اسهال یکی از بیماری‌های رایج است. البتعه این بیماری، جزو بیماری‌های کوتاه مدت است و چند روز بیشتر طول نمی‌کشد. اما زمانی که این بیماری بیشتر از چند روز طول بکشد، معمولاً نشان دهنده این است که مشکل دیگری وجود دارد. اما اگر برای چند هفته مبتلا به اسهال باشید، ممکن است دچار بیماری‌های جدی‌تری مانند التهاب روده یا عفونت روده شده باشید. در ادامه‌ی این مطلب از مجله پزشکی اسنپ دکتر به بیماری اسهال و راه‌های درمان آن خواهیم پرداخت.
نشانه‌های بیماری اسهال
علائم و نشانه‌های مرتبط با اسهال ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مدفوع شل و آبکی
- گرفتگی شکم
- درد شکم
- تب
- خون در مدفوع
- مخاط در مدفوع
- نفخ شکم
- حالت تهوع
- نیاز فوری به اجابت مزاج
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر شما بزرگسال محسوب می‌شوید، در این موارد به پزشک مراجعه کنید:
- اسهال شما بیش از چند روز ادامه داشته باشد.
- بدن شما دچار کم آبی شود.
- درد شدید شکمی یا مقعدی را احساس می‌کنید.
- مدفوع خونی یا سیاه دارید.
- تب بیش از 39 درجه سانتیگراد دارید.
در کودکان،به ویژه کودکان خردسال، این بیماری می‌تواند به سرعت منجر به کم آبی شود. اگر اسهال فرزند شما ظرف 24 ساعت بهبود نیافت یا کودک شما نشانه‌های زیر را داشته باشد، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- بدن کودک شما کم آب شود.
- تب بیش از 102 درجه فارنهایت (39 درجه سانتیگراد) دارد.
- مدفوع خونی یا سیاه دارد.
علل بیماری اسهال
تعدادی از بیماری‌ها و برخی از شرایط جسمی، می‌تواند علت بیماری اسهال باشد. برای مثال:
ویروس‌ها
برخی از ویروس‌ها می‌توانند باعث اسهال شوند. ویروس‌هایی که می‌توانند باعث اسهال شوند شامل ویروس (Norwalk)، ویروس سیتومگالو و هپاتیت است. روتاویروس دلیل شایع اسهال حاد کودکان است. ویروس عامل بیماری کرونا (COVID 19) نیز با علائم گوارشی، از جمله حالت تهوع، استفراغ و اسهال همراه است.
باکتری‌ها و انگل‌ها
غذا یا آب آلوده می‌تواند باکتری و انگل‌هایی را به بدن شما منتقل کند. اگر هنگام مسافرت به دلیل وجود انواع باکتری و انگل دچار این بیماری شوید، این نوع از اسهال، اسهال مسافرتی نامیده می‌شود. کلستریدیوم دیفیسیل نوع دیگری از باکتری است که می‌تواند باعث عفونت‌های جدی شود که در نهایت منجر به اسهال بشود.
دارو
بسیاری از داروها مانند آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند باعث اسهال شوند. آنتی بیوتیک‌ها باکتری‌های خوب و بد را، با هم از بین می‌برند. این کار باعث می‌شود که تعادل طبیعی باکتری‌ها را در روده‌ی شما به هم بریزد. سایر داروهایی که می‌توانند باعث اسهال شوند، داروهای سرطانی و آنتی اسیدهایی با منیزیم هستند. علاوه بر این داروها، داروهای کاهش وزن و داروهای نقرس می‌تواند از دلایل اسهال باشد.
شیمی درمانی
پرتو درمانی یا شیمی درمانی ممکن است باعث شل شدن مدفوع شما شود. این اسهال تا سه هفته پس از پایان درمان شما ادامه خواهد داشت.
سرطان
به احتمال خیلی زیاد برخی از انواع سرطان مانند سندروم کارسینوئید، سرطان روده بزرگ، سرطان لوزالمعده و فئوکروسیتوما ممکن است باعث اسهال شود.
دویدن
دویدن نیز می‌تواند از دلایل اسهال باشد. معمولاً پس از طی مسافت طولانی (بیشتر از ده کیلومتر) یا دویدن‌های شدید ممکن است دچار اسهال شوید.
عدم تحمل لاکتوز
لاکتوز قندی است که در شیر و سایر محصولات لبنی یافت می‌شود. افرادی که در هضم لاکتوز مشکل دارند پس از خوردن محصولات لبنی دچار اسهال می‌شوند. عدم تحمل لاکتوز می‌تواند با افزایش سن افزایش یابد.
فروکتوز
فروکتوز قندی است که به طور طبیعی در میوه‌ها و عسل یافت می‌شود. این ماده اغلب به عنوان شیرین کننده به برخی نوشیدنی‌ها اضافه می‌شود. استفاده از فروکتوز در افرادی که توانایی هضم آن را نداشته باشند، می‌تواند دلیل اسهال شدن باشد.
قندهای مصنوعی
سوربیتول و مانیتول، قندهای مصنوعی موجود در آدامس‌ها، می‌توانند در برخی از افراد که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، باعث اسهال شوند.
عمل جراحی
برخی از جراحی‌های پزشکی مانند جراحی کیسه‌ی صفرا می‌تواند از دلایل اسهال در افراد باشد. سایر اختلالات گوارشی مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، بیماری سلیاک، کولیت میکروسکوپی و سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر می‌تواند دیل ابتلا به اسهال باشد.
