دیابت، علائم و راه‌های درمان

دیابت شیرین یا بیماری دیابت به دسته‌ای از بیماری‌ها گفته می‌شود که بر نحو‌ه‌ی استفاده بدن از قند خون  یا گلوکز تأثیر می‌گذارد و به نوعی باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. انسولین قند را از خون به داخل سلول‌های بدن منتقل می‌کند تا ذخیره شود یا برای انرژی استفاده شود. با دیابت، بدن شما انسولین کافی تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به طور مؤثری از انسولین ساخته شده استفاده کند.
گلوکز برای سلامتی بدن ما حیاتی است. زیرا منبع مهمی از انرژی برای سلول‌هایی است که عضلات و بافت‌های بدن را تشکیل می‌دهند. همچنین منبع اصلی سوخت مغز محسوب می‌شود. در ادامه این مطلب از بلاگ پزشکی اسنپ‌دکتر به بیماری دیابت می‌پردازیم.

علت بروز بیماری دیابت

علت اصلی بیماری دیابت با توجه به انواع این بیماری متفاوت است. اما مهم نیست که شما چه نوع دیابتی داشته باشید. در هر صورت این بیماری می‌تواند منجر به وجود قند اضافی در خون شود. مقدار زیاد قند در خون می‌تواند منجر به مشکلات جدی در سلامتی شود. دیابت مزمن شامل دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 است.
از جمله عوامل بالقوه‌ای که منجر به ایجاد دیابت می‌شود، پیش دیابت و دیابت حاملگی است. پیش دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد، اما به اندازه کافی بالا نباشد که بتوان آن فرد را نزدیک به ابتلا به دیابت قرار داد.

پیش دیابت غالباً پیش‌ساز دیابت است، مگر اینکه اقدامات مناسب برای جلوگیری از پیشرفت آن انجام شود. دیابت بارداری در دوران بارداری رخ می‌دهد اما ممکن است پس از زایمان کودک برطرف شود.

بیماری دیابت بی‌مزه

 بیماری نادری به نام دیابت بی‌مزه هم وجود دارد که مربوط به دیابت شیرین نیست. اگرچه نام مشابهی دارند. این یک وضعیت متفاوت است که در آن کلیه‌های فرد مایعات زیادی را از بدن خارج می‌کنند. در طول روز احساس تشنگی شدیدی به فرد دست خواهد داد.

علائم بیماری دیابت

علائم بیماری دیابت بسته به میزان قند خون متفاوت است. بعضی از افراد، به ویژه آن‌هایی که پیش دیابت یا دیابت نوع 2 دارند ممکن است در بعضی مواقع علائمی را تجربه نکنند. در دیابت نوع 1، علائم به سرعت ظاهر شده و شدیدتر می‌شوند.

دیابت نوع 1

دیابت نوع 1، نوعی بیماری خود ایمنی است. سیستم ایمنی به سلول‌های پانکراس، جایی که انسولین ساخته می‌شود، حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. تاکنون علت این حمله مشخص نشده است. حدود 10 درصد افراد دیابتی از این نوع دیابت برخوردار هستند.

دیابت نوع 2

دیابت نوع 2 زمانی اتفاق می‌افتد که بدن در برابر انسولین مقاوم گردیده و قند در خون جمع شود.

علائم بیماری دیابت نوع 1 و نوع 2

برخی از علائم و نشانه‌های دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 عبارتند از:

• افزایش تشنگی
• تکرر ادرار
• گرسنگی شدید
• کاهش وزن بدون دلیل
• وجود کتون در ادرار
• خستگی
• تحریک‌پذیری
• تاری دید
• ظاهر شدن تدریجی زخم
• عفونت‌های مکرر مانند لثه یا عفونت‌های پوستی و عفونت‌های واژن

علاوه بر علائم عمومی دیابت، مردان مبتلا به دیابت ممکن است میل جنسی، اختلال نعوظ و قدرت عضلانی ضعیفی داشته باشند. زنان مبتلا به دیابت همچنین می‌توانند علائمی مانند عفونت‌های دستگاه ادراری، عفونت‌های مخمری و خشکی پوست را تجربه کنند. دیابت نوع 1 می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، گرچه اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شود. دیابت نوع 2، نوع شایع آن، در هر سنی امکان‌پذیر است اما این بیماری در افراد بالای 40 سال بیشتر دیده می‌شود.

مراجعه به پزشک را نادیده نگیرید

در صورت مشاهده علائم احتمالی دیابت، با پزشک خود تماس بگیرید. هرچه بیماری زودتر تشخیص داده شود، درمان زودتر شروع می‌شود. اگر بیماری دیابت قبلاً تشخیص داده شده است، تا زمان تثبیت سطح قند خون، به پیگیری دقیق پزشکی نیاز دارید.

