چطور با افسردگی پس از زایمان مقابله کنیم؟

افسردگی پس از زایمان چیست؟ پاسخ این سؤال موضوعی است که در این مطلب از مجله‌ی پزشکی اسنپ دکتر بیان خواهیم کرد. در چند هفتۀ اول مراقبت از یک نوزاد تازه متولد شده، بیشتر مادران احساس اضطراب، غم، ناامیدی و خستگی مفرط دارند. این احساسات به مرور طی چند هفته بهبود می‌یابد. اما برای برخی از زنان این احساسات بسیار قوی و ماندگار هستند یا بهتر نمی‌شوند. بنابراین اگر این احساسات بعد از حدود 2 هفته از بین نرود و  مراقبت از کودک را برای مادر سخت کند، می‎‌توان به این نتیجه رسید که مادر درگیر افسردگی پس از زایمان است. نمی‌شود برای وجود این احساسات در مادر آنها را مقصر دانست که دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند. افسردگی پس از زایمان قابل درمان است. درمان به بیشتر زنان کمک می‌کند تا دوباره احساسات خود را بهبود دهند.

علائم و نشانه‌های افسردگی پس از زایمان چیست؟

علائم افسردگی پس از زایمان در هر زن متفاوت است. اما علائم رایج عبارتند از:

• احساس غمگینی، ناامیدی یا اضطراب
• احساس نگرانی، ترس یا وحشت
• سرزنش بی دلیل
• گریه کردن مداوم
• بدخلقی
• عصبانیت
• اختلال در خواب
• تغییر اشتهای ناگهانی
• عدم تمرکز
• عدم تحمل جمعیت
• عدم دلبستگی به کودک
• عدم تمایل به فعالیت‌های دلخواه

برخی از زنان علائم بسیار جدی زیر را نیز دارند:

• افکار آسیب‌رسان به کودک یا خود
• توهم و تفکر غیرواقعی
• پارانویا
• نگرانی، شک یا بی‌اعتمادی

چه عواملی باعث افسردگی پس از زایمان می‌شود؟

افسردگی پس از زایمان به دلیل ترکیبی از موارد زیر ایجاد می‌شود:

• تغییرات هورمونی که پس از تولد کودک اتفاق می‌‍‌‌‌افتد.
• تغییراتی مانند از دست دادن خواب و افزایش استرس ناشی از مراقبت از نوزاد تازه متولد شده نیز این شرایط را تشدید می‌کند.

چه کسی دچار افسردگی پس از زایمان می‌شود؟

افسردگی پس از زایمان می‌تواند برای هر زنی رخ دهد، اما برخی از آن‌ها بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن خواهند بود. زنانی که در گذشته هر نوع افسردگی را تجربه کردند (از جمله افسردگی پس از زایمان) یا سابقه‌ی افسردگی در خانواده آن‌ها وجود دارد، بیشتر در معرض افسردگی پس از زایمان قرار دارند. موارد دیگری که ممکن است احتمال افسردگی پس از زایمان را افزایش دهند، شامل استرس جدی در دوران بارداری، مشکلات پزشکی در دوران بارداری یا بعد از زایمان و عدم حمایت در خانه است.

چگونه افسردگی پس از زایمان تشخیص داده می‌شود؟

پزشک یا روانشناس معمولاً براساس علائم زنی که مبتلا به افسردگی پس از زایمان است را تشخیص می‌دهد. گاهی اوقات خود زن متوجه علائم می‌شود. شریک زندگی، همسر، عضو خانواده یا دوست نگران نیز قادرند علائم را تشخیص دهند.

چگونه افسردگی پس از زایمان درمان می‌شود؟

• مشاوره
• توجه و مراقبت از خود (خواب کافی، خوب غذای مناسب در هر وعده، ورزش و تخصیص وقت برای استراحت)
• دریافت حمایت بیشتر از طریق پیوستن به یک گروه یا مشورت (از طریق تلفن یا آنلاین)
• مصرف داروهایی بی‌خطر در دوران شیردهی

حمایت درمان افسردگی پس از زایمان

اگر علائم افسردگی پس از زایمان را دارید، فوراً کمک لازم را دریافت نمایید. هرچه زودتر جهت بهبود خود اقدام کنید، زودتر احساس بهتری را به دست خواهید آورد. متخصصان پزشکی و بهداشت در هر منطقه بهترین افراد برای شروع هستند. آن‌ها می‌توانند:

• برای کمک به شما داروهایی تجویز کنند.
• جهت دریافت توصیه‌های لازم درمان شما را به روانشناس، روانپزشک یا سایر کارکنان بهداشت روان ارجاع دهند.
• آزمایش خون انجام دهید تا مطمئن شوید موضوع دیگری باعث بروز علائم افسردگی در شما نشده است.
• اگر دسترسی به خدمات بهداشتی ندارید، می‌توانید به صورت آنلاین اطلاعات لازم در هر مرحله را مطالعه نمایید.
• همچنین می‌توانید به نزدیکترین اورژانس یا بیمارستان دارای متخصص در این حوزه مراجعه کنید.