عوارض بیماری اسهال
این بیماری می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود که در صورت بی‌توجهی، تهدیدی برای زندگی اشخاص به حساب می‌آید. کم آبی بدن به ویژه در کودکان، افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند خطرناک است. اگر علائم کم آبی شدید دارید، به پزشک مراجعه کنید. نشانه‌های کم آبی در افراد بزرگسال عبارتند از تشنگی بیش از حد، خشکی دهان یا پوست، ضعف، سرگیجه و ادرار تیره رنگ. نشانه‌های کم آبی در کودکان و خردسالان متفاوت است. خشکی دهان و زبان، خواب آلودگی، بدون اشک گریه کردن، گودی در ناحیه شکم، چشم و گونه و تب بالای 39 درجه سانتیگراد از نشانه‌های کم آبی در کودکان و خردسالان است.
چگونه از اسهال جلوگیری کنیم؟
برخی از انواع این بیماری اجتناب‌ناپذیر هستند اما برخی از انواع اسهال مانند اسهال عفونی قابل درمان است. مهم‌ترین چیز در جلوگیری از اسهال عفونی، جلوگیری از تماس با عوامل عفونی عامل ایجاد آن است. این مهم به این معنی است که شستن دست و رعایت بهداشت بسیار مهم است. اگر بخواهیم از اسهالی که به علت ویروس به آن مبتلا شده‌ایم جلوگیری کنیم، باید به طور مرتب دست‌های خود را بشوییم. بعد و قبل غذا، پس از دست زدن به گوشت خام، پس از تعویض پوشک کودک، پس از استفاده از توالت و پس از عطسه یا سرفه باید دست‌های خود را بشویید.
واکسیناسیون
شما می‌توانید با استفاده از یکی از دو واکسن تأیید شده از نوزاد خود در برابر ویروس روتاویروس (شایع‌ترین علت اسهال ویروسی) در کودکان محافظت کنید. در مورد واکسیناسیون کودک از پزشک کودک خود سؤال کنید.
جلوگیری از اسهال مسافرتی
معمولاً افرادی که به کشورهایی سفر می‌کنند که در آنها بهداشت رعایت نمی‌شود و غذای پاکیزه وجود ندارد، مبتلا به اسهال می‌شوند. در ادامه چند راهکار برای کاهش خطر ابتلا به اسهال، ارائه می‌دهیم.
- مراقب آنچه که می‌خورید باشید. غذاها را به صورت پخته و گرم میل کنید. از مصرف میوه‌ها و سبزیجات به صورت خام خودداری کنید مگر اینکه خود شما بتوانید پوست آنها را جدا کنید.
- مراقب آنچه که می‌نوشید باشید. از آب‌های معدنی معتبر استفاده کنید. از آب‌های لوله‌کشی شده استفاده نکنید، حتی برای مسواک زدن هم از آب معدنی استفاده کنید. هنگام حمام کردن دهان خود را بسته نگه دارید و مراقب باشید آب وارد بینی شما نشود. نوشیدنی‌های گرم مانند چای یا قهوه خطر کمتری برای شما دارد. این نکته را به خاطر بسپارید که کافئین و الکل می‌تواند اسهال و کم آبی بدن شما را شدیدتر کند.
- در مورد آنتی بیوتیک‌ها از دکتر خود سؤال کنید. قبل از سفر به کشور دیگری این کار را انجام دهید خصوصا اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید.
- واکسیناسیون هپاتیت (A) و حصبه را قبل از رفتن به سفر، انجام دهید.
درمان‌های خانگی بیماری اسهال
بیماری اسهال معمولاً در خانه درمان می‌شود. در ادامه چند راه درمان را به شما معرفی می‌کنیم.
- مایعات مانند آب، آبمیوه و آبغوره زیاد بنوشید و از مصرف الکل و کافئین جداً خودداری کنید.
- زمانی که وضعیت دستگاه گوارشی شما به حالت عادی بازگشت، به تدریج غذاهای نیمه جامد و کم فیبر مانند تخم مرغ، برنج و مرغ را به وعده‌های غذایی خود اضافه کنید.
- برای مدت کوتاهی، دو تا سه روز از مصرف برخی مواد غذایی مانند لبنیات، غذاهای چرب و غذاهایی که فیبر بالایی دارند، خودداری کنید.
- در مور داروهای ضد اسهال از پزشک خود سؤال کنید و در صورت تأیید پزشک از آنها برای درمان استفاده کنید. برخی از داروهای ضد اسهال مانند لوپرامید و بیسموت ساب سالیسیلات بدون نسخه (LTC) هستند. این داروها به کنترل حرکات روده شما کمک می‌کنند. گاهی اوقات این داروها برای کودکان شما خطرساز خواهد شد پس بهتر است قبل از مصرف با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
- مصرف پروبیوتیک‌ها را جدی بگیرید. مصرف این مواد باعث افزایش باکتری‌های مفید در بدن شما می‌شود که عامل مؤثری در برقراری تعادل در دستگاه گوارشی بدن شما به شمار می‌آید. البته مشخص نیست که این راهکار می‌تواند به کوتاه شدن مدت زمان بیماری شما کمکی بکند یا خیر. پروبیوتیک‌ها به صورت کپسول یا مایع در دسترس هستند. قبل ار مصرف از یک پزشک درباره‌ی مقدار مصرف سؤال کنید.
روش‌ها و آزمایشات تشخیص اسهال چیست؟
اگر شما از سلامت کامل برخوردار باشید، ممکن است پزشک معالج شما بگویید که نیازی به آزمایش نیست. ولی اگر شما سلامت جسمی کاملی ندارید یا علائمی مانند تب شدید یا وجود خون در مدفوع داشته باشید، ممکن است که پزشک معالج شما توصیه کند که آزمایش مدفوع را انجام دهید. مشخص شدن نتیجه این آزمایش ممکن است یک یا دو روز طول بکشد. اگر شما درگیر مشکلات پزشکی دیگری باشید، ممکن است که انجام آزمایش خون نیاز باشد.