علل ایجاد دیابت نوع 1

علت دقیق دیابت نوع 1 ناشناخته است. آنچه که در این مورد واضح و روشن است این است که سیستم ایمنی بدن که به طور معمول با باکتری‌ها یا ویروس‌های مضر مبارزه می‌کند، به سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. با این کار میزان انسولین کم یا اصلاً انسولین تولید نمی‌شود. قند به جای اینکه به سلول‌های بدن منتقل شود، در جریان خون جمع می‌شود.

ژن‌ها ممکن است در برخی افراد مسبب بیماری دیابت باشند. همچنین ممکن است نوعی ویروسی وارد بدن شده و باعث حمله به سیستم ایمنی بدن شود. تصور می شود که نوع 1 دیابت به دلیل ترکیبی از حساسیت ژنتیکی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود، هرچند که دقیقاً این عوامل هنوز مشخص نیستند. اعتقاد بر این نیست که افزایش وزن عاملی برای دیابت نوع 1 است.

دلایل پیش دیابت و دیابت نوع 2

در پیش دیابت که می‌تواند منجر به دیابت نوع 2 شود و در دیابت نوع 2، سلول‌های بدن در برابر عملکرد انسولین مقاوم می‌شوند. بنابراین لوزالمعده قادر به تولید انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت نیست. به جای اینکه قند تولید شده در سلول‌ها ذخیره شده و مورد استفاده قرار گیرد، در جریان خون بدن وارد می‌شود.

دلیل قطعی دیابت نوع 2

اینکه چرا این اتفاق می‌افتد دقیقاً مشخص نیست، گرچه اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در ایجاد دیابت نوع 2 نقش دارند. اضافه وزن به شدت با ابتلا به دیابت نوع 2 ارتباط دارد، اما همه افراد مبتلا به نوع 2 دارای اضافه وزن نیستند.

دلایل بیماری دیابت بارداری

در دوران بارداری، جفت، هورمون‌هایی تولید می‌کند تا بارداری شما را حفظ کند. این هورمون‌ها باعث مقاومت بیشتر سلول‌های شما در برابر انسولین می‌شوند. به طور معمول، لوزالمعده با تولید انسولین اضافی برای غلبه بر این مقاومت پاسخ می‌دهد.
اما گاهی اوقات پانکراس قادر به ادامه فعالیت خود نیست. زمانی که این اتفاق می‌افتد، مقدار کمی گلوکز وارد سلول‌های شما می‌شود و مقدار زیادی در خون می‌ماند. در نتیجه دیابت بارداری ایجاد می‌شود. عواملی که باعث افزایش ابتلا به دیابت در فرد می‌شود، به نوع دیابت بستگی دارد.

علل شیوع دیابت نوع 1

اگرچه علت دقیق دیابت نوع 1 ناشناخته است، اما در این میان عواملی که ممکن است نشانۀ افزایش خطر و آسیب برای افراد مبتلا به دیابت باشند عبارتند از:

• سابقه خانوادگی
   اگر والدین یا خواهر یا برادر شما دیابت نوع 1 داشته باشند، احتمال ابتلا به دیابت در شما نیز افزایش می‌یابد.
• فاکتورهای محیطی
  شرایطی مانند قرار گرفتن در معرض بیماری ویروسی احتمالاً در دیابت نوع 1 نقش دارد.

وجود سلول‌های آسیب‌رساننده سیستم ایمنی بدن (Antibody)

گاهی اوقات اعضای خانواده مبتلا به دیابت نوع 1 از نظر میزان آنتی‌بادی‌های دیابت مورد آزمایش قرار می‌گیرند. اگر این آنتی بادی‌ها را در بدن خود داشته باشید، احتمال ابتلا به دیابت نوع 1 افزایش می‌یابد. اما باید توجه داشت که تمام کسانی که این آنتی بادی‌ها را دارند به دیابت مبتلا نمی‌شوند

شرایط جغرافیا
در برخی از کشورها مانند فنلاند و سوئد میزان دیابت نوع 1 بیشتر است.

علل شیوع پیش دیابت و دیابت نوع 2

محققان تاکنون متوجه نشده‌اند، که چرا بعضی از افراد به بیماری‌های دیابت پیش دیابت و دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند. در حالی که دیگران به این بیماری مبتلا نمی‌شوند.
روشن است که عوامل خاصی خطر ابتلا به این نوع از دیابت‌ها را افزایش می‌دهند، از جمله:

وزن

هرچه بافت چربی بیشتری داشته باشید، مقاومت سلول‌های شما در برابر انسولین بیشتر می‌شود.