روان‌پریشی پس از زایمان

روان پریشی پس از زایمان یک بیماری نادر است که به طور معمول در هفته‌ی اول پس از زایمان ایجاد می‌شود، دارای علائم و نشانه‌های شدید است. علائم این اختلال شامل موارد زیر است:

• گیجی و حواس‌پرتی
• افکار وسواسی درباره‌ی کودک خود
• توهم و هذیان
• اختلالات خواب
• انرژی و تحریک‌پذیری بیش از حد

روان‌پریشی پس از زایمان ممکن است منجر به افکار یا رفتارهای تهدید کننده زندگی شود و نیاز به درمان فوری دارد.

افسردگی پس از زایمان در پدران

پدران نیز می‌توانند افسردگی پس از زایمان را تجربه کنند. آن‌ها ممکن است احساس غم یا خستگی کنند، بیش از حد احساس اضطراب کنند یا تغییراتی در الگوی معمول غذا خوردن و خواب خود داشته باشند. همان علائمی که مادران با افسردگی پس از زایمان تجربه می‌کنند. پدرانی که جوان هستند، سابقه‌ی افسردگی دارند، مشکلات مربوط به رابطه را تجربه می‌کنند یا از نظر اقتصادی با مشکل روبرو هستند، بیشتر در معرض افسردگی پس از زایمان قرار دارند.

درمان پدران با افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان در پدران که گاهی اوقات افسردگی پس از زایمان پدرانه نامیده می‌شود، می‌تواند همان تأثیر منفی را در روابط شریک زندگی و رشد کودک داشته باشد که افسردگی پس از زایمان در مادران دارد. اگر پدر تازه وارد هستید و علائم افسردگی یا اضطراب را در دوران بارداری همسر خود یا در اولین سال پس از تولد فرزند خود تجربه می‌کنید، با متخصص خود صحبت کنید. درمان‌های مشابه و حمایت‌های ارائه شده از مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان می‌تواند در درمان افسردگی پس از زایمان در پدران مفید باشد.

چه موقع بهتر است به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بعد از تولد کودک احساس افسردگی داشتید، ممکن است از پذیرفتن آن احساس ترس داشته باشید. اگر علائمی از موارد فوق را پس از زایمان یا افسردگی پس از زایمان را تجربه کردید، با پزشک خود در این زمینه مشورت نمایید. اگر نشانه‌های افسردگی در شما به صورت یکی از این ویژگی‌هاست، لازم است سریعتر با پزشک خود تماس حاصل فرمایید:

• بعد از دو هفته با تشدید احساسات روبرو شدید
• خلق و خوی شما بدتر شد
• مراقبت از کودک برای شما سخت است
• انجام کارهای روزمره را دشوار می‌دانید
• افکار آسیب‌رسان به خود یا کودک خود را دارید
• اگر فکر خودکشی دارید و غیره .

افراد مبتلا به افسردگی ممکن است نتوانند افسردگی خود را تشخیص دهند یا تصدیق کنند. آن‌ها ممکن است از علائم و نشانه‌های افسردگی آگاهی نداشته باشند. اگر مشکوک هستید که یکی از دوستان یا عزیزانتان دچار افسردگی پس از زایمان یا روان ‌پریشی پس از زایمان شده است، به آن‌ها کمک کنید فوراً مراقبت‌های پزشکی را دنبال کنند. از این رو وقت خود را از دست ندهید تا این اختلال پیشرفت نکند.

علل بروز افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان در زنان هیچ دلیل خاصی ندارد، اما ممکن است مسائل جسمی و عاطفی در این امر مؤثر باشند.

تغییرات فیزیکی: کمی برش روی پوست شکم یا افزایش چربی شکمی پس از زایمان، افت میزان هورمون‌ها (استروژن و پروژسترون) در بدن به افسردگی پس از زایمان کمک می‌کند. سایر هورمون‌های غده‌ی تیروئید نیز ممکن است به شدت کاهش یابد که می‌تواند احساس خستگی، سستی و افسردگی را در شما ایجاد کند.
مسائل احساسی: هنگامی که کم‌خواب یا پرخواب شده باشید، ممکن است در رسیدگی به مشکلات جزئی نیز مشکل داشته باشید. ممکن است نگران توانایی خود در مراقبت از نوزاد باشید. ممکن است احساس جذابیت کمتری داشته باشید، با احساس عدم هویت دست و پنجه نرم کنید یا احساس کنید کنترل زندگی خود را از دست دادید. هر یک از این مسائل می‌توانند به افسردگی پس از زایمان کمک کنند.

