمترین دوز اثرگذار را تجویز می‌کند. سطح دارو در خون شما نیز به‌صورت منظم با انجام آزمایش خون اندازه‌گیری خواهد شد.
در دوران شیردهی هم می‌توانید با مشورت پزشک مصرف این دارو را ادامه دهید. دیگوکسین در مقادیر بسیار کم وارد شیر مادر می‌شود و هیچ عارضه جانبی از این دارو در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند دیده نشده است. فراموش نکنید که ادامه مصرف دیگوکسین برای حفظ سلامتی شما مهم است. با این حال حتما تحت نظر پزشک مصرف این دارو در دوران شیردهی را ادامه دهید.