عدم فعالیت

هرچه فعالیت کمتری داشته باشید، خطر ابتلا به بیماری دیابت در شما بیشتر می‌شود. فعالیت بدنی به شما کمک می‌کند تا وزن خود را کنترل کنید. همچنین از گلوکز به عنوان انرژی استفاده می‌کند و سلول‌های شما را نسبت به انسولین حساس می‌کند.

سابقه خانوادگی

اگر والدین یا خواهر یا برادر شما به دیابت نوع 2 مبتلا شوند، احتمال ابتلا در شما افزایش می‌یابد.

نژاد یا قومیت

اگرچه دلیل آن مشخص نیست، اما افراد خاصی از جمله سیاه‌پوستان، اسپانیایی تبارها، مردم هندوستان و بخش‌هایی از آسیا در معرض خطر بیشتر ابتلا به دیابت هستند.

سن

با افزایش سن احتمال ابتلا به دیابت در افراد افزایش می‌یابد. این موضوع ممکن است به این دلیل باشد که فرد تمایل به ورزش و تحرک ندارد، قدرت عضلانی خود را از دست می‌دهد و با افزایش سن افزایش وزن نیز صورت وزن می‌گیرد. اما دیابت نوع 2 در بین کودکان، نوجوانان و بزرگسالان نیز در حال افزایش است.

دیابت بارداری

اگر هنگام بارداری به دیابت بارداری مبتلا شده‌اید، خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع 2 نیز افزایش می‌یابد. اگر نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم به دنیا آمده باشد، در معرض خطر دیابت نوع 2 نیز است.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

برای خانم‌ها، داشتن سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک بیماری شایع است. با قاعدگی نامنظم، رشد موهای زائد و چاقی مشخص می‌شود خطر ابتلا به دیابت نیز افزایش می‌دهد.

فشار خون بالا

داشتن فشار خون بیش از 140/90 میلی متر جیوه با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 ارتباط دارد.

سطح غیر طبیعی کلسترول و تری گلیسیرید

تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی است که در خون وجود دارد. افرادی که دارای سطح بالای تری گلیسیرید هستند، خطر دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهند. در این صورت لازم است به پزشک مراجعه کنید تا اطلاعات لازم در مورد سطح کلسترول و تری گلیسیرید به شما بدهد.

عوامل افزایش دیابت بارداری

زنان باردار می‌توانند به دیابت بارداری مبتلا شوند. برخی از زنان بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. عوامل خطر دیابت بارداری عبارتند از:

سن

زنان بالای 25 سال در معرض خطر بیشتری هستند.

سابقه خانوادگی یا شخصی

عللی احتمال ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد.

• در صورت ابتلا به دیابت، پیش دیابت یا دیابت نوع 2
• ابتلای یکی از اعضای نزدیک خانواده مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر به دیابت نوع 2

علل ابتلا به دیابت بارداری

•  اگر در دوران بارداری قبلی خود به دیابت بارداری مبتلا شده‌اید
• نوزاد با وزن بالای 4 کیلوگرم به دنیا آورده‌اید
• اگر شما یک سقط جنین بدون دلیل داشته‌اید

وزن

اضافه وزن قبل از بارداری خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهد.

آزمایش خون برای تشخیص بیماری دیابت

هر فردی که علائم دیابت دارد یا در معرض خطر بیماری است باید آزمایش شود. زنان در سه ماهه دوم یا سوم بارداری خود به طور معمول از نظر دیابت بارداری مورد آزمایش قرار می‌گیرند. پزشکان از این آزمایشات خون برای تشخیص پیش دیابت و دیابت استفاده می‌کنند:

• آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا بعد از 8 ساعت غذا خوردن، قند خون شما را اندازه گیری می‌کند. آزمایش (A1C) تصویری از سطح قند خون در 3 ماه گذشته ارائه می‌دهد.
• برای تشخیص دیابت بارداری، پزشک بین هفته‌های 24 و 28 بارداری سطح قند خون را آزمایش می‌کنند.

آزمایشات دیگری نیز برای تعیین سطح گلوکز خون انجام می‌شود. بنابراین هنگامی که توجه ابتلا به دیابت شدید هرچه زودتر درمان را شروع کنید نتیجه بهتری دریافت خواهید کرد.

راه درمان بیماری دیابت

در ادامه راه‌های درمان بیماری دیابت را برای شما بیان خواهیم کرد.

تغذیه سالم

یک تغذیه سالم برای کنترل یا درمان دیابت شامل مصرف میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های بدون چربی، غلات کامل و مواد خوراکی حاوی فیبر است. همچنین مواد غذایی حاوی چربی و کالری کم توصیه می‌شود. برای داشتن یک تغذیه سالم مصرف برخی موارد از جمله چربی‌های اشباع، کربوهیدرات‌های تصفیه شده و شیرینی‌جات از نظر پزشک متخصص منع شده است.