عوامل خطر ساز افسردگی بعد از زایمان

هر مادری برای اولین بار پس از زایمان می‌تواند افسردگی پس از زایمان را تجربه کند و پس از تولد هر کودک (نه فقط اولین کودک) این اختلال در احساسات ایجاد شود. با این حال خطر این اختلال یا ناراحتی برای شما افزایش می‌یابد اگر:

• شما در دوران بارداری یا در زمان دیگری سابقه‌ی افسردگی داشتید.
• اگر مبتلا به اختلال دو قطبی هستید
• در بارداری قبلی افسردگی پس از زایمان داشتید
• هر گونه سابقه‌ی افسردگی در افراد خانواده داشته باشید
• در صورتی که در طول سال گذشته حوادث استرس‌زایی را تجربه کردید، مانند سختی دوران بارداری، بیماری یا از دست دادن شغل
• اگر کودک شما دارای مشکلات سلامتی یا سایر نیازهای خاص است
• فرزندان شما دوقلو، سه قلو یا بیشتر باشند
• اگر شما در شیردهی مشکل دارید
• هرگونه مشکل در رابطه با همسر یا اعضای خانواده
• عدم دریافت حمایت کافی
• مشکلات مالی و ناخواسته بودن فرزند.

عوارض افسردگی بعد از زایمان برای مادر و پدر

افسردگی پس از زایمان که درمان نشود، می‌تواند در پیوند مادر و کودک اختلال و مشکلات خانوادگی ایجاد کند. برای مادران افسردگی پس از زایمان درمان نشده می‌تواند ماه‌ها یا بیشتر زمان نیاز باشد. گاهی اوقات به یک اختلال افسردگی مزمن تبدیل می‌شود. حتی در صورت درمان افسردگی پس از زایمان خطر ابتلا به دوره‌های بعدی افسردگی اساسی در زن افزایش می‌یابد. برای پدران افسردگی پس از زایمان می‌تواند اثر مشابهی داشته باشد و باعث فشارهای عاطفی برای همه‌ی افراد نزدیک به یک نوزاد جدید شود. وقتی مادر افسرده می‌شود، احتمال ابتلا به افسردگی در پدر کودک نیز افزایش می‌یابد. پدران در حال حاضر در معرض خطر افزایش افسردگی هستند. خواه شریک زندگی آن‌ها تحت تأثیر قرار گیرد یا نه.

عوارض افسردگی بعد از زایمان مادر یا پدر برای کودکان

مادران یا پدران کودکانی که افسردگی پس از زایمان درمان نشده دارند، بیشتر دچار مشکلات عاطفی و رفتاری مانند مشکلات خواب، غذا، گریه و تأخیر در تکلم می‌شوند.

جلوگیری از بروز افسردگی بعد از زایمان

اگر سابقه‌ی افسردگی دارید، به خصوص اگر افسردگی پس از زایمان را تجربه کردید، در صورتی که قصد بارداری دارید یا به محض اطلاع از بارداری با پزشک خود مشورت نمایید. در دوران بارداری پزشک می‌تواند شما را از نظر علائم و نشانه‌های افسردگی از نزدیک تحت نظر داشته باشد. وی ممکن است در طول بارداری و پس از زایمان یک پرسش ‌نامه‌ی غربالگری افسردگی برای شما تهیه کند. بعضی اوقات می‌توان افسردگی خفیف را با گروه‌های پشتیبانی، مشاوره یا سایر روش‌های درمانی کنترل کرد. در موارد دیگر حتی در دوران بارداری نیز ممکن است داروهای ضد افسردگی توصیه شود.
هرچه زودتر افسردگی پس از زایمان تشخیص داده شود، درمان می‌تواند سریعتر آغاز شود. اگر سابقه افسردگی پس از زایمان دارید، پزشک بلافاصله پس از زایمان ممکن است درمان ضد افسردگی یا روان درمانی را توصیه کند.

بررسی اجمالی
تولد نوزاد می‌تواند احساسات قوی مانند هیجان و شادی تا ترس و اضطراب را تحریک کند. اما علاوه بر این می‌تواند منجر به تغییراتی شود که ممکن است انتظار آن‌ها را نداشته باشید. مانند افسردگی. در صورت تشخیص به موقع و اقدام لازم درمان سریع به شما کمک می‌کند، علائم خود را کنترل کنید و با کودک خود ارتباط برقرار کنید. علائم معمولاً در چند هفتۀ اول پس از زایمان ایجاد می‌شوند، اما ممکن است زودتر از زمان زایمان در دوران بارداری یا دیرتر از آن تا یک سال پس از تولد بروز کند.