فعالیت بدنی

همه به ورزش هوازی منظم نیاز دارند و افرادی که دیابت دارند نیز از این قاعده مستثنی نیستند. ورزش با انتقال قند به سلول‌های خود، جایی که برای انرژی استفاده می‌شود، سطح قند خون را کاهش می‌دهد. ورزش همچنین حساسیت شما به انسولین را افزایش می‌دهد، این بدان معناست که بدن شما برای انتقال قند به سلول‌ها به انسولین کمتری نیاز دارد.

انسولین

افراد مبتلا به دیابت نوع 1 برای زنده ماندن به انسولین درمانی نیاز دارند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا دیابت بارداری نیز به انسولین درمانی نیاز دارند. انواع بسیاری از انسولین در دسترس است، از جمله انسولین کوتاه اثر (انسولین منظم)، انسولین سریع اثر، انسولین طولانی مدت و غیره. بسته به نیاز شما، پزشک ممکن است ترکیبی از انواع انسولین را برای استفاده در طول شبانه‌روز تجویز کند.

عوارض طولانی مدت دیابت

عوارض طولانی مدت دیابت به تدریج ایجاد می شود. هرچه مدت بیشتری به دیابت مبتلا باشید و هرچه میزان قند خون شما کمتر کنترل شود خطر عوارض بیشتر است. در نهایت، عوارض دیابت ممکن است ناتوان کننده یا حتی تهدید‌کننده زندگی باشد. عوارض احتمالی عبارتند از:

بیماری قلب و عروق

دیابت به طور چشمگیری خطر ابتلا به مشکلات مختلف قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد، از جمله بیماری عروق کرونر همراه با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته مغزی و تنگی عروق (تصلب شرایین) رخ می‌دهد.

آسیب عصبی (نوروپاتی)

قند اضافی می‌تواند به دیوارۀ رگ‌های خونی و ریز مویرگ‌ها آسیب برساند که باعث تغذیۀ اعصاب، به ویژه در پاها می‌شوند. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد عوارضی مانند گزگز، بی‌حسی، سوزش یا درد شود. معمولاً از نوک انگشتان پا یا انگشتان دست شروع می‌شود و به تدریج به سمت بالا گسترش می‌یابد. دیابت ممکن است شما را مستعد ابتلا به مشکلات پوستی، از جمله عفونت‌های باکتریایی و قارچی نیز کند.

اختلال شنوایی

مشکلات شنوایی بیشتر در افراد دیابتی دیده می‌شود.

بیماری آلزایمر

دیابت نوع 2 ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل مانند بیماری آلزایمر را افزایش دهد. هرچه کنترل قند خون ضعیف‌تر باشد، عوارض ناشی از دیابت نیز بیشتر می‌شود. اگرچه نظریه‌هایی در مورد چگونگی ارتباط این اختلالات وجود دارد، اما هنوز هیچ یک اثبات نشده است.

افسردگی

علائم افسردگی در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 شایع است. افسردگی می‌تواند بر مدیریت دیابت تأثیر بگذارد.

آسیب کلیه (نفروپاتی)

کلیه‌ها حاوی میلیون‌ها ریز رگ خونی کوچک (گلومرول) هستند که مواد زائد خون شما را فیلتر می‌کنند. دیابت می‌تواند به این سیستم فیلتر ظریف آسیب برساند. آسیب شدید می‌تواند منجر به نارسایی کلیه یا بیماری کلیه شود که ممکن است به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشید.

تأثیر سبک زندگی بر درمان دیابت

نمی‌توان از دیابت نوع 1 جلوگیری کرد. با این حال، موارد سبک زندگی سالم که به درمان دیابت پیش دیابت، دیابت نوع 2 و دیابت بارداری کمک می‌کند.
تغییر سبک زندگیی می‌تواند به پیشگیری ابتلا به بیماری کمک کند:

• غذاهای سالم بخورید. غذاهای کم‌چربی و کالری و فیبر بیشتری انتخاب کنید. برای جلوگیری از کسالت برای ایجاد تنوع در زندگی روزمره خود تلاش کنید.
• بیشتر استراتژی‌های پیشگیری از دیابت شامل انجام تغییرات ساده در رژیم غذایی و تناسب اندام شما است.

راه‌های جلوگیری از دیابت نوع 2

در اینجا چند مورد را که می‌توانید برای جلوگیری از دیابت نوع 2 انجام دهید ذکر کرده‌ایم.

• حداقل 150 دقیقه در هفته ورزش هوازی مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری داشته باشید.
• چربی‌های اشباع و ترانس را به همراه کربوهیدرات‌های تصفیه شده از رژیم غذایی خود خارج کنید.
• بیشتر میوه، سبزیجات و غلات کامل بخورید و به وزن ایده‌آل خود برسید.